Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 41(1)/2015
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 41(1)/2015 według Data wydania
Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 38
Wyniki na stronie
Opcje sortowania
- PozycjaPotencjał rynkowy patentów akademickich. Analiza „martwych” patentów(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wachowska, Małgorzata; Niklewicz-Pijaczyńska, MałgorzataJednym z niezwykle istotnych źródeł wewnętrznych podnoszących innowacyjność gospodarek są prace badawczo-rozwojowe prowadzone przez ośrodki akademickie. Ich efektem są m.in. różnego rodzaju wynalazki, czyli nowe rozwiązania techniczne nadające się do wykorzystania w przemyśle. Niektóre z nich otrzymują ochronę w postaci praw wyłącznych, czyli patentów. Próbując sprostać coraz większym oczekiwaniom w zakresie komercjalizacji wiedzy uczelnie zgłaszają do ochrony także takie rozwiązania, które mimo spełnienia wymogów formalnych, od początku posiadają niewielki potencjał rynkowy. Otrzymują one co prawda ochronę, ale w istocie stanowią grupę tzw. patentów martwych. Celem opracowania było wskazanie, w jakim stopniu opatentowane wynalazki wygenerowane na poszczególnych polskich uczelniach, posiadają potencjał komercyjny, a jaka część z nich nigdy nie będzie wykorzystana w praktyce gospodarczej. Analiza dokumentacji ponad dwóch tysięcy patentów przyznanych przez Urząd Patentowy ośmiu polskim uczelniom w latach 2000–2011 pozwoliła na sformułowanie dwóch zasadniczych wniosków. Po pierwsze, w badanym okresie jedynie 59,9% patentów należących łącznie do polskich uczelni objętych badaniem posiadało potencjał komercyjny. Pozostałe 40,1% wynalazków, pomimo otrzymanej ochrony, nigdy nie zostało wykorzystanych w praktyce gospodarczej. Po drugie, udział tzw. patentów martwych w ogólnej liczbie otrzymanych przez poszczególne uczelnie patentów znacznie się różnił. Najwyższy odsetek patentów o potencjale komercyjnym posiadała Politechnika Warszawska (94%), zaś najniższy Politechnika Opolska i Wrocławska, odpowiednio 38,2% i 40,7%.
- PozycjaO ćwierćwieczu polskiej transformacji. Refleksje inicjowane pytaniami dra hab. Marcina Wojtysiak-Kotlarskiego. Część I – ludzie nauki, politycy i idee w budowaniu nowego systemu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Woźniak, Michał Gabriel
- PozycjaEwolucja modelu kapitalizmu w Polsce(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Maszczyk, PiotrW referacie znajduje się pozytywna i normatywna analiza układu instytucjonalnego, który ukształtował się w Polsce w wyniku realizowanej ścieżki transformacyjnej i podlegał daleko idącym zmianom wskutek przystąpienia Polski do UE. W literaturze przedmiotu taki układ komplementarnych instytucji nazywa się zwykle odmianą/modelem kapitalizmu. Autor krytycznie ocenia próby tworzenia specyficznych dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej taksonomii odmian kapitalizmu i stoi na stanowisku, że dla gospodarek tego regionu charakterystyczne jest zjawisko konwergencji odmian kapitalizmu z pozostałymi krajami EU. Szczególne znaczenie w kontekście oceny ewolucji polskiego modelu kapitalizmu zostaje nadane pojęciom efektywności i komplementarności instytucji. W tekście odrzucone zostaje podejście wprowadzone do literatury przez von Hayeka, zgodnie z którym instytucje tworzą się w sposób spontaniczny i nieintencjonalny. Autor – za Amablem – stoi na stanowisku, że układ instytucjonalny jest zawsze wypadkową gry interesów prowadzonych przez zainteresowane konkretnym kształtem instytucjonalnym podmioty, w związku z tym ocenia efektywność istniejących instytucji w sposób obiektywny i subiektywny (na ile instytucje umożliwiają realizację forsowanych przez konkretne podmioty interesów). W kontekście zmian polskich instytucji, do jakich doszło po akcesji do UE, autor stara się odpowiedzieć na pytanie, na ile przekładają się one na wzrost, a w jakim stopniu na spadek stopnia ich komplementarności. Dowodzi, że zakres komplementarności maleje, a w kontekście Polski można już mówić o modelu hybrydowym, łączącym w sobie rozwiązania typowe dla różnych odmian istniejących w tzw. starych krajach członkowskich UE.
