Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 41(1)/2015

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6339

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 38

Transformacja stosunków przemysłowych w Polsce – osiągnięcia i porażki w procesie europeizacji partycypacji pracowniczej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Skorupińska, Katarzyna
Polskie przedstawicielstwo w ERZ było pierwszym krokiem w kierunku europeizacji partycypacji pracowniczej w Polsce. Proces ten rozpoczął się na wiele lat przed przystąpieniem Polski do UE, a aktywną w nim rolę odegrały związki zawodowe. Niestety, nie powołano dotąd żadnej ERZ w polskim koncernie, co można uznać za pewne niepowodzenie procesu europeizacji w zakresie partycypacji. W 2006 r. w polskich przedsiębiorstwach zaczęto powoływać nowe instytucje partycypacyjne w postaci rad pracowników. Ich pojawienie się w obszarze stosunków przemysłowych związane było z koniecznością implementacji dyrektywy z 2002 r. ustanawiającej podstawowe struktury informowania i konsultacji wśród pracowników we Wspólnocie Europejskiej. Jednak instytucje rad pracowników nie spełniły pokładanych w nich nadziei – zasięg rad w przedsiębiorstwach jest niewielki i nie działają one efektywnie. W dalszym ciągu to związki zawodowe pozostają podstawową formą reprezentacji interesów pracowników w Polsce. Poza nowymi formami partycypacji pośredniej, okres transformacji gospodarczej w naszym kraju zaowocował także nowymi partycypacyjnymi metodami organizacji pracy. Różnica w zasięgu występowania tych form partycypacji w przedsiębiorstwach w Polsce i w starych krajach UE nadal jest duża. Jednak polskie przedsiębiorstwa „nadrabiają” zaległości w obszarze stosowania partycypacji bezpośredniej, co wymuszone jest globalizacją i rosnącą konkurencją. Celem artykułu jest przedstawienie trudnego procesu europeizacji partycypacji pracowniczej w Polsce i określenie wpływu tego procesu na kształtujące się stosunki przemysłowe.
Dylematy i wyzwania w wyborze koncepcji rozwoju w procesach transformacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Piontek, Barbara
Podjęty temat jest niezwykle istotny z punktu zmian, jakie zachodzą we współczesnej rzeczywistości. Przede wszystkim należy zauważyć, że pomimo iż mówimy o niespotykanym dotąd „skoku cywilizacyjnym”, szansie, której nie miały wcześniejsze pokolenia i o społeczeństwie wiedzy, to właśnie dzisiaj, jak nigdy przedtem, dotkliwie dotykamy stanu permanentnych przemian i kryzysu fundamentalnych wartości. Pytania, kim jesteśmy i dokąd zmierzamy – jak nigdy wcześniej – są aktualne i wymagają pogłębionych teorii, refleksji w zakresie akceptacji i wyboru. Mechanizmy, które współcześnie funkcjonują – wydawałoby się, że takie same, ale z niespotykaną dotąd siłą – oddziałują na świadomość, utrwalają nierówności społeczno-ekonomiczne i dzielą świat na ten, który „ma jedzenie” i który „jest jedzeniem”. Jak stwierdził M. Wańkowicz: łąki chorują od wysokich traw, a narody (społeczeństwa) od inteligencji. A dzisiaj to właśnie nauka – jak nigdy wcześniej – umożliwia utrwalanie chaosu i nieładu, gdyż – podporządkowana demolatrii – charakteryzuje się brakiem jednoznacznych i przejrzystych definicji i podziałów oraz opracowywaniem pseudo koncepcji rozwoju na doraźny użytek. Skutkuje to tym, że te same kategorie są używane dowolnie, definiowane na własne potrzeby (także potrzeby różnych koncepcji), są różnie interpretowane, rozumiane. Owa „nowomowa” sprawia, że brak dzisiaj jednolitych koncepcji teoretycznych. Zdarza się też, że te same pojęcia i sformułowania występujące w odmiennych koncepcjach, są przeciwstawnie rozumiane – a to rodzi chaos. Zagadnienie koncepcji rozwoju oraz dylematy i wyzwania z nim związane stanowią przedmiot badań dla nauki, ale także dla praktyki. Z jednej strony zagadnienie wybory koncepcji rozwoju w ujęciu makro rzeczywistości wydaje się być oczywiste, z drugiej strony zarówno w nauce zagadnienie to jest rzadko podejmowane, a w praktyce istnieje niewiele rozwiązań w tym obszarze, często o dyskusyjnej jakości. Niestety, polityka gospodarcza jako nauka odeszła dziś do naukowego i praktycznego lamusa. W artykule przyjmuje się założenie, że wybór koncepcji rozwoju dla budowania pomyślności kraju jest wyborem strategicznym. W wyborze koncepcji rozwoju w okresie transformacji kluczowymi są: –wybór pomiędzy koncepcją przyjętą z zewnątrz bądź budowaną oddolnie; –koncepcją wybraną ze zbioru koncepcji opartych na zrównoważeniu bądź koncepcją wybraną ze zbioru koncepcji opartych na niezrównoważeniem. Z pozoru wybór jest oczywisty, jednakże w praktyce istnieje niezgodność pomiędzy tym co się myśli, tym co się mówi i tym co się wybiera – także w obszarze wyboru, deklaracji i realizacji przyjętej koncepcji; –dylemat ile suwerenności, a ile integracji w wymiarze gospodarczym, społecznym i instytucjonalnym? Trzeba mieć świadomość, że każdą koncepcję rozwoju można przyjąć bądź odrzucić, a jej wybór jest składową wielu czynników, w których najistotniejsze to wiedza, odpowiedzialność, wartości i przyzwoitość. Wybór pomiędzy zrównoważeniem a nierównowagą oraz integracją i suwerennością należy do fundamentalnych wyborów. Realnym urzeczywistnianiem wyboru między zrównoważeniem a niezrównoważeniem oraz integracją i suwerennością są: zagospodarowanie popytu oraz zagospodarowanie podaży.
