Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 41(1)/2015

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6339

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 38

Transformacja stosunków przemysłowych w Polsce – osiągnięcia i porażki w procesie europeizacji partycypacji pracowniczej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Skorupińska, Katarzyna
Polskie przedstawicielstwo w ERZ było pierwszym krokiem w kierunku europeizacji partycypacji pracowniczej w Polsce. Proces ten rozpoczął się na wiele lat przed przystąpieniem Polski do UE, a aktywną w nim rolę odegrały związki zawodowe. Niestety, nie powołano dotąd żadnej ERZ w polskim koncernie, co można uznać za pewne niepowodzenie procesu europeizacji w zakresie partycypacji. W 2006 r. w polskich przedsiębiorstwach zaczęto powoływać nowe instytucje partycypacyjne w postaci rad pracowników. Ich pojawienie się w obszarze stosunków przemysłowych związane było z koniecznością implementacji dyrektywy z 2002 r. ustanawiającej podstawowe struktury informowania i konsultacji wśród pracowników we Wspólnocie Europejskiej. Jednak instytucje rad pracowników nie spełniły pokładanych w nich nadziei – zasięg rad w przedsiębiorstwach jest niewielki i nie działają one efektywnie. W dalszym ciągu to związki zawodowe pozostają podstawową formą reprezentacji interesów pracowników w Polsce. Poza nowymi formami partycypacji pośredniej, okres transformacji gospodarczej w naszym kraju zaowocował także nowymi partycypacyjnymi metodami organizacji pracy. Różnica w zasięgu występowania tych form partycypacji w przedsiębiorstwach w Polsce i w starych krajach UE nadal jest duża. Jednak polskie przedsiębiorstwa „nadrabiają” zaległości w obszarze stosowania partycypacji bezpośredniej, co wymuszone jest globalizacją i rosnącą konkurencją. Celem artykułu jest przedstawienie trudnego procesu europeizacji partycypacji pracowniczej w Polsce i określenie wpływu tego procesu na kształtujące się stosunki przemysłowe.
Dylematy i wyzwania w wyborze koncepcji rozwoju w procesach transformacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Piontek, Barbara
Podjęty temat jest niezwykle istotny z punktu zmian, jakie zachodzą we współczesnej rzeczywistości. Przede wszystkim należy zauważyć, że pomimo iż mówimy o niespotykanym dotąd „skoku cywilizacyjnym”, szansie, której nie miały wcześniejsze pokolenia i o społeczeństwie wiedzy, to właśnie dzisiaj, jak nigdy przedtem, dotkliwie dotykamy stanu permanentnych przemian i kryzysu fundamentalnych wartości. Pytania, kim jesteśmy i dokąd zmierzamy – jak nigdy wcześniej – są aktualne i wymagają pogłębionych teorii, refleksji w zakresie akceptacji i wyboru. Mechanizmy, które współcześnie funkcjonują – wydawałoby się, że takie same, ale z niespotykaną dotąd siłą – oddziałują na świadomość, utrwalają nierówności społeczno-ekonomiczne i dzielą świat na ten, który „ma jedzenie” i który „jest jedzeniem”. Jak stwierdził M. Wańkowicz: łąki chorują od wysokich traw, a narody (społeczeństwa) od inteligencji. A dzisiaj to właśnie nauka – jak nigdy wcześniej – umożliwia utrwalanie chaosu i nieładu, gdyż – podporządkowana demolatrii – charakteryzuje się brakiem jednoznacznych i przejrzystych definicji i podziałów oraz opracowywaniem pseudo koncepcji rozwoju na doraźny użytek. Skutkuje to tym, że te same kategorie są używane dowolnie, definiowane na własne potrzeby (także potrzeby różnych koncepcji), są różnie interpretowane, rozumiane. Owa „nowomowa” sprawia, że brak dzisiaj jednolitych koncepcji teoretycznych. Zdarza się też, że te same pojęcia i sformułowania występujące w odmiennych koncepcjach, są przeciwstawnie rozumiane – a to rodzi chaos. Zagadnienie koncepcji rozwoju oraz dylematy i wyzwania z nim związane stanowią przedmiot badań dla nauki, ale także dla praktyki. Z jednej strony zagadnienie wybory koncepcji rozwoju w ujęciu makro rzeczywistości wydaje się być oczywiste, z drugiej strony zarówno w nauce zagadnienie to jest rzadko podejmowane, a w praktyce istnieje niewiele