Słowo. Studia językoznawcze nr 14/2023
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/10269
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Doświadczenie pandemii koronawirusa w słowach i obrazach(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kut, Diana; Mytych-Orlewska, Katarzyna; Owerko, Klaudia; Serwa, Klaudia; Surowiec, Marta; Świderska, DominikaAutorki analizują nowe słownictwo oficjalne i potoczne dotyczące pandemii, które wzbogaciło współczesną polszczyznę po roku 2020. Przedstawiają typologię grup semantycznych, podkreślają kreatywność słowotwórczą użytkowników języka, opisują rodzaje motywacji stojące za aktywnością językową nadawców. Pokazują, w jaki sposób nadawcy wykorzystują mechanizmy językowe i wizualne (na przykładzie memów), które pozwalają im nazwać nowe sytuacje, wyrazić emocje i uczucia, a także ocenić rzeczywiste wydarzenia. Prezentowany w artykule materiał, stanowiący zróżnicowane i reprezentatywne źródło informacji o badanym zjawisku, został wyekscerpowany z tekstów medialnych: prasowych, telewizyjnych oraz internetowych (m.in. e-prasa, fora, blogi, portale społecznościowe).Pozycja Tradycyjne zabawy z małym dzieckiem na językowym pograniczu polsko-słowackim okolic Dukli w woj. podkarpackim(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Żebrowska-Mazur, BarbaraAutorka artykułu prezentuje teksty tradycyjnego słownego folkloru dziecięcego, zebrane podczas badań terenowych w okolicach Dukli w woj. podkarpackim. Omówione zostają zabawianki paluszkowe (zwłaszcza reprezentowana przez największą liczbę wariantów zabawianka Tu sroczka kaszkę warzyła...) oraz husianki – oba gatunki tekstów są prawdopodobnie pierwszą formą zabawy, z jaką styka się dziecko. W artykule poświęcono uwagę również pozytywnemu wpływowi tego typu tekstów na rozwój werbalny, fizyczny i emocjonalny dziecka. Na końcu omówiono rymowanki uczące, za pomocą których uczono dzieci wykonywanych dawniej na wsi prac, np. czynności związanych z sianokosami. W zakończeniu autorka podkreśla, że nie tylko folklor muzyczny i pieśni, ale również teksty sytuacyjne używane na co dzień podczas zabawy są pomocnym narzędziem w budowaniu i umacnianiu tożsamości regionalnej.Pozycja Kilka lit(h)olinwistycznych uwag o cechach minerałów, skał i kamieni zwerbalizowanych w Małym słowniku wyrazów obcych Michała Arcta z 1911 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Węgorowska, KatarzynaNiniejszy artykuł wpisuje się w cykl opracowań z zakresu lit(h)olingwistyki oraz cykl publikacji poświęconych specyfice Małego słownika wyrazów obcych M. Arcta. Jego przedmiotem są, tym razem, cechy minerałów, skał i kamieni zwerbalizowane w ponad stuletnim dziś leksykograficznym kompendium. Na ich podstawie autorka szkicu ustaliła pięć grup definicyjnych, dzięki którym wiadomo, że mineralogiczne, petrograficzne i gemmologiczne okazy, według wydawcy ekscerpowanego słownika, charakteryzują się: 1) jednym specyficznym wyróżnikiem, jak np.: brylant, chloryt; 2) dwoma wyróżnikami, jak np.: granit, malachit; 3) trzema wyróżnikami, jak np.: ametyst, bursztyn; 4) wieloma wyróżnikami, jak np.: agat, opal; 5) wieloma wyróżnikami oraz nazewniczą synonimicznością, jak np.: nefryt = nerkowiec, serpentyn = wężowiec. W rozważaniach zwrócono ponadto uwagę na etymologiczną proweniencję poszczególnych opisanych w nim denotatów oraz niektóre archaiczne formy językowe, jak karnijol, obacz. Wszystkie zinterpretowane w niniejszej lit(h)olingwistycznej propozycji „dane językowe” potwierdzają nie tylko różne sposoby ubogacania polszczyzny, ale też jej rozwój.Pozycja The Semantic Frame of The Royal Funeral(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Uberman, AgnieszkaAny form of life ends in death. Human death is a difficult moment for an individual’s family. Various cultures observe diverse rituals and traditions connected with the end of life and perform different burial rites. Memorial