- PozycjaWyzwania dla krajów UE i ekonomii oraz możliwości ich realizacji w warunkach neoliberalizmu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Księżyk, MariannaPonieważ nadal „dwiema najważniejszymi wadami systemów społeczno-gospodarczych, w których żyjemy, są niezdolność do realizowania pełnego zatrudnienia oraz dowolny i niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów” [Keynes, 2003, s. 340], istotnymi celami rozwoju w krajach demokratycznych powinna być likwidacja bezrobocia, ubóstwa, głodu i wykluczenia społecznego. Stawia to przed krajami i ekonomią wielkie wyzwania. Podstawowym problemem oczekującym rozwiązania jest: jak utrzymać popyt społeczeństwa na poziomie gwarantującym pełne zatrudnienie, wykorzystanie zdolności wytwórczych gospodarki i możliwości, jakie stwarza technika i technologia w zakresie produkcji dóbr zaspokajających potrzeby mieszkańców krajów. Doświadczenia pokazują, że odejście od „państwa dobrobytu” (Welfare State) i mit racjonalnego, doskonałego i samoregulującego się rynku nie służą realizacji tych wyzwań. Oparcie sytemu ekonomicznego (w Polsce i wielu innych krajach gospodarki rynkowej) na doktrynie neoliberalizmu powoduje, że mamy słabe, ograniczające funkcje socjalne i podporządkowane rynkowi państwo. Skutkiem tego, wzrost gospodarczy nie przynosi wszystkim uczestnikom procesów gospodarowania i mieszkańcom krajów odpowiednich korzyści (zapewniających godne warunki życia). Kierując się potrzebą realizacji powyższych wyzwań oraz podstawowych celów UE, jakimi są: dobrobyt, pokój, demokracja i prawa człowieka, ideologiczną podstawą polskiej polityki społeczno-gospodarczej (i innych krajów UE) powinien być liberalizm socjalny, otwarty na problematykę pełnego zatrudnienia, egalitaryzm i bezpieczeństwo socjalne obywateli. Uzasadniając tę tezę, treścią opracowania jest wyjaśnienie treści ekonomicznej pojęcia „liberalizm” w jego historycznym rozwoju, pokazanie, że obecny polski liberalizm, nazywany neoliberalizmem, stanowiący podstawę polityki gospodarczej nie jest tożsamy z klasycznym liberalizmem, ani też z innymi lewicowymi jego odmianami, w tym i ze współczesnym neoliberalizmem głoszonym przez zachodnią prawicę. Poza tym pokazanie, że polski neoliberalizm nie zapewnia realizacji podstawowego celu procesów gospodarowania, jakim powinien być stały wzrost poziomu życia ogółu mieszkańców kraju.
- PozycjaRóżnice inflacji jako przyczyna problemów krajów peryferyjnych. Teoretyczne i empiryczne uzasadnienia wystąpienia kryzysu walutowego w strefie euro(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Valente, RiccardoW opracowaniu przeanalizowano alternatywne wyjaśnienie mechanizmów i przyczyn leżących u podstaw narastania kosztów obsługi długu publicznego w Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Portugalii oraz we Włoszech. Podane zostały różne argumenty wspierające interpretację pojawienia się tego zjawiska jako kryzysu kursu walutowego w kontekście reżimu sztywnych kursów walutowych, związanego z występowaniem znaczącego zróżnicowania dynamik inflacyjnych, nierównowag handlowych oraz ograniczeń narzędzi polityki gospodarczej zarówno na poziomie narodowym, jak i europejskim. Zauważono przede wszystkim, że różne fazy narastania stóp procentowych w Grecji można wyjaśniać na podstawie dostępnych już modeli kryzysu walutowego. Zgodnie z innymi źródłami podkreślono ponadto, że kraje peryferyjne kolejno dotknięte kryzysem łączył wyższy wzrost kosztu pracy w stosunku do krajów rdzenia, rejestrowany od momentu ich wejścia do wspólnej waluty aż do pojawienia się zwiększeń kosztów obsługi ich długu publicznego. Kraje peryferyjne odnotowały także znaczące deficyty rachunku bieżącego. Na podstawie przeprowadzonej przez autora analizy danych pokazano, że wyższe niż średnie w strefie euro tempo wzrostu cen rejestrowane w krajach peryferyjnych przyczyniło się do znaczącej i progresywnej aprecjacji realnego kursu walutowego we wszystkich tych krajach oraz mogło spowodować nadmierny wzrost kosztu pracy, utraty konkurencyjności i deficyty rachunku bieżącego. Zdaniem autora artykułu zróżnicowanie dynamik inflacyjnych mogło być więc główną przyczyną narastania kosztów obsługi długu publicznego w peryferyjnych państwach strefy euro.