rozwiązań w tym obszarze, często o dyskusyjnej jakości. Niestety, polityka gospodarcza jako nauka odeszła dziś do naukowego i praktycznego lamusa. W artykule przyjmuje się założenie, że wybór koncepcji rozwoju dla budowania pomyślności kraju jest wyborem strategicznym. W wyborze koncepcji rozwoju w okresie transformacji kluczowymi są: –wybór pomiędzy koncepcją przyjętą z zewnątrz bądź budowaną oddolnie; –koncepcją wybraną ze zbioru koncepcji opartych na zrównoważeniu bądź koncepcją wybraną ze zbioru koncepcji opartych na niezrównoważeniem. Z pozoru wybór jest oczywisty, jednakże w praktyce istnieje niezgodność pomiędzy tym co się myśli, tym co się mówi i tym co się wybiera – także w obszarze wyboru, deklaracji i realizacji przyjętej koncepcji; –dylemat ile suwerenności, a ile integracji w wymiarze gospodarczym, społecznym i instytucjonalnym? Trzeba mieć świadomość, że każdą koncepcję rozwoju można przyjąć bądź odrzucić, a jej wybór jest składową wielu czynników, w których najistotniejsze to wiedza, odpowiedzialność, wartości i przyzwoitość. Wybór pomiędzy zrównoważeniem a nierównowagą oraz integracją i suwerennością należy do fundamentalnych wyborów. Realnym urzeczywistnianiem wyboru między zrównoważeniem a niezrównoważeniem oraz integracją i suwerennością są: zagospodarowanie popytu oraz zagospodarowanie podaży.
Sprzeczności w rozwoju kapitału ludzkiego na przełomie XX i XXI wieku w ujęciu ogólnokrajowym i regionalnym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Barwińska-Małajowicz, Anna
Uwarunkowania gospodarki opartej na wiedzy oraz współczesne przemiany społeczno-gospodarcze sprawiają, że w kontekście aktywności gospodarczej na znaczeniu w sposób istotny zyskały zasoby niematerialne, które stanowią podłoże do kreowania potencjału kapitału ludzkiego. Rozwój i modernizacja gospodarki skutkują zwiększeniem zapotrzebowania na osoby posiadające wysokie kwalifikacje, jednak przy niedostosowaniu struktury podaży pracy do popytu zgłaszanego przez pracodawców dochodzi do pewnych paradoksów w rozwoju i wykorzystaniu kapitału ludzkiego. W pierwszej części niniejszego opracowania w sposób syntetyczny zaprezentowano istotę kapitału ludzkiego. Następnie przedstawione zostały wybrane paradoksy w rozwoju kapitału ludzkiego związane z wysokim poziomem bezrobocia absolwentów (w tym absolwentów szkół wyższych), skutkującym często deprecjacją wiedzy oraz zdobytych kwalifikacji zawodowych oraz dużą skalą emigracji zarobkowej specjalistów z wykształceniem wyższym. Analizę przeprowadzono w ujęciu ogólnokrajowym i regionalnym (na przykładzie województwa podkarpackiego). W opracowaniu wskazano również na ograniczoną dostępność informacji i danych statystycznych (lub ich całkowity brak) dotycząca struktury podkarpackich emigrantów zagranicznych (w tym absolwentów) według poziomu wykształcenia i wynikającą z tego faktu trudność przeprowadzenia wiarygodnych analiz na poziomie regionu.
Wartości w gospodarowaniu potencjałem rozwojowym w procesie transformacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Piontek, Franciszek
Celem artykułu jest zintegrowane ujęcie transformacji, procesu globalizacji i budowy nowej cywilizacji. Przyjęto hipotezę, że stosunek do szeroko rozumianych wartości (będących konstytucją świata) decydował i decyduje o integracji i dezintegracji procesów rozwojowych i o wykorzystaniu potencjału rozwojowego, także w procesie transformacji. Artykuł składa się z dwóch bloków tematycznych: • wartości – ich rozumienie i funkcje w kształtowaniu rozwoju; • wpływ deregulacji wartości na potencjał rozwojowy w procesie transformacji. Wpływ ten został omówiony na przykładzie wybranych składowych potencjału rozwojowego i zastosowanych do tych składowych – w procesie transformacji – paradygmatach. Refleksja o charakterze ogólnym: Za ochronę wartości (konstytucji świata) odpowiada wiele instytucji. Jeśli one zawodzą, odpowiedzialność spada na inteligencję jako warstwę społeczną. Czy inteligencja potrafi podjąć to wyzwanie? Czy otrzyma wsparcie społeczne?