services assume a range of forms depending on the culture and religious tradition an individual was brought up in and followed throughout their life. However, memorial ceremonies are also diversified within a given culture. The funeral of a monarch is much more complex as compared to this of any of his/her subject’s. The death of the British Monarch, Queen Elizabeth II, in September 2022 was followed by a period of mourning and state funeral. The analysis in the present paper focuses on the semantic frame of the royal funeral. The methodological framework adopted for the discussion is the cognitive linguistic one, focusing on cognitive-linguistic models such as frames and scripts, exemplified here by the frame of the ROYAL FUNERAL and the [ROYAL FUNERAL] script. Both of the presented models contain unique elements that are not to be found in other contexts. The components of frame and script which are specific to this event are highlighted. The data for the detailed description of the frame are gathered from the online news reports provided by the British Broadcasting Corporation. The study shows how different the discussed model is from the standard description of the frame of FUNERAL and the [FUNERAL] script respectively. Also, many of its elements are culture-specific.Pozycja Pamiątkowe nazwy ulic Częstochowy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Tsapuk, YanaCelem artykułu jest analiza pamiątkowych nazw ulic występujących we współczesnym nazewnictwie Częstochowy oraz motywacji ich nadania z uwzględnieniem tła historycznego i kulturowego miasta. Nazwy pamiątkowe częstochowskich ulic wynikają z chęci utrwalenia w świadomości społecznej najważniejszych wydarzeń lokalnych i państwowych, postaci historycznych, znanych osobistości życia publicznego Polski i świata oraz osób z kręgu religijnego. Nazwy te wyrażają m.in. uznawane wartości, postawy, poglądy i wskazują na dziedzictwo kulturowe regionu lub kraju. Nie zawsze jednak odzwierciedlają sposób postrzegania przez mieszkańców Częstochowy otaczającego ich świata w wymiarze społecznym i mentalnym, o czym świadczą uchwały podjęte przez Radę Miasta, dotyczące nadawania nazw ulic lub ich zmian, bardzo często narzucanych przez miejscowych pracowników instytucji samorządowych z powodu przemian politycznych w kraju.Pozycja (Nie)ludzki pan. Obraz psa ofiary w mediach(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Taras, BożenaPrzedmiotem rozważań uczyniono negatywnie wartościowane agresywne zachowania człowieka wobec psa. Analizie poddano wyekscerpowane z mediów masowych opisy aktów ludzkiej agresji dokonanych na czworonogach oraz niewerbalne obrazy psów ofiar. Na podstawie interakcyjno-komunikacyjnej analizy aktów agresji ludzkiej wobec zwierząt określono jej elementy – podstawowe komponenty znaczeniowe obrazowania, takie jak: nadawca agresor, odbiorca ofiara, miejsce, czas, przyczyna, intencja (cel), działanie/zachowanie, skutek. Przyjęta w badaniach metoda pragmatyki komunikacyjnej pozwala ująć zjawisko agresji w kategoriach społecznych i podmiotowo potraktować psa – uczestnika aktu komunikacji.Pozycja Poufne wieści z oświeconej Warszawy Teodora Ostrowskiego: przejawy tabloidyzacji w osiemnastowiecznych gazetach rękopiśmiennych (w perspektywie mediolingwistycznej)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Suska, DorotaArtykuł omawia przejawy tabloidyzacji w gazetach reprezentatywnych dla prasy rękopiśmiennej drugiej połowy XVIII wieku. Autorka odwołuje się do koncepcji życia gatunków, pragmalingwistycznych i genologicznych charakterystyk tabloidyzacji, w tym do cech osiemnastowiecznych gazet drukowanych, uznawanych w badaniach lingwistycznych za pierwowzór tabloidu. Ze względu na dziennikarski charakter gazet Teodora Ostrowskiego ich analizy są sprofilowane mediolingwistycznie i koncentrują się na wykładnikach tabloidyzacji: na poziomie treści, ujęcia stylistycznego, formy wypowiedzi (przetworzenia informacji do przekazu prasowego) oraz sposobu ich osadzania w strukturze gazety rękopiśmiennej (hierarchizacja treści w zależności od zakresu, stopnia pewności).Pozycja Charakterystyka leksyki Polonii brazylijskiej na wybranych przykładach(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Przybysz, ZuzannaBadanie języka Polonii brazylijskiej jest interesującym zagadnieniem, ponieważ potomkowie Polaków, którzy przybyli tam pod koniec wieku XIX, nadal posługują się językiem polskim w 5.