Sprzeczności w rozwoju kapitału ludzkiego na przełomie XX i XXI wieku w ujęciu ogólnokrajowym i regionalnym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Barwińska-Małajowicz, Anna
Uwarunkowania gospodarki opartej na wiedzy oraz współczesne przemiany społeczno-gospodarcze sprawiają, że w kontekście aktywności gospodarczej na znaczeniu w sposób istotny zyskały zasoby niematerialne, które stanowią podłoże do kreowania potencjału kapitału ludzkiego. Rozwój i modernizacja gospodarki skutkują zwiększeniem zapotrzebowania na osoby posiadające wysokie kwalifikacje, jednak przy niedostosowaniu struktury podaży pracy do popytu zgłaszanego przez pracodawców dochodzi do pewnych paradoksów w rozwoju i wykorzystaniu kapitału ludzkiego. W pierwszej części niniejszego opracowania w sposób syntetyczny zaprezentowano istotę kapitału ludzkiego. Następnie przedstawione zostały wybrane paradoksy w rozwoju kapitału ludzkiego związane z wysokim poziomem bezrobocia absolwentów (w tym absolwentów szkół wyższych), skutkującym często deprecjacją wiedzy oraz zdobytych kwalifikacji zawodowych oraz dużą skalą emigracji zarobkowej specjalistów z wykształceniem wyższym. Analizę przeprowadzono w ujęciu ogólnokrajowym i regionalnym (na przykładzie województwa podkarpackiego). W opracowaniu wskazano również na ograniczoną dostępność informacji i danych statystycznych (lub ich całkowity brak) dotycząca struktury podkarpackich emigrantów zagranicznych (w tym absolwentów) według poziomu wykształcenia i wynikającą z tego faktu trudność przeprowadzenia wiarygodnych analiz na poziomie regionu.
Wartości w gospodarowaniu potencjałem rozwojowym w procesie transformacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Piontek, Franciszek
Celem artykułu jest zintegrowane ujęcie transformacji, procesu globalizacji i budowy nowej cywilizacji. Przyjęto hipotezę, że stosunek do szeroko rozumianych wartości (będących konstytucją świata) decydował i decyduje o integracji i dezintegracji procesów rozwojowych i o wykorzystaniu potencjału rozwojowego, także w procesie transformacji. Artykuł składa się z dwóch bloków tematycznych: • wartości – ich rozumienie i funkcje w kształtowaniu rozwoju; • wpływ deregulacji wartości na potencjał rozwojowy w procesie transformacji. Wpływ ten został omówiony na przykładzie wybranych składowych potencjału rozwojowego i zastosowanych do tych składowych – w procesie transformacji – paradygmatach. Refleksja o charakterze ogólnym: Za ochronę wartości (konstytucji świata) odpowiada wiele instytucji. Jeśli one zawodzą, odpowiedzialność spada na inteligencję jako warstwę społeczną. Czy inteligencja potrafi podjąć to wyzwanie? Czy otrzyma wsparcie społeczne?
Wielkość zasobu oszczędności a problem bazy dla emerytur kapitałowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Żyżyński, Jerzy
Artykuł podejmuje problem spodziewanego niskiego poziomu emerytur, jakie mają być wypłacane w nowym kapitałowym systemie emerytalnym. Dowodzi, że to, co nazywane jest kapitałem emerytalnym stanowi nadużycie pojęcia kapitał, ma on tu charakter sztuczny, czysto ewidencyjny, podczas gdy rzeczywisty kapitał są to środki, które pracują dla gospodarki, przynosząc jego właścicielom zysk. Podstawową formą kapitału i źródłem jego wyższych form jest pieniądz odłożony w systemie bankowym. Pieniądz ten stanowi drugą część agregatu pieniężnego M2. Pokazany jest mechanizm kształtowania tego agregatu pieniężnego. Porównanie z innymi krajami wskazuje, że Polska ma relatywnie niewielki zasób pieniądza: stanowi on niecałe 60% w relacji do PKB, podczas gdy większość krajów ma dużo ponad 100%. Autor rozważa, kiedy i w jakich warunkach pieniądz ma charakter endogeniczny, a kiedy egzogeniczny. Dochodzi do wniosku, że system pieniężny powinien być uzupełniony poprzez emisję pieniądza powiększającą agregat pieniężny do poziomu, który dawałby jego relację do PKB na poziomie nieco ponad 100%. Emisja ta powinna być dokapitalizowaniem systemu emerytalnego w jego części kapitałowej, a jednocześnie stanowić źródło kredytowania inwestycji odbudowujących gospodarkę. Jak twierdzi autor, taka emisja pieniądza nie służyłaby finansowaniu wydatków budżetowych, lecz restrukturyzacji agregatu pieniężnego na rzecz wsparcia rozwoju gospodarki.