- PozycjaTransformacja stosunków przemysłowych w Polsce – osiągnięcia i porażki w procesie europeizacji partycypacji pracowniczej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Skorupińska, KatarzynaPolskie przedstawicielstwo w ERZ było pierwszym krokiem w kierunku europeizacji partycypacji pracowniczej w Polsce. Proces ten rozpoczął się na wiele lat przed przystąpieniem Polski do UE, a aktywną w nim rolę odegrały związki zawodowe. Niestety, nie powołano dotąd żadnej ERZ w polskim koncernie, co można uznać za pewne niepowodzenie procesu europeizacji w zakresie partycypacji. W 2006 r. w polskich przedsiębiorstwach zaczęto powoływać nowe instytucje partycypacyjne w postaci rad pracowników. Ich pojawienie się w obszarze stosunków przemysłowych związane było z koniecznością implementacji dyrektywy z 2002 r. ustanawiającej podstawowe struktury informowania i konsultacji wśród pracowników we Wspólnocie Europejskiej. Jednak instytucje rad pracowników nie spełniły pokładanych w nich nadziei – zasięg rad w przedsiębiorstwach jest niewielki i nie działają one efektywnie. W dalszym ciągu to związki zawodowe pozostają podstawową formą reprezentacji interesów pracowników w Polsce. Poza nowymi formami partycypacji pośredniej, okres transformacji gospodarczej w naszym kraju zaowocował także nowymi partycypacyjnymi metodami organizacji pracy. Różnica w zasięgu występowania tych form partycypacji w przedsiębiorstwach w Polsce i w starych krajach UE nadal jest duża. Jednak polskie przedsiębiorstwa „nadrabiają” zaległości w obszarze stosowania partycypacji bezpośredniej, co wymuszone jest globalizacją i rosnącą konkurencją. Celem artykułu jest przedstawienie trudnego procesu europeizacji partycypacji pracowniczej w Polsce i określenie wpływu tego procesu na kształtujące się stosunki przemysłowe.
- PozycjaZielona gospodarka w Polsce – stan obecny i perspektywy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szyja, PaulinaArtykuł podejmuje zagadnienie zielonej gospodarki. Pojęcie to jest rozpowszechnione w zachodnich krajach Unii Europejskiej i podejmuje się konkretne działania na rzecz wdrażania zmian strukturalnych ukierunkowanych na nowy wymiar gospodarowania. Na gruncie polskim sytuacja wygląda zgoła odmiennie, mimo iż kwestia ta została zawarta m.in. w strategii Europa 2020, a jako członek UE jesteśmy zobligowani do kształtowania rozwoju gospodarczego zgodnie z działaniami przyjętymi na szczeblu integracyjnym. W wielu dokumentach o charakterze planistycznym podkreśla się kwestie związane z działaniami ukierunkowanymi na tworzenie elementów zielonej gospodarki: zielone produkty i usługi, zielone inwestycje, zielone sektory gospodarki, zielone zamówienia publiczne, zielone miejsca pracy. Jednocześnie jednak nie wskazuje się na green economy jako cel rozwojowy. W tekście zarysowano stan wiedzy na temat zielonej gospodarki i jej powiązanie z koncepcją trwałego i zrównoważonego rozwoju. Obok rozważań teoretycznych podjęte zostały także kwestie praktyki gospodarczej, z uwzględnieniem elementów zielonej gospodarki w polityce gospodarczej kraju, a także praktyce działania biznesu. Szczególnie działania, w omówionym zakresie, podejmują przedsiębiorstwa indywidualnie, jak i poprzez formy kooperacji. Państwo wspiera eksport zielonych technologii, zachęca do wykorzystywania unijnych środków na cele inwestycji proekologicznych. Jednocześnie jednak nie wprowadza instrumentów prawnych i fiskalnych ułatwiających oraz zachęcających do zielonych przedsięwzięć, zarówno przedsiębiorstwa, jak i konsumentów. Prezentowane są również pewne prognozy, co do powodzenia przekształceń strukturalnych związanych z zieloną gospodarką w najbliższej przyszłości.