Wielkość zasobu oszczędności a problem bazy dla emerytur kapitałowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Żyżyński, Jerzy
Artykuł podejmuje problem spodziewanego niskiego poziomu emerytur, jakie mają być wypłacane w nowym kapitałowym systemie emerytalnym. Dowodzi, że to, co nazywane jest kapitałem emerytalnym stanowi nadużycie pojęcia kapitał, ma on tu charakter sztuczny, czysto ewidencyjny, podczas gdy rzeczywisty kapitał są to środki, które pracują dla gospodarki, przynosząc jego właścicielom zysk. Podstawową formą kapitału i źródłem jego wyższych form jest pieniądz odłożony w systemie bankowym. Pieniądz ten stanowi drugą część agregatu pieniężnego M2. Pokazany jest mechanizm kształtowania tego agregatu pieniężnego. Porównanie z innymi krajami wskazuje, że Polska ma relatywnie niewielki zasób pieniądza: stanowi on niecałe 60% w relacji do PKB, podczas gdy większość krajów ma dużo ponad 100%. Autor rozważa, kiedy i w jakich warunkach pieniądz ma charakter endogeniczny, a kiedy egzogeniczny. Dochodzi do wniosku, że system pieniężny powinien być uzupełniony poprzez emisję pieniądza powiększającą agregat pieniężny do poziomu, który dawałby jego relację do PKB na poziomie nieco ponad 100%. Emisja ta powinna być dokapitalizowaniem systemu emerytalnego w jego części kapitałowej, a jednocześnie stanowić źródło kredytowania inwestycji odbudowujących gospodarkę. Jak twierdzi autor, taka emisja pieniądza nie służyłaby finansowaniu wydatków budżetowych, lecz restrukturyzacji agregatu pieniężnego na rzecz wsparcia rozwoju gospodarki.
Prospołeczność w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa – niedoceniony czynnik wzrostu gospodarczego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Adamska-Chudzińska, Małgorzata
W artykule podjęta została kwestia zależności pomiędzy prospołeczną a gospodarczą działalnością przedsiębiorstw oraz wpływu zaangażowania prospołecznego na wykorzystanie kapitału ludzkiego. W szczególności rozważania koncentrują się na wykazaniu, że prospołeczna orientacja przedsiębiorstwa oraz tworzenie prospołecznego środowiska działania i współdziałania sprzyjają wzrostowi sprawności zawodowej pracowników i osiąganych przez nich wyników ekonomicznych. Działania tego typu nie są wystarczająco doceniane wśród czynników wzrostu gospodarczego. Wyjaśniono, na czym polega zaangażowanie prospołeczne, które stanowić może istotny aspekt strategii zarządzania przedsiębiorstwem i instrument osiągania przewagi konkurencyjnej. Przedstawiono, jak w prospołecznym środowisku dochodzi do wzrostu sprawności zawodowej zatrudnionych, podkreślając regulacyjną rolę predyspozycji psychicznych w stymulowaniu pozostałych parametrów tej sprawności, zwłaszcza wiedzy i umiejętności. Zaprezentowano cztery, wybrane typy działań, za pośrednictwem których przejawiać się może aktywność prospołeczna w strategicznej działalności przedsiębiorstw. Są to: 1) rzetelne realizowanie wymogów jakościowych, 2) doskonalenie działalności poprzez eliminowanie strat oraz przeciwdziałanie marnotrawstwu materiałów i surowców, 3) Kształtowanie aksjologicznie ukierunkowanych postaw menedżerów, 4) Podmiotowe traktowanie pracowników. Podejmując próbę wyjaśnienia, na ile świadomość prospołeczna i zaangażowanie w tym zakresie kształtują niedoceniony wymiar efektywności gospodarczej wykorzystano wnioski badawcze uzyskane w Harvard University. Odwołano się także do wyników badań własnych wskazujących na korelację pomiędzy głównymi determinantami zaangażowania prospołecznego przedsiębiorstwa i sprawności zawodowej zatrudnionych. Egzemplifikuje ona wstępnie na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa rozważaną zależność oraz możliwość wpływu długoterminowej aktywności prospołecznej na osiąganie równie długoterminowego wzrostu gospodarczego.
Wybrane skutki dla Polski wdrożenia dyrektywy IED
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Badyda, Krzysztof
W pracy podjęto próbę omówienia skutków, jakie niesie ze sobą zaimplementowanie w polskim prawodawstwie Dyrektywy 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych – IED. Dyrektywa IED wprowadza nowe zintegrowane podejście do ochrony powietrza, gleby, wody, gospodarki odpadami, efektywności energetycznej i zapobiegania wypadkom. W przypadku sektora wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wprowadza nową definicję źródła i zaostrza obecne standardy dotyczące emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłów. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku małych lokalnych źródeł produkujących na potrzeby mieszkańców i drobnego przemysłu, dla których standardy niemal zrównują się ze standardami dużych elektrowni zawodowych. Na przykładzie zespołu elektrociepłowni przemysłowych omówiono najważniejsze problemy, jakie niesie dla sektora energetycznego dyrektywa IED.