Prospołeczność w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa – niedoceniony czynnik wzrostu gospodarczego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Adamska-Chudzińska, Małgorzata
W artykule podjęta została kwestia zależności pomiędzy prospołeczną a gospodarczą działalnością przedsiębiorstw oraz wpływu zaangażowania prospołecznego na wykorzystanie kapitału ludzkiego. W szczególności rozważania koncentrują się na wykazaniu, że prospołeczna orientacja przedsiębiorstwa oraz tworzenie prospołecznego środowiska działania i współdziałania sprzyjają wzrostowi sprawności zawodowej pracowników i osiąganych przez nich wyników ekonomicznych. Działania tego typu nie są wystarczająco doceniane wśród czynników wzrostu gospodarczego. Wyjaśniono, na czym polega zaangażowanie prospołeczne, które stanowić może istotny aspekt strategii zarządzania przedsiębiorstwem i instrument osiągania przewagi konkurencyjnej. Przedstawiono, jak w prospołecznym środowisku dochodzi do wzrostu sprawności zawodowej zatrudnionych, podkreślając regulacyjną rolę predyspozycji psychicznych w stymulowaniu pozostałych parametrów tej sprawności, zwłaszcza wiedzy i umiejętności. Zaprezentowano cztery, wybrane typy działań, za pośrednictwem których przejawiać się może aktywność prospołeczna w strategicznej działalności przedsiębiorstw. Są to: 1) rzetelne realizowanie wymogów jakościowych, 2) doskonalenie działalności poprzez eliminowanie strat oraz przeciwdziałanie marnotrawstwu materiałów i surowców, 3) Kształtowanie aksjologicznie ukierunkowanych postaw menedżerów, 4) Podmiotowe traktowanie pracowników. Podejmując próbę wyjaśnienia, na ile świadomość prospołeczna i zaangażowanie w tym zakresie kształtują niedoceniony wymiar efektywności gospodarczej wykorzystano wnioski badawcze uzyskane w Harvard University. Odwołano się także do wyników badań własnych wskazujących na korelację pomiędzy głównymi determinantami zaangażowania prospołecznego przedsiębiorstwa i sprawności zawodowej zatrudnionych. Egzemplifikuje ona wstępnie na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa rozważaną zależność oraz możliwość wpływu długoterminowej aktywności prospołecznej na osiąganie równie długoterminowego wzrostu gospodarczego.
Wybrane skutki dla Polski wdrożenia dyrektywy IED
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Badyda, Krzysztof
W pracy podjęto próbę omówienia skutków, jakie niesie ze sobą zaimplementowanie w polskim prawodawstwie Dyrektywy 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych – IED. Dyrektywa IED wprowadza nowe zintegrowane podejście do ochrony powietrza, gleby, wody, gospodarki odpadami, efektywności energetycznej i zapobiegania wypadkom. W przypadku sektora wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wprowadza nową definicję źródła i zaostrza obecne standardy dotyczące emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłów. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku małych lokalnych źródeł produkujących na potrzeby mieszkańców i drobnego przemysłu, dla których standardy niemal zrównują się ze standardami dużych elektrowni zawodowych. Na przykładzie zespołu elektrociepłowni przemysłowych omówiono najważniejsze problemy, jakie niesie dla sektora energetycznego dyrektywa IED.
Zielona gospodarka w Polsce – stan obecny i perspektywy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szyja, Paulina
Artykuł podejmuje zagadnienie zielonej gospodarki. Pojęcie to jest rozpowszechnione w zachodnich krajach Unii Europejskiej i podejmuje się konkretne działania na rzecz wdrażania zmian strukturalnych ukierunkowanych na nowy wymiar gospodarowania. Na gruncie polskim sytuacja wygląda zgoła odmiennie, mimo iż kwestia ta została zawarta m.in. w strategii Europa 2020, a jako członek UE jesteśmy zobligowani do kształtowania rozwoju gospodarczego zgodnie z działaniami przyjętymi na szczeblu integracyjnym. W wielu dokumentach o charakterze planistycznym podkreśla się kwestie związane z działaniami ukierunkowanymi na tworzenie elementów zielonej gospodarki: zielone produkty i usługi, zielone inwestycje, zielone sektory gospodarki, zielone zamówienia publiczne, zielone miejsca pracy. Jednocześnie jednak nie wskazuje się na green economy jako cel rozwojowy. W tekście zarysowano stan wiedzy na temat zielonej gospodarki i jej powiązanie z koncepcją trwałego i zrównoważonego rozwoju. Obok rozważań teoretycznych podjęte zostały także kwestie praktyki gospodarczej, z uwzględnieniem elementów zielonej gospodarki w polityce gospodarczej kraju, a także praktyce działania biznesu. Szczególnie działania, w omówionym zakresie, podejmują przedsiębiorstwa indywidualnie, jak i poprzez formy kooperacji. Państwo wspiera eksport zielonych technologii, zachęca do wykorzystywania unijnych środków na cele inwestycji proekologicznych. Jednocześnie jednak nie wprowadza instrumentów prawnych i fiskalnych ułatwiających oraz zachęcających do zielonych przedsięwzięć, zarówno przedsiębiorstwa, jak i konsumentów. Prezentowane są również pewne prognozy, co do powodzenia przekształceń strukturalnych związanych z zieloną gospodarką w najbliższej przyszłości.