- PozycjaPomoc publiczna narzędziem polityki spójności UE w ramach „multilevel governance” na poziomie krajowym i wspólnotowym – doświadczenia i wprowadzane zmiany(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Bartoszewicz, ArturProces przygotowania do integracji, a następnie wejście Polski w struktury Unii Europejskiej pozwoliło na uzyskanie istotnej rozwojowo pomocy ze źródeł funduszy UE. Największe oddziaływanie rozwojowe, z uwagi na wartość transferowanych środków, ma interwencja prowadzona w ramach Polityki Spójności UE. Projektowany w niej system absorpcji zakłada spójne i jednolite rozwiązania stosowane we wszystkich państwach członkowskich, wpisujące się w cele polityki, gwarantujące realną partycypację państwa członkowskiego w proces decyzyjny zarówno na etapie planowania, programowania, jak i realizacji założonych działań. Powyższe podejście wynika z aktywnego stosowania w UE metod „multilevel governance”. Prorozwojowa interwencja miliardowej wartości środków publicznych niesie ze sobą ryzyko nie tylko uzyskiwania pożądanych efektów, ale również generowania zakłóceń rynkowych w obszarze konkurencji na Jednolitym Rynku Europejskim. Dlatego też, zarówno na poziomie wspólnotowym, jak i poszczególnych państw członkowskich podejmowane są aktywne działania regulujące zasady udzielania pomocy skierowanej do uczestników tego rynku. Z uwagi jednak na rozwój rynku, jak i na ewolucje polityk wspólnotowych, koniecznym staje się unowocześnienie unijnej polityki w dziedzinie pomocy państwa. Kompleksowa reforma w dziedzinie polityki pomocy państwa, która w znaczący sposób reorganizuje procesy i zasady związane z jej udzielaniem wpisuje się w metodykę „mulitlevel governance” poprzez włączanie w jej proces wszystkich przyszłych uczestników i beneficjentów polityki. Skala proponowanych zmian w istotny sposób wpływa na zasady przyszłych interwencji publicznych i ogranicza ryzyka dotychczasowych negatywnych doświadczeń w UE w tym obszarze. Polska jest największym beneficjentem pomocy UE, dlatego też reforma pomocy publicznej w największym stopniu wpłynie na swobodę decyzji publicznej w naszej gospodarce.
- PozycjaProspołeczność w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa – niedoceniony czynnik wzrostu gospodarczego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Adamska-Chudzińska, MałgorzataW artykule podjęta została kwestia zależności pomiędzy prospołeczną a gospodarczą działalnością przedsiębiorstw oraz wpływu zaangażowania prospołecznego na wykorzystanie kapitału ludzkiego. W szczególności rozważania koncentrują się na wykazaniu, że prospołeczna orientacja przedsiębiorstwa oraz tworzenie prospołecznego środowiska działania i współdziałania sprzyjają wzrostowi sprawności zawodowej pracowników i osiąganych przez nich wyników ekonomicznych. Działania tego typu nie są wystarczająco doceniane wśród czynników wzrostu gospodarczego. Wyjaśniono, na czym polega zaangażowanie prospołeczne, które stanowić może istotny aspekt strategii zarządzania przedsiębiorstwem i instrument osiągania przewagi konkurencyjnej. Przedstawiono, jak w prospołecznym środowisku dochodzi do wzrostu sprawności zawodowej zatrudnionych, podkreślając regulacyjną rolę predyspozycji psychicznych w stymulowaniu pozostałych parametrów tej sprawności, zwłaszcza wiedzy i umiejętności. Zaprezentowano cztery, wybrane typy działań, za pośrednictwem których przejawiać się może aktywność prospołeczna w strategicznej działalności przedsiębiorstw. Są to: 1) rzetelne realizowanie wymogów jakościowych, 2) doskonalenie działalności poprzez eliminowanie strat oraz przeciwdziałanie marnotrawstwu materiałów i surowców, 3) Kształtowanie aksjologicznie ukierunkowanych postaw menedżerów, 4) Podmiotowe traktowanie pracowników. Podejmując próbę wyjaśnienia, na ile świadomość prospołeczna i zaangażowanie w tym zakresie kształtują niedoceniony wymiar efektywności gospodarczej wykorzystano wnioski badawcze uzyskane w Harvard University. Odwołano się także do wyników badań własnych wskazujących na korelację pomiędzy głównymi determinantami zaangażowania prospołecznego przedsiębiorstwa i sprawności zawodowej zatrudnionych. Egzemplifikuje ona wstępnie na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa rozważaną zależność oraz możliwość wpływu długoterminowej aktywności prospołecznej na osiąganie równie długoterminowego wzrostu gospodarczego.
- PozycjaKierunki przeobrażeń struktury gospodarczej Zachodniosudeckiego Obszaru Górskiego warunkujące rozwój turystyki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Konopinska, NataliaCelem artykułu jest analiza struktury działowo-gałęziowej funkcjonalnego Zachodniosudeckiego Obszaru Górskiego w latach 2004–2011 i określenie specjalizacji jednostek administracyjnych wchodzących w skład badanego obszaru. W dalszej części pracy przeprowadzono porównanie ich struktury z regionem górskim wybranym jako wzorzec i wyciągnięto wnioski o kierunku przekształceń strukturalnych niezbędnych dla rozwoju turystyki.
