Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 40(4)/2014

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6395

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 31

Władztwo podatkowe a stabilność finansowa gmin
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Przygodzka, Renata
Celem artykułu jest próba określenia wpływu władztwa podatkowego gmin na ich stabilność finansową. Z przeprowadzonych badań wynika, że władztwo podatkowe nie dotyczy w jednakowym zakresie wszystkich podatków i opłat lokalnych. Możliwość obniżenia górnych stawek podatków, zastosowania ulg i zwolnień (bez ulg i zwolnień ustawowych) oraz kształtowania warunków płatności podatków i składania deklaracji podatkowych dotyczy podatku rolnego, leśnego, od nieruchomości jak również od środków transportowych, czyli podatków pobieranych przez samorządowe organy podatkowe. W przypadku pozostałych podatków lokalnych, pobieranych przez organy administracji rządowej, uprawnienia takie nie przysługują. Stosowanie przez gminy władztwa podatkowego skutkuje utratą części ich dochodów. Na przykład w 2012 r. wpływy podatkowe gmin zmniejszone zostały o 3,7 mld zł, czyli 4,8% dochodów ogółem oraz 10,3% dochodów własnych. Najwyższy wpływ na zmniejszenie dochodów podatkowych gmin miało obniżenie górnych stawek podatkowych, zwłaszcza w podatku od nieruchomości – 2,9 mld zł. Natomiast w największym stopniu zmniejszyły się wpływy z tytułu podatku od środków transportowych (65,6%). Jeśli zatem przyjąć, że o stabilności finansowej gmin decydują przede wszystkim dochody własne, to czy ich zmniejszenie z tytułu władztwa podatkowego przeciętnie o 10% zagraża stabilności finansowej? Odpowiedź nie może być prosta: w krótkim okresie rezygnacja władz gmin z takich dochodów pewnie w jakimś stopniu ogranicza ich możliwości funkcjonowania bądź naraża na konieczność pozyskiwania dodatkowych środków, w długim jednak okresie może pojawić się pozytywne oddziaływanie pozostawienia większych pieniędzy w rękach lokalnych podatników.
Partnerstwo publiczno-prywatne jako forma finansowania działalności inwestycyjnej samorządów lokalnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Zawora, Paweł; Zawora, Jolanta
W opracowaniu podjęto problematykę wykorzystania partnerstwa publiczno-prywatnego w realizacji zadań publicznych. Celem artykułu jest określenie stanu rynku partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce, w tym charakterystyka struktury przedmiotowej i przestrzennej polskich projektów oraz analiza rozwoju rynku PPP na przestrzeni lat 2009–2013. Do rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce przyczyniło się uchwalenie nowych regulacji prawnych dotyczących PPP. Skutkowało to liczbą 67 umów o partnerstwie publiczno-prywatnym zawartych latach 2009–2013. Słabością polskiego rynku PPP jest niska skuteczność ogłoszonych postępowań. Rynek PPP w Polsce odróżnia od rynku w Europie i na świecie struktura przedmiotowa i podmiotowa, a także niska wartość realizowanych projektów. W Polsce istnieją w dalszym ciągu przeszkody, które utrudniają praktyczne wykorzystanie partnerstwa publiczno-prywatnego jako instrumentu realizacji zadań publicznych na szerszą niż dotychczas skalę, są to m.in.: problemy z finansowaniem, wysokie koszty przygotowania projektów, niedojrzałość instytucjonalna podmiotów publicznych, niedostateczny poziom wiedzy i doświadczenia osób przygotowujących projekty, brak pozytywnych przykładów i wzorców dotyczących stosowania PPP oraz krajowej strategii upowszechniania PPP, niepowodzenia tego typu projektów w przeszłości – znaczna liczba postępowań unieważnianych, a także bariery mentalne. Z uwagi na znaczny poziom skomplikowania, w projektach PPP nieodzowne staje się skorzystanie ze wsparcia zewnętrznych ekspertów, w szczególności w zakresie doradztwa finansowego, prawnego i technicznego. Znacząca rola w upowszechnieniu formuły PPP spada na organy władzy centralnej, firmy doradcze oraz instytucje finansowe.
Prawo zamówień publicznych jako narzędzie interwencjonizmu gospodarczego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Wójtowicz-Dawid, Anna
Autorka podejmuje problematykę interwencjonizmu państwowego, który wykorzystuje narzędzie jakim są zamówienia publiczne. Podejmuje się ona wskazania, przy pomocy jakich narzędzi urzędnicy oraz rządzący jako dysponenci środków publicznych, gospodarują nimi. Wskazuje, iż polityka Unii Europejskiej, jak i Polski, poprzez kształtowanie przepisów prawa, oraz zapisów specyfikacji istotnych warunków zamówienia, realizuje przyjęte cele. Pokazując obowiązujące kierunki zmian w zakresie zamówień publicznych wskazuje, w jaki sposób zamówienia publiczne pozwalają państwu, a dokładnie aparatowi władzy, czyli politykom i urzędnikom wpływać na kształtowanie relacji wolnorynkowych.