Niespójności w rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce – spojrzenie przez pryzmat koncepcji kapitału intelektualnego. Część 1: Kapitał ludzki a kapitał społeczny
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wosiek, Małgorzata
Celem artykułu jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, na ile akumulacja kapitału ludzkiego w Polsce po 1990 roku znajdowała wsparcie w innych komponentach kapitału intelektualnego, spośród których jako przedmiot analizy wybrano dwa istotne ogniwa tego kapitału: kapitał społeczny (analizowany w I części opracowania) oraz kapitał strukturalny rozwoju (II część opracowania). Sformułowano hipotezę badawczą, że polską gospodarkę cechuje niedostateczna synergia rozwoju kapitału ludzkiego z innymi wymiarami kapitału intelektualnego. Niespójności te tworzą dodatkowe bariery dla rozwoju kapitału ludzkiego i czerpania korzyści z ponoszonych na ten cel nakładów. Ze względu na dostępność danych statystycznych analizy dotyczą zróżnicowanych okresów badawczych, jednak zasadniczo koncentrują się wokół przedziału czasowego 1998–2012. Zmiany kapitału ludzkiego w Polsce w latach 1998–2012 cechowała niedostateczna synergia z rozwojem kapitału społecznego. Mimo że w analizowanych latach uwidoczniła się wzrostowa tendencja obu kapitałów (choć zmiany w kapitale społecznym przebiegały wolniej i były mniej ukierunkowane), to jednak można wskazać pewne przejawy niespójności w rozwoju tych dwóch form miękkiego kapitału. Znaczącym zagrożeniem dla wystąpienia w Polsce wzajemnie wzmacniających się sprzężeń między kapitałem ludzkim a społecznym jest słaba kondycja kapitału społecznego. Tym samym blokowane są pewne kanały, które mogłyby wspomagać rozwój kapitału ludzkiego poza systemem edukacji. Zagrożenie płynie także ze strony dotychczasowych mechanizmów rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce, jak dominacja zmian ilościowych nad przemianami jakościowymi oraz mała skuteczność edukacji w oddziaływaniu na kapitał społeczny.
Źródła wiedzy warunkującej innowacyjne działania przedsiębiorcze – konsekwencje dla sterowania kierunkami rozwoju systemów gospodarczych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Łobacz, Katarzyna
Celem przedstawianego opracowania jest wskazanie możliwości oddziaływania na innowacyjne zachowania przedsiębiorcze poprzez właściwy dobór instrumentów polityki gospodarczej skierowanych na procesy związane z poszukiwaniem, tworzeniem, pozyskiwaniem, transformacją i komercjalizacją wiedzy poprzez mechanizmy przedsiębiorcze. Zaprezentowane wnioski wynikają z autorskich badań opartych na strategii studium przypadku przeprowadzonych wśród małych firm innowacyjnych, w szczególności firm młodych, rozwijających się w oparciu o wiedzę akademicką. Analiza źródeł wiedzy potrzebnych do realizacji działań innowacyjnych oraz czynników gospodarczych wpływających na ich dostępność prowadzona jest w oparciu o etapowy model rozwoju firm, pozwalający na przejście od innowacji przyrostowych do przełomowych. Wskazuje się, że otoczenie firm i dostęp w nim do źródeł wiedzy może wpływać stymulująco lub hamująco na rozwój innowacyjnych przedsięwzięć. Warunkuje ono poziom efektów uzyskiwanych na poszczególnych etapach rozwoju, jak również przechodzenie pomiędzy nimi. Analiza pokazuje ponadto, że dla rozwoju innowacyjnej przedsiębiorczości ważne jest istnienie systemów umożliwiających wzrost firm poprzez zapewnienie równoległego dostępu do źródeł wiedzy o charakterze specjalistycznym, rynkowym i biznesowym. Endogeniczny potencjał otoczenia biznesowego firm i jego zdolność ciągnięcia ich transformacji w kierunku wyższej innowacyjności wydaje się mieć kluczowe znaczenie dla mechanizmów rozwojowych. Podsumowaniem prowadzonych analiz jest wniosek, że istnieje możliwość sterowania instrumentami polityki gospodarczej w taki sposób, aby pobudzić tworzenie i rozwój małych firm innowacyjnych, niezbędne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań rozwoju firm wynikających z etapu rozwoju.