- PozycjaProblem pomiaru w ekonomii dobrobytu – poglądy historyczne i współczesne(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kasprzyk, BeataZasadniczą kłopotliwą kwestią w ekonomii dobrobytu jest pytanie, jak mierzyć bogactwo ekonomiczne, jak zmierzyć dobrobyt w ujęciu jednostki czy całego społeczeństwa. Historycznie prace teoretyczne skupione były na zagadnieniach dotyczących z jednej strony tworzenia bogactwa, z drugiej sprawiedliwych kryteriów podziału wytworzonego bogactwa, próbowano odnajdywać teorie czy prawa ekonomiczne wyjaśniające te kwestie. W pracy dokonano przeglądu – w ujęciu historycznym – zagadnień dotyczących kwestii pomiaru dobrobytu jednostki i dobrobytu społecznego. Przedstawiono kolejne etapy ewolucji i pomiaru użyteczności. W tradycji nauk ekonomicznych dobrobyt ekonomiczny (welfare) utożsamiany był z użytecznością dochodów. Początkowo oznaczało to kardynalny charakter pomiaru, a następnie ordynalny charakter, tj. utylitaryzm porządkowy, który przyjął teorię i poglądy włoskiego ekonomisty V. Pareta. Przeciwko utylitaryzmowi wypowiadali się także ekonomiści Hicks, Allen, Houthakker, Samuelson, Arrow czy Debreu, a także zwolennicy tzw. teorii umowy społecznej. Przedstawiono także współczesne nurty dobrobytu oparte np. o koncepcję capabilities A. Sena. Zostały także wyjaśnione aktualne definiujące pojęcia, które przekraczają zakres pomiaru czysto dochodowego oraz idą zdecydowanie szerzej w kierunku ocen jakości życia i dobrostanu ogólnego (well-being). Współcześnie ocena dobrobytu jednostki wychodzi poza ekonomię dobrobytu, a pomiar staje się coraz bardziej skomplikowany i wielowymiarowy, obejmując sferę materialną i pozamaterialną łącznie. Pomiar obiektywny i subiektywny dobrobytu musi być dodatkowo wspierany naukami pozaekonomicznymi, stając się równocześnie bardziej skomplikowany.
- PozycjaRozwój gospodarczy a poczucie szczęścia Polaków w kontekście tendencji światowych po 1989 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pink, MałgorzataPowszechnie uznaje się, że celem gospodarowania jest maksymalizowanie zysku bądź korzyści, co nie zawsze wpisuje się w wiązkę celów ludzkiego życia, które w większości przypadków można podsumować dążeniem do szczęścia. Uzależnienie myślenia ekonomicznego od zjawiska wzrostu gospodarczego wraz z opisującymi go wskaźnikami analitycznymi jest więc coraz częściej krytykowane przez samych ekonomistów. W tym kontekście popularność zyskują interdyscyplinarne teorie poszukujące odpowiedzi na pytanie o źródła dobrobytu w szerszym, psychospołecznym kontekście. Jedną z nich jest ekonomia szczęścia, badająca między innymi związki pomiędzy zadowoleniem członków poszczególnych społeczeństw a materialnym dostatkiem. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytania o prawdziwość twierdzenia wiążącego wyższy poziom szczęścia z większym bogactwem materialnym z uwzględnieniem szerszego kontekstu międzynarodowego. Zbadano również współzależności pomiędzy przemianami gospodarczymi, wyrażonymi między innymi poprzez wskaźnik PKB per capita, poziom konsumpcji per capita, wskaźnik HDI oraz indeks Giniego, a poczuciem szczęścia wśród Polaków. Analizę danych oparto przede wszystkim na metodach statystycznych (test istotności oraz badanie współzależności). Poszukiwanie relacji pomiędzy bogactwem materialnym a poczuciem szczęścia w ujęciu międzynarodowym, nie daje jednoznacznej odpowiedzi odnośnie istnienia tej współzależności. Analiza deklaracji mieszkańców poszczególnych krajów pozwala natomiast stawiać kolejne pytanie: o znaczenie czynnika kulturowego w odniesieniu do poczucia zadowolenia. Natomiast w odniesieniu do zmiennych opisujących sytuację w Polsce można uznać w odniesieniu do badanego okresu, że istnieje istotna współzależność pomiędzy odczuwanym zadowoleniem a poziomem PKB per capita, HDI0 i poziomem konsumpcji prywatnej per capita.