–6. pokoleniu emigrantów, co jest niezwykle ciekawym zjawiskiem, ponieważ badania pokazują, że język emigrantów wymiera w 2.–3. pokoleniu. W artykule przedstawiona zostanie krótka charakterystyka leksyki Polonii brazylijskiej pochodząca z materiałów zebranych podczas miesięcznego pobytu w Kurytybie. Omówione i przeanalizowane zostaną wybrane przykłady zapożyczeń, dialektyzmów, archaizmów i hybryd polsko-portugalskich.Pozycja The function of creativity as an element of a modern language lesson design process(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Polok, KrzysztofThe work is a meta-analysis which discusses the sequences of a foreign language teacher’s activity during the process of organizing language classes, with particular emphasis on the issue of creativity. Significant sequences of the language learning system were indicated, along with the use of a number of divergent activities, based on the sequences of the creative organization of students’ contact with a foreign language. In the vast number of lessons the activities dealt with in the paper not only lead to much deeper involvement of students in the language learning process but also result in different forms of activation related to this process. Such steps are mostly referred to the activity of acquisition of both the structure and system of description of reality within the known foreign language. The final part of the work emphasizes the importance and quality of the function performed by the individual creativity of the teacher and student in the course of their glottodidactic activity.Pozycja Rechtssprache im deutsch-polnischen Kontrast(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Pikor, Gabriela AnnaDie Rechtssprache sollte aufgrund ihrer Funktionen vor allem präzise, eindeutig und prägnant sein. Aus diesem Grund zeichnet sich diese Fachsprache besonders durch Rechtsbegriffe bzw. -termini aus, die eine relativ einheitliche Auslegung des geltenden Rechts ermöglichen. In diesem Beitrag zeige ich, dass die Rechtssprache nicht ausschließlich mit der Fachterminologie identifiziert werden kann. Ich möchte veranschaulichen, dass sich die Rechtssprache von der Alltagssprache auch in der Verwendung und Gebrauchsfrequenz bestimmter Sprachmittel auf syntaktischer und textlicher Ebene unterscheidet.Pozycja Motywy kulturowe w nazwach polskich hodowli psów rasowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Oronowicz-Kida, EwaWśród nazw polskich hodowli psów rasowych, czyli przydomków hodowlanych, szczególnie interesujące i oryginalne są te, które charakteryzują się nawiązaniami kulturowymi. Motywy kulturowe mogą być zróżnicowane i obejmować odwołania między innymi do literatury, muzyki, filmu, sztuki czy religii. Mają one pozytywny wpływ na funkcje: informacyjną i emocjonalną, pełnione przez analizowane onimy w procesie komunikacji językowej.Pozycja Stopień opanowania narzędnika i biernika liczby pojedynczej i mnogiej a transfer językowy wśród studentów z Ukrainy i Białorusi na początkowych poziomach zaawansowania(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Myśliwiec, IwonaNiniejszy artykuł jest częścią badań prowadzonych wśród studentów z Ukrainy i Białorusi studiujących w Polsce. Badania te przeprowadzono z wykorzystaniem autorskiego testu sprawdzającego efekt opanowania dwóch przypadków – narzędnika i biernika liczby pojedynczej i