Zielona gospodarka w Polsce – stan obecny i perspektywy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Szyja, Paulina
Artykuł podejmuje zagadnienie zielonej gospodarki. Pojęcie to jest rozpowszechnione w zachodnich krajach Unii Europejskiej i podejmuje się konkretne działania na rzecz wdrażania zmian strukturalnych ukierunkowanych na nowy wymiar gospodarowania. Na gruncie polskim sytuacja wygląda zgoła odmiennie, mimo iż kwestia ta została zawarta m.in. w strategii Europa 2020, a jako członek UE jesteśmy zobligowani do kształtowania rozwoju gospodarczego zgodnie z działaniami przyjętymi na szczeblu integracyjnym. W wielu dokumentach o charakterze planistycznym podkreśla się kwestie związane z działaniami ukierunkowanymi na tworzenie elementów zielonej gospodarki: zielone produkty i usługi, zielone inwestycje, zielone sektory gospodarki, zielone zamówienia publiczne, zielone miejsca pracy. Jednocześnie jednak nie wskazuje się na green economy jako cel rozwojowy. W tekście zarysowano stan wiedzy na temat zielonej gospodarki i jej powiązanie z koncepcją trwałego i zrównoważonego rozwoju. Obok rozważań teoretycznych podjęte zostały także kwestie praktyki gospodarczej, z uwzględnieniem elementów zielonej gospodarki w polityce gospodarczej kraju, a także praktyce działania biznesu. Szczególnie działania, w omówionym zakresie, podejmują przedsiębiorstwa indywidualnie, jak i poprzez formy kooperacji. Państwo wspiera eksport zielonych technologii, zachęca do wykorzystywania unijnych środków na cele inwestycji proekologicznych. Jednocześnie jednak nie wprowadza instrumentów prawnych i fiskalnych ułatwiających oraz zachęcających do zielonych przedsięwzięć, zarówno przedsiębiorstwa, jak i konsumentów. Prezentowane są również pewne prognozy, co do powodzenia przekształceń strukturalnych związanych z zieloną gospodarką w najbliższej przyszłości.
Niespójności w rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce – spojrzenie przez pryzmat koncepcji kapitału intelektualnego. Część 1: Kapitał ludzki a kapitał społeczny
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wosiek, Małgorzata
Celem artykułu jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, na ile akumulacja kapitału ludzkiego w Polsce po 1990 roku znajdowała wsparcie w innych komponentach kapitału intelektualnego, spośród których jako przedmiot analizy wybrano dwa istotne ogniwa tego kapitału: kapitał społeczny (analizowany w I części opracowania) oraz kapitał strukturalny rozwoju (II część opracowania). Sformułowano hipotezę badawczą, że polską gospodarkę cechuje niedostateczna synergia rozwoju kapitału ludzkiego z innymi wymiarami kapitału intelektualnego. Niespójności te tworzą dodatkowe bariery dla rozwoju kapitału ludzkiego i czerpania korzyści z ponoszonych na ten cel nakładów. Ze względu na dostępność danych statystycznych analizy dotyczą zróżnicowanych okresów badawczych, jednak zasadniczo koncentrują się wokół przedziału czasowego 1998–2012. Zmiany kapitału ludzkiego w Polsce w latach 1998–2012 cechowała niedostateczna synergia z rozwojem kapitału społecznego. Mimo że w analizowanych latach uwidoczniła się wzrostowa tendencja obu kapitałów (choć zmiany w kapitale społecznym przebiegały wolniej i były mniej ukierunkowane), to jednak można wskazać pewne przejawy niespójności w rozwoju tych dwóch form miękkiego kapitału. Znaczącym zagrożeniem dla wystąpienia w Polsce wzajemnie wzmacniających się sprzężeń między kapitałem ludzkim a społecznym jest słaba kondycja kapitału społecznego. Tym samym blokowane są pewne kanały, które mogłyby wspomagać rozwój kapitału ludzkiego poza systemem edukacji. Zagrożenie płynie także ze strony dotychczasowych mechanizmów rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce, jak dominacja zmian ilościowych nad przemianami jakościowymi oraz mała skuteczność edukacji w oddziaływaniu na kapitał społeczny.