- PozycjaEwolucja zakresu i roli polityki właścicielskiej państwa (1990–2014)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Bałtowski, MaciejCelem artykułu jest prezentacja i analiza polityki właścicielskiej państwa w okresie transformacji gospodarczej w Polsce. Wyróżnione i charakteryzowane zostały cztery etapy tej polityki: etap pionierski (1990–1992), etap kapitalizmu politycznego (1993–1997), etap kapitalizmu politycznego á rebours (1998–2006) etap kapitalizmu państwowego (2007–2014). W pierwszych latach transformacji polityka właścicielska, mimo że prowadzona bez klarownych podstaw prawnych, miała charakter racjonalny, a organy państwa zachowywały się wobec państwowych spółek w sposób – najogólniej mówiąc – odpowiedzialny. Etap kapitalizmu politycznego, którego elementy są obecne po dziś dzień w działaniach państwa, charakteryzował się brakiem jasnych, skodyfikowanych reguł nadzoru, sprzyjał powstawaniu zjawisk patologicznych, polegających na powszechnym traktowaniu spółek sektora publicznego jako swoistego „łupu politycznego” kolejnych ekip rządowych. W końcu dekady lat 90. pojawiło się zjawisko kapitalizmu politycznego á rebours. Polega ono na czerpaniu (czy nawet wymuszaniu) różnorodnych korzyści ze strony państwa przez największe i najważniejsze przedsiębiorstwa państwowe, często działające na zmonopolizowanych rynkach, kosztem innych części gospodarki, w tym konsumentów. W drugiej połowie pierwszej dekady XXI w. w Polsce mamy do czynienia z etapem polityki właścicielskiej państwa, który można określić jako kapitalizm państwowy. Rządy koalicji zdominowanej przez PiS, jak i rządy koalicji PO-PSL prowadziły politykę „aktywnego właściciela państwowego”, której istotą były próby wykorzystywania domeny państwowej do realizacji określonych interesów państwa. W ciągu ćwierćwiecza przemian transformacyjnych w Polsce nie powstały kompleksowe, jednolite regulacje prawne dotyczące nadzoru państwa nad przedsiębiorstwami państwowymi, a polityka właścicielska znajdowała się zwykle w cieniu polityki prywatyzacyjnej, przy czym obie były prowadzone przez te same organy państwa.
- PozycjaDylematy i wyzwania w wyborze koncepcji rozwoju w procesach transformacji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Piontek, BarbaraPodjęty temat jest niezwykle istotny z punktu zmian, jakie zachodzą we współczesnej rzeczywistości. Przede wszystkim należy zauważyć, że pomimo iż mówimy o niespotykanym dotąd „skoku cywilizacyjnym”, szansie, której nie miały wcześniejsze pokolenia i o społeczeństwie wiedzy, to właśnie dzisiaj, jak nigdy przedtem, dotkliwie dotykamy stanu permanentnych przemian i kryzysu fundamentalnych wartości. Pytania, kim jesteśmy i dokąd zmierzamy – jak nigdy wcześniej – są aktualne i wymagają pogłębionych teorii, refleksji w zakresie akceptacji i wyboru. Mechanizmy, które współcześnie funkcjonują – wydawałoby się, że takie same, ale z niespotykaną dotąd siłą – oddziałują na świadomość, utrwalają nierówności społeczno-ekonomiczne i dzielą świat na ten, który „ma jedzenie” i który „jest jedzeniem”. Jak stwierdził M. Wańkowicz: łąki chorują od wysokich traw, a narody (społeczeństwa) od inteligencji. A dzisiaj to właśnie nauka – jak nigdy wcześniej – umożliwia utrwalanie chaosu i nieładu, gdyż – podporządkowana demolatrii – charakteryzuje się brakiem jednoznacznych i przejrzystych definicji i podziałów oraz opracowywaniem pseudo koncepcji rozwoju na doraźny użytek. Skutkuje to tym, że te same kategorie są używane dowolnie, definiowane na własne potrzeby (także potrzeby różnych koncepcji), są różnie interpretowane, rozumiane. Owa „nowomowa” sprawia, że brak dzisiaj jednolitych koncepcji teoretycznych. Zdarza się też, że te same pojęcia i sformułowania występujące w odmiennych koncepcjach, są przeciwstawnie rozumiane – a to rodzi chaos. Zagadnienie koncepcji rozwoju oraz dylematy i wyzwania z nim związane stanowią przedmiot badań dla nauki, ale także dla praktyki. Z jednej strony zagadnienie wybory koncepcji rozwoju w ujęciu makro rzeczywistości wydaje się być oczywiste, z drugiej strony zarówno w nauce zagadnienie to jest rzadko podejmowane, a w praktyce istnieje niewiele rozwiązań w tym obszarze, często o dyskusyjnej jakości. Niestety, polityka gospodarcza jako nauka odeszła dziś do naukowego i praktycznego lamusa. W artykule przyjmuje się założenie, że wybór koncepcji rozwoju dla budowania pomyślności kraju jest wyborem strategicznym. W wyborze koncepcji rozwoju w okresie transformacji kluczowymi są: –wybór pomiędzy koncepcją przyjętą z zewnątrz bądź budowaną oddolnie; –koncepcją wybraną ze zbioru koncepcji opartych na zrównoważeniu bądź koncepcją wybraną ze zbioru koncepcji opartych na niezrównoważeniem. Z pozoru wybór jest oczywisty, jednakże w praktyce istnieje niezgodność pomiędzy tym co się myśli, tym co się mówi i tym co się wybiera – także w obszarze wyboru, deklaracji i realizacji przyjętej koncepcji; –dylemat ile suwerenności, a ile integracji w wymiarze gospodarczym, społecznym i instytucjonalnym? Trzeba mieć świadomość, że każdą koncepcję rozwoju można przyjąć bądź odrzucić, a jej wybór jest składową wielu czynników, w których najistotniejsze to wiedza, odpowiedzialność, wartości i przyzwoitość. Wybór pomiędzy zrównoważeniem a nierównowagą oraz integracją i suwerennością należy do fundamentalnych wyborów. Realnym urzeczywistnianiem wyboru między zrównoważeniem a niezrównoważeniem oraz integracją i suwerennością są: zagospodarowanie popytu oraz zagospodarowanie podaży.