mnogiej oraz przyswojenia umiejętności rozpoznania form tych przypadków, a w dalszym procesie – posługiwania się nimi w kontekście interferencji językowej wśród osób, dla których język słowiański (ukraiński, rosyjski, białoruski) jest językiem pierwszym. Celem artykułu jest przedstawienie, analiza i omówienie części zamkniętej testów przeprowadzonych wśród uczestników kursu języka polskiego prowadzonych na różnych poziomach zaawansowania. Badanie wykazało istnienie interferencji na każdym z poziomów, z dużą częstotliwością ich występowania. Analiza ankiet dowodzi braku zadowalającego efektu w opanowaniu zagadnień gramatycznych, czego jednym z podłoży może być brak świadomości językowej uczących się.Pozycja W zdrowej rodzinie są zdrowe relacje... O użyciu przymiotnika zdrowy w wybranym znaczeniu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Lisczyk, KarolinaPrzedmiotem artykułu jest opis użycia wyrażenia zdrowa rodzina (oraz połączeń przymiotnika zdrowy z rzeczownikami: związek, małżeństwo, partnerstwo, koleżeństwo, przyjaźń i relacja). Celem badań jest skonkretyzowanie, jakie treści mieszczą się w zakresie semantycznym tak użytego przymiotnika zdrowy, a także w jakich obszarach tematycznych najczęściej występują analizowane wyrażenia. Przykłady użycia zostały zaczerpnięte z czterech elektronicznych korpusów polszczyzny. Z ich analizy wynika, że wyrażenie zdrowa rodzina jest często nacechowane, w dużej mierze właściwe dyskursowi katolickiemu i prawicowemu. W połączeniu z nazwami różnych relacji zdrowy to wolny od przemocy fizycznej i psychicznej oraz oparty na szacunku, zaufaniu, dobrej komunikacji, szczerości/ uczciwości oraz akceptacji.Pozycja Literalność i metaforyczność jako podstawy metaforologii(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kwiatkowski, GrzegorzNiniejszy artykuł podejmuje temat dosłowności i metaforyczności w ogólnym kontekście filozoficzno-językowym i stanowi kontynuację rozważań nad zagadnieniem niespójności w ramach teorii metafory przedstawionych w pracy Prawda dosłowna oraz norma metaforyczna jako dwa paradygmaty metaforologii. Stwierdza się w nim, iż dosłowność można sprowadzić do pojęć korespondencyjnej teorii prawdy oraz semantyczno-syntaktycznej poprawności, podczas gdy metaforyczność zyskuje swój status jedynie poprzez założenie ważności pierwszego. Wynikający z tego dwudzielny podział języka, na podstawie przykładów zdań, stwarza jednak szereg pytań o to, jakiego typu język można nazwać dosłownym lub metaforycznym.Pozycja Rzecz o metaforze kulinarnej w relacjach meczów siatkar- skich – szkic problemu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kochmańska, WiolettaPrzedmiotem zainteresowań badawczych w niniejszym tekście uczyniono metafory kulinarne, które wpisane zostały w komentarze ekspertów i dziennikarzy w trakcie relacji meczów siatkarskiej Plus Ligi na antenie stacji Polsat Sport. Analizę formalną wybranych struktur, którą uzupełniono krótką charakterystyką dyskursu sport–media oraz nakreśleniem specyfiki relacji obrazu i słowa w wybranych transmisjach, przeprowadzono w nurcie badań kognitywnych z zastosowaniem teorii poznania proponowanej przez George’a Lakoffa i Marka Johnsona. Wykorzystano też szerszą perspektywę ujęcia problemu – zakotwiczoną w semiotyce analizę dyskursu. W rezultacie wyodrębniono funkcje, jakie pełni analizowany typ językowej kreacji i interpretacji w komentarzu sportowym, akcentując, że są zarówno pochodnymi celów nadawcy medialnego, jak i uwarunkowaniem konwencji w obrębie analizowanego gatunku medialnego.Pozycja Od stylu naukowego do idei języka polskiego jako obcego do celów akademickich(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Jasińska, AgnieszkaPoniższy artykuł zawiera przegląd problematyki związanej ze stylem naukowym i językiem polskim jako obcym do celów akademickich. Rola tego ostatniego – w związku ze zwiększającą się liczbą studentów