Rynek samochodów osobowych luksusowych w latach 2006–2013 w Polsce jako rosnący segment rynku samochodów osobowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Klimkowska, Regina
Artykuł poświęcony jest rynkowi samochodów luksusowych w Polsce. Analizę swoją autorka rozpoczyna krótkim przedstawieniem idei równości w aspekcie ekonomicznym. Następnie poświęca uwagę efektowi nierówności ekonomicznych, m.in. ludziom bogatym określanym też jak klasa wyższa. Przedstawia kryteria wyodrębnienia, a także finansowe aspekty przynależności do klasy wyższej. Następnie zapoznaje czytelnika z wciąż rosnącym w Polsce rynkiem bardzo drogich samochodów luksusowych. Z rozważań autorki wynika, że głównym motywem zakupu samochodów luksusowych – oczywiście poza podstawową funkcją samochodu – jest funkcja prestiżowa, symboliczna.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako czynnik modernizacji polskiej gospodarki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Puchalska, Katarzyna
Inwestycje zagraniczne są postrzegane jako jeden z ważniejszych czynników innowacyjności, wzrostu i modernizacji gospodarki. Znaczenie ich jest szczególnie duże, gdy niedobór środków finansowych uniemożliwia podejmowanie inwestycji. Niestety, ocena wpływu kapitału zagranicznego na zachodzące zmiany gospodarki polskiej jest niezwykle trudna i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Wynika to ze złożoności tej problematyki, przejawiającej się m.in. występowaniem zarówno wielu pozytywnych, jak i negatywnych skutków oddziaływania inwestorów zagranicznych na funkcjonowanie gospodarki kraju goszczącego. Opracowanie prezentuje stan zagranicznych inwestycji oraz wybrane aspekty efektu napływu inwestycji zagranicznych na polską gospodarkę. Od lat w Polsce rośnie liczba zarejestrowanych podmiotów z kapitałem zagranicznym. W 2012 roku powstało ich 1712 wobec 1536 w 2011 roku. Podmioty te deklarują coraz wyższą wartość kapitału zagranicznego i coraz wyższe wydatki inwestycyjne. Wśród podmiotów utworzonych w 2012 roku było 1397 nowych jednostek, tzw. greenfield. Z kolei w wyniku przekształceń utworzono 315 jednostek.
Kierunki rozwoju profili gospodarczych słabo rozwiniętych jednostek samorządu terytorialnego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kobus, Przemysław; Zrobek, Janusz
W opracowaniu podjęto próbę analizy kierunków rozwoju gospodarczego, kształtowanych przez samorządy lokalne słabo rozwiniętych jednostek przestrzennych w dokumentach strategicznych dla takich obszarów. Postęp na tych terenach wymaga wypracowania kierunków rozwoju gospodarczego umożliwiających niezbędne przekształcenia strukturalne, pozwalające na lepsze, niż w konkurencyjnych jednostkach przestrzennych, uprofilowanie oferty, a w konsekwencji skuteczniejsze i efektywniejsze pozyskiwanie i utrzymywanie czynników rozwoju. W świetle uzyskanych wyników można stwierdzić, że w większości przypadków samorządom lokalnym nie udało się wypracować spójnych z posunięciami operacyjnymi strategii, opartych na pełnym zrozumieniu potrzeb i możliwości rozwojowych gospodarek obszarów słabo rozwiniętych. Obecne ramy nakładane przez dokumenty strategiczne gmin na rzecz wsparcia lokalnej gospodarki, ukierunkowujące politykę rozwoju badanych gmin, cechuje fragmentaryczność i nieskoordynowanie, co staje się przeszkodą w warunkach potrzeby ich radykalnej restrukturyzacji i nie sprzyja zwiększaniu konkurencyjności i rozwojowi jednostek terytorialnych. W zbyt małym stopniu nawiązują one ponadto do możliwości zdywersyfikowania gospodarki, nie obejmują wykorzystania istniejących atutów w połączeniu z postępem technologicznym, pozwalającym na wprowadzanie kierunków rozwoju umożliwiających ewoluowanie ku nowoczesnemu, zrównoważonemu włączeniu społecznemu do nowoczesnych struktur gospodarczych.
Partnerstwo publiczno-prywatne – szansą rozwoju infrastrukturalnego gmin
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kowalska, Iwona
W Polsce luka finansowa w latach 2011–2022 szacowana jest na 116–197 mld zł (w cenach stałych roku 2009). Oznacza to, że w sektorze publicznym brakować będzie w latach 2011–2022 środków finansowych na sfinansowanie ok. 10–17% inwestycji w infrastrukturę usług publicznych. Tych środków podmioty publiczne nie mają, a zatem bez nowych procedur w finansowaniu infrastruktury luka infrastrukturalna będzie się pogłębiać. Szansą jest możliwość pozyskania środków od partnerów prywatnych. Formuła partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) może okazać się nową formą realizacji usług publicznych w sytuacji ograniczonych zasobów finansów publicznych przy jednoczesnym wzroście oczekiwań społecznych w zakresie podniesienia jakości usług publicznych. Stosowanie formuły PPP w Europie i na świecie podlega specjalnej regulacji prawnej od blisko 20 lat. W Polsce w wyniku uchwalenia pierwszej ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym z 2005 r. nie uruchomiono żadnej procedury wyboru partnera prywatnego. Dopiero druga ustawa z roku 2008 spowodowała zaktywizowanie podmiotów publicznych (głównie gmin) do poszukiwania kapitału na inwestycje infrastrukturalne w sektorze prywatnym. Okres ponad pięciu lat od wejścia w życie legislacji w zakresie PPP skłania do zainteresowania się, jaki jest rynek PPP w Polsce oraz jakie są efekty działań w tym obszarze. Celem artykułu jest zatem próba zaprezentowania na tle zalet i wad finansowania infrastruktury w ramach formuły PPP: – głównych barier w realizacji przedsięwzięć PPP, – potrzeby zmian legislacyjnych w zakresie PPP. W pracy wykorzystano literaturę przedmiotu z zakresu ekonomicznych teorii PPP, luki infrastrukturalnej oraz przepisów prawnych i dokumentów dotyczących interpretacji tych przepisów w obszarze PPP.