- PozycjaRynek samochodów osobowych luksusowych w latach 2006–2013 w Polsce jako rosnący segment rynku samochodów osobowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Klimkowska, ReginaArtykuł poświęcony jest rynkowi samochodów luksusowych w Polsce. Analizę swoją autorka rozpoczyna krótkim przedstawieniem idei równości w aspekcie ekonomicznym. Następnie poświęca uwagę efektowi nierówności ekonomicznych, m.in. ludziom bogatym określanym też jak klasa wyższa. Przedstawia kryteria wyodrębnienia, a także finansowe aspekty przynależności do klasy wyższej. Następnie zapoznaje czytelnika z wciąż rosnącym w Polsce rynkiem bardzo drogich samochodów luksusowych. Z rozważań autorki wynika, że głównym motywem zakupu samochodów luksusowych – oczywiście poza podstawową funkcją samochodu – jest funkcja prestiżowa, symboliczna.
- PozycjaBezpośrednie inwestycje zagraniczne jako czynnik modernizacji polskiej gospodarki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Puchalska, KatarzynaInwestycje zagraniczne są postrzegane jako jeden z ważniejszych czynników innowacyjności, wzrostu i modernizacji gospodarki. Znaczenie ich jest szczególnie duże, gdy niedobór środków finansowych uniemożliwia podejmowanie inwestycji. Niestety, ocena wpływu kapitału zagranicznego na zachodzące zmiany gospodarki polskiej jest niezwykle trudna i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Wynika to ze złożoności tej problematyki, przejawiającej się m.in. występowaniem zarówno wielu pozytywnych, jak i negatywnych skutków oddziaływania inwestorów zagranicznych na funkcjonowanie gospodarki kraju goszczącego. Opracowanie prezentuje stan zagranicznych inwestycji oraz wybrane aspekty efektu napływu inwestycji zagranicznych na polską gospodarkę. Od lat w Polsce rośnie liczba zarejestrowanych podmiotów z kapitałem zagranicznym. W 2012 roku powstało ich 1712 wobec 1536 w 2011 roku. Podmioty te deklarują coraz wyższą wartość kapitału zagranicznego i coraz wyższe wydatki inwestycyjne. Wśród podmiotów utworzonych w 2012 roku było 1397 nowych jednostek, tzw. greenfield. Z kolei w wyniku przekształceń utworzono 315 jednostek.
- PozycjaWielkość zasobu oszczędności a problem bazy dla emerytur kapitałowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Żyżyński, JerzyArtykuł podejmuje problem spodziewanego niskiego poziomu emerytur, jakie mają być wypłacane w nowym kapitałowym systemie emerytalnym. Dowodzi, że to, co nazywane jest kapitałem emerytalnym stanowi nadużycie pojęcia kapitał, ma on tu charakter sztuczny, czysto ewidencyjny, podczas gdy rzeczywisty kapitał są to środki, które pracują dla gospodarki, przynosząc jego właścicielom zysk. Podstawową formą kapitału i źródłem jego wyższych form jest pieniądz odłożony w systemie bankowym. Pieniądz ten stanowi drugą część agregatu pieniężnego M2. Pokazany jest mechanizm kształtowania tego agregatu pieniężnego. Porównanie z innymi krajami wskazuje, że Polska ma relatywnie niewielki zasób pieniądza: stanowi on niecałe 60% w relacji do PKB, podczas gdy większość krajów ma dużo ponad 100%. Autor rozważa, kiedy i w jakich warunkach pieniądz ma charakter endogeniczny, a kiedy egzogeniczny. Dochodzi do wniosku, że system pieniężny powinien być uzupełniony poprzez emisję pieniądza powiększającą agregat pieniężny do poziomu, który dawałby jego relację do PKB na poziomie nieco ponad 100%. Emisja ta powinna być dokapitalizowaniem systemu emerytalnego w jego części kapitałowej, a jednocześnie stanowić źródło kredytowania inwestycji odbudowujących gospodarkę. Jak twierdzi autor, taka emisja pieniądza nie służyłaby finansowaniu wydatków budżetowych, lecz restrukturyzacji agregatu pieniężnego na rzecz wsparcia rozwoju gospodarki.