Podział zadań publicznych między państwo a samorząd a problem zapewnienia stabilności fiskalnej jednostek samorządu terytorialnego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Wójtowicz, Katarzyna
Celem artykułu jest próba oceny obowiązującego katalogu zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego (JST) z punktu widzenia ich konsekwencji dla stabilności fiskalnej sektora samorządowego w Polsce. Opracowanie składa się z trzech części. W pierwszej z nich scharakteryzowano ogólne reguły podziału zadań publicznych między państwo a samorząd terytorialny (i jego poszczególne szczeble). W drugiej części artykułu wskazano na niektóre kwestie związane z obowiązującą konstrukcją katalogu zadań samorządowych, a także zasadami ich realizacji oraz finansowania, mogące stanowić zagrożenia dla stabilności fiskalnej JST, zaś część trzecia zawiera podsumowanie. Z przeprowadzonej analizy wynika, że najistotniejsze zagrożenia dla stabilności fiskalnej JST wiążą się z nagminnym łamaniem konstytucyjnej zasady adekwatności. Odnosząc się do istotnego z punktu widzenia stabilności fiskalnej problemu zagwarantowania przez samorządy stosownego poziomu usług publicznych oraz finansowania przyszłego rozwoju wspólnot terytorialnych nie można pominąć kwestii braku precyzyjnych kryteriów umożliwiających jednoznaczne rozgraniczenie sfer odpowiedzialności odrębnych szczebli samorządowych za poszczególne rodzaje usług publicznych. Istotny problem stanowi także brak dostatecznych możliwości autonomicznego kreowania fakultatywnych zadań własnych. Ważnym zagadnieniem jest ponadto ograniczenie realnego wpływu samorządów na wykonywanie niektórych ważnych z punktu widzenia wspólnot terytorialnych kategorii usług publicznych z uwagi na pozostawienie kompetencji ustrojowo-organizacyjnych w gestii administracji centralnej.
Zielona gospodarka a finansowo-prawne dylematy zrównoważonego rozwoju
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Ślebocka, Magdalena; Tylman, Aneta
Zielona gospodarka to nowa jakość w zarządzaniu gospodarką, jaka zadeklarowana została oficjalnie podczas Szczytu Ziemi Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2012 r. Stała się ona odpowiedzią na dylematy towarzyszące koncepcji zrównoważonego rozwoju przez ostatnich 30 lat. Pojawiały się one zarówno w obszarze nauk ekonomicznych, w tym finansów, jak i w obszarze nauk prawnych. Wraz z pojawieniem się zielonej gospodarki dylematy te zyskały nowy wymiar, ale także, wraz ze wzrostem międzynarodowej świadomości ekologicznej i znaczenia sprawiedliwości społecznej, potrzeba ich rozwiązania stała się bardziej nagląca. Dla wszystkich wymienionych nauk zielona gospodarka oznacza nowe wyzwania w zakresie określenia zakresu, rodzajów oraz obszaru prowadzonych badań, jak również potrzebę odpowiedzi na konieczność instytucjonalizacji zarówno koncepcji zrównoważonego rozwoju, jak i zielonej gospodarki. Czy zielona gospodarka rozwiąże istniejące dylematy? Potrzeba szerokiej, interdyscyplinarnej dyskusji wydaje się nieodzowna. Wytyczną dla jej prowadzenia może okazać się w szczególności Deklaracja Narodów Zjednoczonych przyjęta podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 2012 r., jak i europejskie strategie rozwojowe.
Wydatki inwestycyjne województw w Polsce w warunkach kryzysu finansów publicznych i wejścia w życie indywidualnych limitów zadłużenia samorządów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Śmiechowicz, Joanna
Województwa pełnią szczególną rolę jako podmioty realizujące znaczną część inwestycji samorządowych. Celem niniejszego opracowania jest zbadanie, jak perspektywa obowiązywania nowego systemu limitowania długu samorządowego wpłynęła na zakres finansowanych przez nie w ostatnich latach inwestycji oraz jak prezentują się aktualne granice zadłużenia województw. Analizę przeprowadzono w oparciu o dane udostępniane przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Lublinie, charakteryzujące dochody, wydatki inwestycyjne, zobowiązania i wskaźniki zadłużenia wszystkich województw samorządowych w kraju w latach 2009–2013, sprawozdania z wykonania budżetów poszczególnych jednostek oraz ich wieloletnie prognozy finansowe.