Interdyscyplinarna natura paradygmatu rozwoju – uwarunkowania i propozycje usprawnienia dialogu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Słodowa-Hełpa, Małgorzata
Na tle krytyki ekonomii, słabo radzącej sobie z współczesnymi wyzwaniami, zbyt małej otwartości ekonomii głównego nurtu na stanowiska heterodoksyjne oraz na inne dyscypliny naukowe oraz postulatów dotyczących pluralizmu metodologicznego i rosnącej potrzeby jej otwierania się na dorobek innych nauk, w artykule przedstawione zostały wybrane propozycje usprawnienia dialogu oraz przełamywania barier w zakresie wyjaśniania mechanizmu zintegrowanego rozwoju. Ta niezbędna integracja tak wewnątrz dyscypliny, jak i w skali interdyscyplinarnej stanowi bowiem trudne wyzwanie dla środowiska naukowego w dziedzinie nauk społecznych. Spośród propozycji zgodnego połączenia sił wybrane zostały stanowiska: T. Borysa, M.G. Woźniaka, E. Ostrom i R. Domańskiego. Osadzone one zostały w kontekście inspiracji wypływających z dorobku nowej ekonomii instytucjonalnej, odkrywanej na nowo koncepcji dobra wspólnego oraz rodzącej się ekonomii zrównoważonego rozwoju.
Przekształcenia własnościowe polskiej gospodarki w latach 1990–2012
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Stępniak-Kucharska, Anna
Przekształcenia społeczno-gospodarcze rozpoczęte na przełomie lat 1989/1990 obejmują m.in. zmianę struktury własnościowej polskiej gospodarki – zmniejszanie się roli sektora publicznego. Zmiany własnościowe polskiej gospodarki opierają się na dwóch podstawowych filarach – rozwoju prywatnej przedsiębiorczości (głównie małej i średniej) oraz na procesach prywatyzacyjnych dotychczasowej własności publicznej. Celem opracowania jest ocena przebiegu procesów prywatyzacyjnych w Polsce w latach 1990-2012. Analizą objęte zostały takie zagadnienia jak: liczba przedsiębiorstw poddanych poszczególnych formom prywatyzacji, zróżnicowanie sektorowe i regionalne przekształceń własnościowych, przychody z prywatyzacji oraz mikroekonomiczna efektywność przekształceń (mierzona wskaźnikami rentowności). Badanie przeprowadzone zostało w oparciu o dane GUS i MSP dot. prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Do końca roku 2012 różnym formom prywatyzacji poddanych zostało 7555 przedsiębiorstw państwowych (86,4% zarejestrowanych w REGON 30.06.1990 r.), a przychody z prywatyzacji wyniosły łącznie 143,7 mld zł (do 30.05.2014 r. – 148 mld zł). Pod koniec 2012 roku na rynku istniały 83 przedsiębiorstwa państwowe, w tym 26 aktywnych. Najczęściej przedsiębiorstwa prywatyzowano bezpośrednio, jednak równie popularne były pozostałe ścieżki, w tym likwidacja z przyczyn ekonomicznych. Z mikroekonomicznego punktu widzenia najefektywniejsza była prywatyzacja pośrednia z udziałem inwestora krajowego oraz bezpośrednia przy udziale inwestora zagranicznego. Zdecydowanie najmniej efektywną metodą przekształceń własnościowych okazała się prywatyzacja masowa. Doświadczenia 25 lat polskich przekształceń własnościowych potwierdzają słuszność wykorzystania zróżnicowanych ścieżek prywatyzacyjnych. Dokończenie prywatyzacji powinno być jednym z priorytetów obecnego rządu, gdyż własność prywatna lepiej sprzyja zwiększaniu efektywności ekonomicznej przedsiębiorstw. Należy jednak uwzględnić popełnione dotychczas błędy i zmodyfikować stosowane procedury.