- PozycjaWkład turystyki w tworzenie miejsc pracy w Polsce na tle wybranych krajów Unii Europejskiej po 1989 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Seweryn, RenataCelem artykułu jest ukazanie wpływu rozwoju turystyki na zatrudnienie w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej po 1989 roku. Biorąc pod uwagę podkreślaną w światowych raportach dużą rolę przemysłu turystycznego i całej gospodarki turystycznej w generowaniu miejsc pracy, postawiono hipotezę o istnieniu dodatniej zależności pomiędzy ruchem turystycznym a liczbą zatrudnionych w turystyce oraz jej udziałem w ogólnym zatrudnieniu w Polsce i innych państwach UE. Do weryfikacji tej hipotezy wykorzystywano dane Eurostatu oraz World Travel & Tourism Council. Wartość obliczonego współczynnika korelacji liniowej Pearsona pozwoliła stwierdzić, że Polska jest jedynym krajem w UE (spośród 20 poddanych analizie), w którym w ostatnim ćwierćwieczu rozwój ruchu turystycznego nie wywołał wzrostu znaczenia turystyki dla gospodarki pod względem zatrudnienia. Wprost przeciwnie pociągał on za sobą w stopniu istotnym spadek liczby zatrudnionych w przemyśle turystycznym i gospodarce turystycznej, a co ważniejsze – spadek ich udziału w ogólnym zatrudnieniu w kraju. Wprawdzie tylko mniej niż 50% zmienności tego udziału może być wyjaśnione przez zmiany w ruchu turystycznym (pozostała część to efekt zmian koniunktury na polskim rynku), ale i tak podstawowa hipoteza badawcza niniejszego artykułu weryfikuje się negatywnie. Krajami, w których hipoteza została empirycznie potwierdzona okazały się natomiast m.in. Chorwacja, Słowacja i Słowenia, co oznacza, że w okresie przemian ustrojowych zdecydowanie lepiej niż Polska potrafiły one wykorzystać pozytywne efekty z turystyki.
- PozycjaKierunki rozwoju profili gospodarczych słabo rozwiniętych jednostek samorządu terytorialnego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kobus, Przemysław; Zrobek, JanuszW opracowaniu podjęto próbę analizy kierunków rozwoju gospodarczego, kształtowanych przez samorządy lokalne słabo rozwiniętych jednostek przestrzennych w dokumentach strategicznych dla takich obszarów. Postęp na tych terenach wymaga wypracowania kierunków rozwoju gospodarczego umożliwiających niezbędne przekształcenia strukturalne, pozwalające na lepsze, niż w konkurencyjnych jednostkach przestrzennych, uprofilowanie oferty, a w konsekwencji skuteczniejsze i efektywniejsze pozyskiwanie i utrzymywanie czynników rozwoju. W świetle uzyskanych wyników można stwierdzić, że w większości przypadków samorządom lokalnym nie udało się wypracować spójnych z posunięciami operacyjnymi strategii, opartych na pełnym zrozumieniu potrzeb i możliwości rozwojowych gospodarek obszarów słabo rozwiniętych. Obecne ramy nakładane przez dokumenty strategiczne gmin na rzecz wsparcia lokalnej gospodarki, ukierunkowujące politykę rozwoju badanych gmin, cechuje fragmentaryczność i nieskoordynowanie, co staje się przeszkodą w warunkach potrzeby ich radykalnej restrukturyzacji i nie sprzyja zwiększaniu konkurencyjności i rozwojowi jednostek terytorialnych. W zbyt małym stopniu nawiązują one ponadto do możliwości zdywersyfikowania gospodarki, nie obejmują wykorzystania istniejących atutów w połączeniu z postępem technologicznym, pozwalającym na wprowadzanie kierunków rozwoju umożliwiających ewoluowanie ku nowoczesnemu, zrównoważonemu włączeniu społecznemu do nowoczesnych struktur gospodarczych.
- PozycjaWpływ nierówności dochodowych na akumulację kapitału ludzkiego – ujęcie teoretyczne(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Bartak, JakubW artykule podjęta została tematyka implikacji nierówności dochodowych dla akumulacji kapitału ludzkiego. Ograniczono omawiane mechanizmy do tych, które dotyczą akumulacji wynikającej z procesu edukacji. Analiza tych mechanizmów pozwala stwierdzić, że nierówności dochodowe stanowią barierę dla inwestycji w kapitał ludzki poprzez ich wpływ na niski poziom indywidualnych oszczędności oraz niski poziom publicznych środków przeznaczanych na edukację. Z kolei nierówności mogą pełnić pewną funkcję motywacyjną i informacyjną, jednak gdy osiągają one społecznie nieakceptowany poziom funkcja ta może być ograniczana m.in. przez negatywną percepcję nierówności.