Źródła wiedzy warunkującej innowacyjne działania przedsiębiorcze – konsekwencje dla sterowania kierunkami rozwoju systemów gospodarczych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Łobacz, Katarzyna
Celem przedstawianego opracowania jest wskazanie możliwości oddziaływania na innowacyjne zachowania przedsiębiorcze poprzez właściwy dobór instrumentów polityki gospodarczej skierowanych na procesy związane z poszukiwaniem, tworzeniem, pozyskiwaniem, transformacją i komercjalizacją wiedzy poprzez mechanizmy przedsiębiorcze. Zaprezentowane wnioski wynikają z autorskich badań opartych na strategii studium przypadku przeprowadzonych wśród małych firm innowacyjnych, w szczególności firm młodych, rozwijających się w oparciu o wiedzę akademicką. Analiza źródeł wiedzy potrzebnych do realizacji działań innowacyjnych oraz czynników gospodarczych wpływających na ich dostępność prowadzona jest w oparciu o etapowy model rozwoju firm, pozwalający na przejście od innowacji przyrostowych do przełomowych. Wskazuje się, że otoczenie firm i dostęp w nim do źródeł wiedzy może wpływać stymulująco lub hamująco na rozwój innowacyjnych przedsięwzięć. Warunkuje ono poziom efektów uzyskiwanych na poszczególnych etapach rozwoju, jak również przechodzenie pomiędzy nimi. Analiza pokazuje ponadto, że dla rozwoju innowacyjnej przedsiębiorczości ważne jest istnienie systemów umożliwiających wzrost firm poprzez zapewnienie równoległego dostępu do źródeł wiedzy o charakterze specjalistycznym, rynkowym i biznesowym. Endogeniczny potencjał otoczenia biznesowego firm i jego zdolność ciągnięcia ich transformacji w kierunku wyższej innowacyjności wydaje się mieć kluczowe znaczenie dla mechanizmów rozwojowych. Podsumowaniem prowadzonych analiz jest wniosek, że istnieje możliwość sterowania instrumentami polityki gospodarczej w taki sposób, aby pobudzić tworzenie i rozwój małych firm innowacyjnych, niezbędne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań rozwoju firm wynikających z etapu rozwoju.
Rynek samochodów osobowych luksusowych w latach 2006–2013 w Polsce jako rosnący segment rynku samochodów osobowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Klimkowska, Regina
Artykuł poświęcony jest rynkowi samochodów luksusowych w Polsce. Analizę swoją autorka rozpoczyna krótkim przedstawieniem idei równości w aspekcie ekonomicznym. Następnie poświęca uwagę efektowi nierówności ekonomicznych, m.in. ludziom bogatym określanym też jak klasa wyższa. Przedstawia kryteria wyodrębnienia, a także finansowe aspekty przynależności do klasy wyższej. Następnie zapoznaje czytelnika z wciąż rosnącym w Polsce rynkiem bardzo drogich samochodów luksusowych. Z rozważań autorki wynika, że głównym motywem zakupu samochodów luksusowych – oczywiście poza podstawową funkcją samochodu – jest funkcja prestiżowa, symboliczna.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako czynnik modernizacji polskiej gospodarki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Puchalska, Katarzyna
Inwestycje zagraniczne są postrzegane jako jeden z ważniejszych czynników innowacyjności, wzrostu i modernizacji gospodarki. Znaczenie ich jest szczególnie duże, gdy niedobór środków finansowych uniemożliwia podejmowanie inwestycji. Niestety, ocena wpływu kapitału zagranicznego na zachodzące zmiany gospodarki polskiej jest niezwykle trudna i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Wynika to ze złożoności tej problematyki, przejawiającej się m.in. występowaniem zarówno wielu pozytywnych, jak i negatywnych skutków oddziaływania inwestorów zagranicznych na funkcjonowanie gospodarki kraju goszczącego. Opracowanie prezentuje stan zagranicznych inwestycji oraz wybrane aspekty efektu napływu inwestycji zagranicznych na polską gospodarkę. Od lat w Polsce rośnie liczba zarejestrowanych podmiotów z kapitałem zagranicznym. W 2012 roku powstało ich 1712 wobec 1536 w 2011 roku. Podmioty te deklarują coraz wyższą wartość kapitału zagranicznego i coraz wyższe wydatki inwestycyjne. Wśród podmiotów utworzonych w 2012 roku było 1397 nowych jednostek, tzw. greenfield. Z kolei w wyniku przekształceń utworzono 315 jednostek.