obcokrajowców w Polsce – z roku na rok staje się coraz bardziej istotna. W tekście zaprezentowano najważniejsze nazwiska oraz literaturę dotyczącą tych dwóch zagadnień, a także wyzwania na przyszłość związane z językiem polskim do celów akademickich.Pozycja Procesy znaczeniotwórcze okiem kognitywisty. Refleksja na pod- stawie wybranych niemieckich czasowników z wyodrębnionym komponentem przymiotnikowym(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Iwaniak, KamilCelem artykułu jest pokazanie przydatności podejścia kognitywistycznego do badania mnogości procesów semantycznych i konstruowania nowych znaczeń w złożonych jednostkach leksykalnych. Refleksja odbywa się przy użyciu metodologii językoznawstwa kognitywnego, stąd zgłębione zostają zjawiska metaforyzacji, integracji pojęciowej, relacji trajektor – landmark oraz profilowanie znaczenia jednostek złożonych. Materiał badawczy stanowią czasowniki zawierające przymiotnik w podstawowej formie (np. leichtfallen), w tym czasowniki zawierające nazwy barw (np. blaumachen). Ta grupa czasowników jest, w przeciwieństwie do polskiego, w języku niemieckim dość licznie reprezentowana. Opisane czasowniki integrują odniesienia specyficzne kulturowo, mogą i powinny być badane także przez odwołanie do konceptu umysłu ucieleśnionego. Zastosowane podejście może zostać z powodzeniem przyłożone do innego materiału badawczego.Pozycja Funkcje imion żeńskich i męskich w inskrypcjach nagrobnych na dziewiętnastowiecznych polskich katolickich cmentarzach Podola(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Havryliuk, OlenaCelem artykułu jest analiza imion męskich i żeńskich w inskrypcjach nagrobnych z zabytkowych cmentarzy katolickich Podola (z okresu wiek XIX – początek XX wieku). Imiona na nagrobkach pełnią różne funkcje, m.in. służą rozróżnieniu płci osoby zmarłej, wyróżnieniu jej spośród innych pochowanych na cmentarzu. Ponadto przekazują emocje względem zmarłego, wskazują na relacje rodzinne i szersze aspekty kulturowe. Funkcję kulturową inskrypcji, której wykładnikami są imiona, można rozumieć jako funkcję rodową, pamięci narodu, przynależności do społeczeństwa, a także funkcję patriotyczną. W artykule zwrócono uwagę również na formy imion oraz ich pochodzenie.Pozycja Co nas szokuje, co nas pobudza? Shockvertising w reklamie komercyjnej oraz reklamie społecznej: podejście multimodalne(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Grząśko, AgnieszkaGłównym celem artykułu jest zbadanie związku między multimodalnością a perswazją na przykładzie dwóch kampanii reklamowych: reklamy komercyjnej marki Cropp Town z 2008 roku oraz reklamy społecznej Koalicji Wrocławskiej Ochrony Klimatu z 2022 roku. Obie kampanie są przykładem reklamy szokującej, czyli nastawionej na zaskoczenie odbiorcy. Analizie zostaną poddane dwa modusy, mianowicie obraz (fotografie) oraz tekst (slogany).Pozycja Metatekstemy o funkcji modalnej epistemicznej (na przykładzie encyklik Jana Pawła II)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Gajewska, UrszulaWśród licznych, zróżnicowanych formalnie i funkcjonalnie wyrażeń metatekstowych występujących w encyklikach Jana Pawła II ważne miejsce zajmują metatekstemy o funkcji modalnej epistemicznej. Tworzą one – istotny dla tego typu oficjalnych dokumentów kościelnych – papieski i autorski komentarz prawdziwościowy do formułowanych sądów oraz przedstawianych stanów rzeczy. Przeprowadzone analizy pozwoliły wyodrębnić: wyrażenia o funkcji modalnej pewności (metatekstemy potwierdzające prawdziwość wprowadzanych informacji (bez leksykalnych wykładników pewności) oraz metatekstemy wyrażające pewność nadawcy co do prawdziwości przekazywanych sądów, z leksykalnymi wykładnikami takiego osądu rzeczywistości), a także metatekstemy o funkcji modalnej możliwości. W obrębie wymienionych grup wydzielone zostały bardziej szczegółowe grupy funkcjonalno-znaczeniowe badanych wyrażeń metatekstowych.