Zaangażowanie polskich firm w społeczną odpowiedzialność biznesu. Determinanty zmian na polskim rynku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kowalska, Katarzyna
Artykuł składa się z wprowadzenia, dwóch części o charakterze teoretycznym i wniosków końcowych. Przedstawiono w nim badania dotyczące zaangażowania polskich firm w społeczną odpowiedzialność biznesu. W dalszej kolejności omówiono czynniki zmian w upowszechnianiu koncepcji odpowiedzialnego biznesu wśród polskich firm. Koncepcja odpowiedzialnego biznesu (CSR – Corporate Social Responsibility) jest w polskich warunkach stosunkowo mało popularną koncepcją i nieczęstą praktyką, szczególnie wśród krajowych przedsiębiorstw. Inaczej sytuacja przedstawia się na rynkach Europy Zachodniej, czy też w USA. Firmy działające na tych rynkach zobligowane są do dostosowania standardów biznesu do oczekiwań przeróżnych interesariuszy, również kontrahentów. Brak takich dostosowań może mieć bowiem poważne konsekwencje dla reputacji tych firm i perspektyw ich rozwoju. W Polsce istnieje szereg ograniczeń, które wpływają na niską popularność koncepcji CSR wśród polskich przedsiębiorców. Należy tu wymienić przede wszystkim brak silnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, organizacji o charakterze strażniczym (watch dog), które mogłyby fachowo i skutecznie monitorować działania przedsiębiorstw na polskim rynku. Spore ograniczenia w omawianej kwestii widoczne są również po stronie konsumentów. Konsumenci mają często powierzchowną wiedzę na temat odpowiedzialnego biznesu; kwestia zrównoważonego łańcucha dostaw jest niejednokrotnie dla nich tematem niezrozumiałym i oderwanym od procesu konsumpcyjnego. Dodatkowo należy zaznaczyć, że rynek produktów Fair Trade w Polsce jest bardzo słabo rozwinięty, a moda na tzw. etyczną konsumpcję ma charakter niszowy. Innym ograniczeniem upowszechniania koncepcji CSR na krajowym rynku jest niewystarczająca wiedza polskich przedsiębiorców na temat roli, jaką we współczesnym biznesie spełnia koncepcja CSR. Konkurencyjność przedsiębiorstwa rozumieją oni zazwyczaj jedynie w kontekście wartości ekonomicznej. Kwestie społeczne i ekologiczne w praktyce traktują w sposób marginalny, niezwiązany ze strategią rozwoju firmy. Działania w zakresie CSR na polskim rynku deklarują zazwyczaj duże przedsiębiorstwa, problem jednak polega na tym, że omawiane deklaracje nie zawsze przekładają się na realne praktyki tych firm. Oczekiwania co do zmiany nastawienia polskich przedsiębiorców do odpowiedzialnego biznesu, w dużej mierze związane są z funkcjonowaniem na krajowym rynku międzynarodowych korporacji, co do których opinia publiczna, eksperci i politycy coraz częściej formułują szereg oczekiwań. Nasilająca się konkurencja, również na polskim rynku, wymuszać będzie na korporacjach stosowanie praktyk społecznie odpowiedzialnych, również w kontekście współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami. Rozliczanie kooperantów z ich działań, podobnie jak na rynkach zachodnich, będzie ważnym elementem strategii ograniczania ryzyka reputacyjnego. Wzrost znaczenia koncepcji CSR na polskim rynku wynikać będzie również z coraz większego zainteresowania raportowaniem pozafinansowym. Niektórzy eksperci przewidują, że za kilka lat każda licencjonowana instytucja finansowa będzie mogła inwestować środki wyłącznie w podmioty, które odpowiednio raportują w obszarze ESG, czy wręcz osiągają wymagany minimalny wynik tego raportowania.
Nierówności społeczne w aspekcie zróżnicowania wydatków gospodarstw domowych w krajach Unii Europejskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Chmielewska, Barbara
Rozszerzenie Unii Europejskiej w 2004 r. o dziesięć państw (w tym Polskę) oraz w 2007 roku o dwa kolejne – Bułgarię i Rumunię – miało wpływ na sytuację ekonomiczną i społeczną w sektorze gospodarstw domowych krajów unijnych, zwłaszcza nowo przyjętych. Procesy adaptacyjne do nowej sytuacji wyrażały się m.in. przyjmowaniem przez społeczeństwa państw o niższym poziomie rozwoju gospodarczego wzorców konsumpcji (w opracowaniu zostały one określone w oparciu o poziom i strukturę wydatków) ukształtowanych w krajach o wyższym poziomie rozwoju. Zmiany te wyraziły się poprawą w okresie akcesji poziomu życia ludności przede wszystkim w krajach nowo przyjętych. Przyczyniło się to m.in. do zmniejszenia nierówności społecznych między państwami unijnymi. W gospodarstwach domowych w państwach nowo przyjętych najwyższy wzrost cechował wydatki przeznaczone na użytkowanie mieszkania, czyli na opłaty za wodę, gaz, energię elektryczną oraz transport. Prawdopodobnie jest to efektem dynamicznego rozwoju infrastruktury technicznej (kanalizacja) i drogowej w tych krajach po akcesji. Akcesja stworzyła warunki do „doganiania” krajów o dłuższym członkostwie pod względem standardów życia, mieszkania, komunikacji itp. Chociaż zmiany te nie były „rewolucyjne”, to jednak przyczyniły się do zmniejszenia dysproporcji w warunkach życia. W krajach najuboższych zmniejszył się odsetek osób żyjących w gospodarstwach domowych o bardzo niskiej intensywności pracy zagrożonych ubóstwem i/lub deprywacją materialną, a także o pogłębionej deprywacji materialnej. Spadek ten najwyższy odnotowano w Polsce.