Kierunki rozwoju profili gospodarczych słabo rozwiniętych jednostek samorządu terytorialnego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kobus, Przemysław; Zrobek, Janusz
W opracowaniu podjęto próbę analizy kierunków rozwoju gospodarczego, kształtowanych przez samorządy lokalne słabo rozwiniętych jednostek przestrzennych w dokumentach strategicznych dla takich obszarów. Postęp na tych terenach wymaga wypracowania kierunków rozwoju gospodarczego umożliwiających niezbędne przekształcenia strukturalne, pozwalające na lepsze, niż w konkurencyjnych jednostkach przestrzennych, uprofilowanie oferty, a w konsekwencji skuteczniejsze i efektywniejsze pozyskiwanie i utrzymywanie czynników rozwoju. W świetle uzyskanych wyników można stwierdzić, że w większości przypadków samorządom lokalnym nie udało się wypracować spójnych z posunięciami operacyjnymi strategii, opartych na pełnym zrozumieniu potrzeb i możliwości rozwojowych gospodarek obszarów słabo rozwiniętych. Obecne ramy nakładane przez dokumenty strategiczne gmin na rzecz wsparcia lokalnej gospodarki, ukierunkowujące politykę rozwoju badanych gmin, cechuje fragmentaryczność i nieskoordynowanie, co staje się przeszkodą w warunkach potrzeby ich radykalnej restrukturyzacji i nie sprzyja zwiększaniu konkurencyjności i rozwojowi jednostek terytorialnych. W zbyt małym stopniu nawiązują one ponadto do możliwości zdywersyfikowania gospodarki, nie obejmują wykorzystania istniejących atutów w połączeniu z postępem technologicznym, pozwalającym na wprowadzanie kierunków rozwoju umożliwiających ewoluowanie ku nowoczesnemu, zrównoważonemu włączeniu społecznemu do nowoczesnych struktur gospodarczych.
Partnerstwo publiczno-prywatne – szansą rozwoju infrastrukturalnego gmin
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kowalska, Iwona
W Polsce luka finansowa w latach 2011–2022 szacowana jest na 116–197 mld zł (w cenach stałych roku 2009). Oznacza to, że w sektorze publicznym brakować będzie w latach 2011–2022 środków finansowych na sfinansowanie ok. 10–17% inwestycji w infrastrukturę usług publicznych. Tych środków podmioty publiczne nie mają, a zatem bez nowych procedur w finansowaniu infrastruktury luka infrastrukturalna będzie się pogłębiać. Szansą jest możliwość pozyskania środków od partnerów prywatnych. Formuła partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) może okazać się nową formą realizacji usług publicznych w sytuacji ograniczonych zasobów finansów publicznych przy jednoczesnym wzroście oczekiwań społecznych w zakresie podniesienia jakości usług publicznych. Stosowanie formuły PPP w Europie i na świecie podlega specjalnej regulacji prawnej od blisko 20 lat. W Polsce w wyniku uchwalenia pierwszej ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym z 2005 r. nie uruchomiono żadnej procedury wyboru partnera prywatnego. Dopiero druga ustawa z roku 2008 spowodowała zaktywizowanie podmiotów publicznych (głównie gmin) do poszukiwania kapitału na inwestycje infrastrukturalne w sektorze prywatnym. Okres ponad pięciu lat od wejścia w życie legislacji w zakresie PPP skłania do zainteresowania się, jaki jest rynek PPP w Polsce oraz jakie są efekty działań w tym obszarze. Celem artykułu jest zatem próba zaprezentowania na tle zalet i wad finansowania infrastruktury w ramach formuły PPP: – głównych barier w realizacji przedsięwzięć PPP, – potrzeby zmian legislacyjnych w zakresie PPP. W pracy wykorzystano literaturę przedmiotu z zakresu ekonomicznych teorii PPP, luki infrastrukturalnej oraz przepisów prawnych i dokumentów dotyczących interpretacji tych przepisów w obszarze PPP.
Interdyscyplinarna natura paradygmatu rozwoju – uwarunkowania i propozycje usprawnienia dialogu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Słodowa-Hełpa, Małgorzata
Na tle krytyki ekonomii, słabo radzącej sobie z współczesnymi wyzwaniami, zbyt małej otwartości ekonomii głównego nurtu na stanowiska heterodoksyjne oraz na inne dyscypliny naukowe oraz postulatów dotyczących pluralizmu metodologicznego i rosnącej potrzeby jej otwierania się na dorobek innych nauk, w artykule przedstawione zostały wybrane propozycje usprawnienia dialogu oraz przełamywania barier w zakresie wyjaśniania mechanizmu zintegrowanego rozwoju. Ta niezbędna integracja tak wewnątrz dyscypliny, jak i w skali interdyscyplinarnej stanowi bowiem trudne wyzwanie dla środowiska naukowego w dziedzinie nauk społecznych. Spośród propozycji zgodnego połączenia sił wybrane zostały stanowiska: T. Borysa, M.G. Woźniaka, E. Ostrom i R. Domańskiego. Osadzone one zostały w kontekście inspiracji wypływających z dorobku nowej ekonomii instytucjonalnej, odkrywanej na nowo koncepcji dobra wspólnego oraz rodzącej się ekonomii zrównoważonego rozwoju.
Ewolucja zakresu i roli polityki właścicielskiej państwa (1990–2014)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Bałtowski, Maciej
Celem artykułu jest prezentacja i analiza polityki właścicielskiej państwa w okresie transformacji gospodarczej w Polsce. Wyróżnione i charakteryzowane zostały cztery etapy tej polityki: etap pionierski (1990–1992), etap kapitalizmu politycznego (1993–1997), etap kapitalizmu politycznego á rebours (1998–2006) etap kapitalizmu państwowego (2007–2014). W pierwszych latach transformacji polityka właścicielska, mimo że prowadzona bez klarownych podstaw prawnych, miała charakter racjonalny, a organy państwa zachowywały się wobec państwowych spółek w sposób – najogólniej mówiąc – odpowiedzialny. Etap kapitalizmu politycznego, którego elementy są obecne po dziś dzień w działaniach państwa, charakteryzował się brakiem jasnych, skodyfikowanych reguł nadzoru, sprzyjał powstawaniu zjawisk patologicznych, polegających na powszechnym traktowaniu spółek sektora publicznego jako swoistego „łupu politycznego” kolejnych ekip rządowych. W końcu dekady lat 90. pojawiło się zjawisko kapitalizmu politycznego á rebours. Polega ono na czerpaniu (czy nawet wymuszaniu) różnorodnych korzyści ze strony państwa przez największe i najważniejsze przedsiębiorstwa państwowe, często działające na zmonopolizowanych rynkach, kosztem innych części gospodarki, w tym konsumentów. W drugiej połowie pierwszej dekady XXI w. w Polsce mamy do czynienia z etapem polityki właścicielskiej państwa, który można określić jako kapitalizm państwowy. Rządy koalicji zdominowanej przez PiS, jak i rządy koalicji PO-PSL prowadziły politykę „aktywnego właściciela państwowego”, której istotą były próby wykorzystywania domeny państwowej do realizacji określonych interesów państwa. W ciągu ćwierćwiecza przemian transformacyjnych w Polsce nie powstały kompleksowe, jednolite regulacje prawne dotyczące nadzoru państwa nad przedsiębiorstwami państwowymi, a polityka właścicielska znajdowała się zwykle w cieniu polityki prywatyzacyjnej, przy czym obie były prowadzone przez te same organy państwa.
O ćwierćwieczu polskiej transformacji. Refleksje inicjowane pytaniami dra hab. Marcina Wojtysiak-Kotlarskiego. Część I – ludzie nauki, politycy i idee w budowaniu nowego systemu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Woźniak, Michał Gabriel
Wkład turystyki w tworzenie miejsc pracy w Polsce na tle wybranych krajów Unii Europejskiej po 1989 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Seweryn, Renata
Celem artykułu jest ukazanie wpływu rozwoju turystyki na zatrudnienie w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej po 1989 roku. Biorąc pod uwagę podkreślaną w światowych raportach dużą rolę przemysłu turystycznego i całej gospodarki turystycznej w generowaniu miejsc pracy, postawiono hipotezę o istnieniu dodatniej zależności pomiędzy ruchem turystycznym a liczbą zatrudnionych w turystyce oraz jej udziałem w ogólnym zatrudnieniu w Polsce i innych państwach UE. Do weryfikacji tej hipotezy wykorzystywano dane Eurostatu oraz World Travel & Tourism Council. Wartość obliczonego współczynnika korelacji liniowej Pearsona pozwoliła stwierdzić, że Polska jest jedynym krajem w UE (spośród 20 poddanych analizie), w którym w ostatnim ćwierćwieczu rozwój ruchu turystycznego nie wywołał wzrostu znaczenia turystyki dla gospodarki pod względem zatrudnienia. Wprost przeciwnie pociągał on za sobą w stopniu istotnym spadek liczby zatrudnionych w przemyśle turystycznym i gospodarce turystycznej, a co ważniejsze – spadek ich udziału w ogólnym zatrudnieniu w kraju. Wprawdzie tylko mniej niż 50% zmienności tego udziału może być wyjaśnione przez zmiany w ruchu turystycznym (pozostała część to efekt zmian koniunktury na polskim rynku), ale i tak podstawowa hipoteza badawcza niniejszego artykułu weryfikuje się negatywnie. Krajami, w których hipoteza została empirycznie potwierdzona okazały się natomiast m.in. Chorwacja, Słowacja i Słowenia, co oznacza, że w okresie przemian ustrojowych zdecydowanie lepiej niż Polska potrafiły one wykorzystać pozytywne efekty z turystyki.