Różnice inflacji jako przyczyna problemów krajów peryferyjnych. Teoretyczne i empiryczne uzasadnienia wystąpienia kryzysu walutowego w strefie euro
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Valente, Riccardo
W opracowaniu przeanalizowano alternatywne wyjaśnienie mechanizmów i przyczyn leżących u podstaw narastania kosztów obsługi długu publicznego w Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Portugalii oraz we Włoszech. Podane zostały różne argumenty wspierające interpretację pojawienia się tego zjawiska jako kryzysu kursu walutowego w kontekście reżimu sztywnych kursów walutowych, związanego z występowaniem znaczącego zróżnicowania dynamik inflacyjnych, nierównowag handlowych oraz ograniczeń narzędzi polityki gospodarczej zarówno na poziomie narodowym, jak i europejskim. Zauważono przede wszystkim, że różne fazy narastania stóp procentowych w Grecji można wyjaśniać na podstawie dostępnych już modeli kryzysu walutowego. Zgodnie z innymi źródłami podkreślono ponadto, że kraje peryferyjne kolejno dotknięte kryzysem łączył wyższy wzrost kosztu pracy w stosunku do krajów rdzenia, rejestrowany od momentu ich wejścia do wspólnej waluty aż do pojawienia się zwiększeń kosztów obsługi ich długu publicznego. Kraje peryferyjne odnotowały także znaczące deficyty rachunku bieżącego. Na podstawie przeprowadzonej przez autora analizy danych pokazano, że wyższe niż średnie w strefie euro tempo wzrostu cen rejestrowane w krajach peryferyjnych przyczyniło się do znaczącej i progresywnej aprecjacji realnego kursu walutowego we wszystkich tych krajach oraz mogło spowodować nadmierny wzrost kosztu pracy, utraty konkurencyjności i deficyty rachunku bieżącego. Zdaniem autora artykułu zróżnicowanie dynamik inflacyjnych mogło być więc główną przyczyną narastania kosztów obsługi długu publicznego w peryferyjnych państwach strefy euro.
Wyzwania dla krajów UE i ekonomii oraz możliwości ich realizacji w warunkach neoliberalizmu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Księżyk, Marianna
Ponieważ nadal „dwiema najważniejszymi wadami systemów społeczno-gospodarczych, w których żyjemy, są niezdolność do realizowania pełnego zatrudnienia oraz dowolny i niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów” [Keynes, 2003, s. 340], istotnymi celami rozwoju w krajach demokratycznych powinna być likwidacja bezrobocia, ubóstwa, głodu i wykluczenia społecznego. Stawia to przed krajami i ekonomią wielkie wyzwania. Podstawowym problemem oczekującym rozwiązania jest: jak utrzymać popyt społeczeństwa na poziomie gwarantującym pełne zatrudnienie, wykorzystanie zdolności wytwórczych gospodarki i możliwości, jakie stwarza technika i technologia w zakresie produkcji dóbr zaspokajających potrzeby mieszkańców krajów. Doświadczenia pokazują, że odejście od „państwa dobrobytu” (Welfare State) i mit racjonalnego, doskonałego i samoregulującego się rynku nie służą realizacji tych wyzwań. Oparcie sytemu ekonomicznego (w Polsce i wielu innych krajach gospodarki rynkowej) na doktrynie neoliberalizmu powoduje, że mamy słabe, ograniczające funkcje socjalne i podporządkowane rynkowi państwo. Skutkiem tego, wzrost gospodarczy nie przynosi wszystkim uczestnikom procesów gospodarowania i mieszkańcom krajów odpowiednich korzyści (zapewniających godne warunki życia). Kierując się potrzebą realizacji powyższych wyzwań oraz podstawowych celów UE, jakimi są: dobrobyt, pokój, demokracja i prawa człowieka, ideologiczną podstawą polskiej polityki społeczno-gospodarczej (i innych krajów UE) powinien być liberalizm socjalny, otwarty na problematykę pełnego zatrudnienia, egalitaryzm i bezpieczeństwo socjalne obywateli. Uzasadniając tę tezę, treścią opracowania jest wyjaśnienie treści ekonomicznej pojęcia „liberalizm” w jego historycznym rozwoju, pokazanie, że obecny polski liberalizm, nazywany neoliberalizmem, stanowiący podstawę polityki gospodarczej nie jest tożsamy z klasycznym liberalizmem, ani też z innymi lewicowymi jego odmianami, w tym i ze współczesnym neoliberalizmem głoszonym przez zachodnią prawicę. Poza tym pokazanie, że polski neoliberalizm nie zapewnia realizacji podstawowego celu procesów gospodarowania, jakim powinien być stały wzrost poziomu życia ogółu mieszkańców kraju.

Przeglądaj

Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 41(1)/2015 według Data wydania