Potencjał rynkowy patentów akademickich. Analiza „martwych” patentów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wachowska, Małgorzata; Niklewicz-Pijaczyńska, Małgorzata
Jednym z niezwykle istotnych źródeł wewnętrznych podnoszących innowacyjność gospodarek są prace badawczo-rozwojowe prowadzone przez ośrodki akademickie. Ich efektem są m.in. różnego rodzaju wynalazki, czyli nowe rozwiązania techniczne nadające się do wykorzystania w przemyśle. Niektóre z nich otrzymują ochronę w postaci praw wyłącznych, czyli patentów. Próbując sprostać coraz większym oczekiwaniom w zakresie komercjalizacji wiedzy uczelnie zgłaszają do ochrony także takie rozwiązania, które mimo spełnienia wymogów formalnych, od początku posiadają niewielki potencjał rynkowy. Otrzymują one co prawda ochronę, ale w istocie stanowią grupę tzw. patentów martwych. Celem opracowania było wskazanie, w jakim stopniu opatentowane wynalazki wygenerowane na poszczególnych polskich uczelniach, posiadają potencjał komercyjny, a jaka część z nich nigdy nie będzie wykorzystana w praktyce gospodarczej. Analiza dokumentacji ponad dwóch tysięcy patentów przyznanych przez Urząd Patentowy ośmiu polskim uczelniom w latach 2000–2011 pozwoliła na sformułowanie dwóch zasadniczych wniosków. Po pierwsze, w badanym okresie jedynie 59,9% patentów należących łącznie do polskich uczelni objętych badaniem posiadało potencjał komercyjny. Pozostałe 40,1% wynalazków, pomimo otrzymanej ochrony, nigdy nie zostało wykorzystanych w praktyce gospodarczej. Po drugie, udział tzw. patentów martwych w ogólnej liczbie otrzymanych przez poszczególne uczelnie patentów znacznie się różnił. Najwyższy odsetek patentów o potencjale komercyjnym posiadała Politechnika Warszawska (94%), zaś najniższy Politechnika Opolska i Wrocławska, odpowiednio 38,2% i 40,7%.
Ewolucja modelu kapitalizmu w Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Maszczyk, Piotr
W referacie znajduje się pozytywna i normatywna analiza układu instytucjonalnego, który ukształtował się w Polsce w wyniku realizowanej ścieżki transformacyjnej i podlegał daleko idącym zmianom wskutek przystąpienia Polski do UE. W literaturze przedmiotu taki układ komplementarnych instytucji nazywa się zwykle odmianą/modelem kapitalizmu. Autor krytycznie ocenia próby tworzenia specyficznych dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej taksonomii odmian kapitalizmu i stoi na stanowisku, że dla gospodarek tego regionu charakterystyczne jest zjawisko konwergencji odmian kapitalizmu z pozostałymi krajami EU. Szczególne znaczenie w kontekście oceny ewolucji polskiego modelu kapitalizmu zostaje nadane pojęciom efektywności i komplementarności instytucji. W tekście odrzucone zostaje podejście wprowadzone do literatury przez von Hayeka, zgodnie z którym instytucje tworzą się w sposób spontaniczny i nieintencjonalny. Autor – za Amablem – stoi na stanowisku, że układ instytucjonalny jest zawsze wypadkową gry interesów prowadzonych przez zainteresowane konkretnym kształtem instytucjonalnym podmioty, w związku z tym ocenia efektywność istniejących instytucji w sposób obiektywny i subiektywny (na ile instytucje umożliwiają realizację forsowanych przez konkretne podmioty interesów). W kontekście zmian polskich instytucji, do jakich doszło po akcesji do UE, autor stara się odpowiedzieć na pytanie, na ile przekładają się one na wzrost, a w jakim stopniu na spadek stopnia ich komplementarności. Dowodzi, że zakres komplementarności maleje, a w kontekście Polski można już mówić o modelu hybrydowym, łączącym w sobie rozwiązania typowe dla różnych odmian istniejących w tzw. starych krajach członkowskich UE.

Przeglądaj

Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 41(1)/2015 według Data wydania