Znaczenie finansów jednostki samorządowej w realizacji działań inwestycyjnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Szara, Katarzyna
Celem opracowania jest ocena działań finansowych gmin z terenu powiatu rzeszowskiego z uwzględnieniem możliwości finansowania inwestycji. Analiza budżetu gmin pozwala określić pozycję finansową gminy. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem jest również wyznacznikiem samodzielności finansowej, świadczącej o swobodzie gospodarowania środkami finansowymi. Należy stwierdzić, że są w powiecie rzeszowskim gminy, które systematycznie inwestują w rozwój infrastruktury, transportu, oświaty. Gminy, które charakteryzowały się najwyższymi wydatkami inwestycyjnymi, były również gminami posiadającymi najwyższy udział dochodów własnych w dochodach ogółem. Analiza wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem wskazuje na rozwarstwienie jednostek samorządowych. Obok gmin o dużych możliwościach inwestycyjnych (Lubenia, Kamień, Trzebownisko) są również gminy, które inwestują na poziomie znacznie niższym.
Czynniki warunkujące skuteczne zarządzanie ryzykiem w gospodarce finansowej jednostki samorządu terytorialnego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Sołtyk, Piotr
Zarządzanie ryzykiem zostało usankcjonowane przepisami prawa jako jeden z postulatów kontroli zarządczej. Podkreślić przy tym należy, że nie jest to łatwe zadanie. Nabycie umiejętności w tym zakresie wymaga dużego zaangażowania ze strony kierownictwa JST zwłaszcza na płaszczyźnie zmiany filozofii myślenia i sposobu zarządzania w szczególności publicznym zasobem finansowym, gdyż od dawna wiadomo, że pełna realizacja celów i zadań wiąże się z ryzykiem. Kluczową sprawą jest umiejętne szacowanie ryzyka zwiększając przez to prawdopodobieństwo zgodnego z prawem oraz efektywnego wydatkowania środków publicznych. Przedstawione powyżej czynniki, które można wykorzystać do tworzenia polityki zarządzania ryzykiem nie stanowią katalogu zamkniętego. Ich dobór uzależniony jest głównie od specyfiki działania jednostki, wysokości dysponowania środków publicznych w tym pochodzących z budżetu UE, a także liczby i kwalifikacji personelu pracowniczego. Niezależna działalność audytu wewnętrznego poprzez identyfikację i szacowanie czynników ryzyka niewątpliwie przyczynia się do wspierania decydentów samorządowych w systemie zarządzania ryzykiem.
Wpłaty na część regionalną subwencji ogólnej – aspekty teoretyczne oraz doświadczenia praktyczne (ze szczególnym uwzględnieniem dochodów województwa mazowieckiego)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Sekuła, Alicja
Artykuł poświęcony jest analizie systemu wpłat na jedną z trzech części subwencji ogólnej – regionalną. Skupia się wyłącznie na szczeblu wojewódzkim samorządu terytorialnego. Zakres czasowy obejmuje lata 2010–2012. Zakres przestrzenny obejmuje wszystkie województwa, jednak analizy przeprowadzone zostały z punktu widzenia jednego z nich – mazowieckiego, gdyż w większości lat jest ono jedyną jednostką wnoszącą tę część opłaty, zwaną również „janosikowym”. Rozważania teoretyczne przedstawiono na tle idei redystrybucji poziomej. Omówiono ponadto wyroki Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zasad obliczania wpłat nakazujące skorygować mechanizm w 2015 roku. Część analityczna zawiera dane o wysokości dochodów podatkowych decydujących o wielkości wpłat, kwotach (na 1 mieszkańca) wpłacanych przez wybrane województwa oraz o ich wpływie na sytuację dochodową. Na podstawie analiz wpływu systemu na dochody sformułowano zalecenia jego modyfikacji. Dotyczą m.in. skrócenia przesunięcia czasowego (do obliczenia wielkości wpłat służą dochody uzyskane 2 lata wcześniej), wprowadzenia górnego limitu wpłat w stosunku do dochodów czy też zastosowania demograficznych współczynników korekcyjnych pozwalających uwzględnić ludność faktycznie zamieszkującą region i korzystającą z jego infrastruktury. Celem zmian jest powstanie nowego modelu mechanizmu wpłat pozwalającego nawet największym płatnikom na prowadzenie polityki rozwoju finansowanej dochodami własnymi. W artykule zwrócono też uwagę na to, że zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie „janosikowe” nie jest główną przyczyną problemów finansowych mazowieckiego.
Wpływ polityki podatkowej gmin na poziom przedsiębiorczości (na przykładzie podatku od nieruchomości)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Satoła, Łukasz
Celem artykułu jest próba oceny zależności pomiędzy wysokością stawek podatku od nieruchomości a stopniem rozwoju przedsiębiorczości w gminach. Materiał empiryczny do analiz stanowiły wyniki własnych badań dotyczących wysokości stosowanych przez gminy województw: małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego stawek podatku od nieruchomości oraz dane BDL GUS w zakresie danych charakteryzujących poziom przedsiębiorczości. Przeprowadzone badania dowiodły znacznego zróżnicowania stosowanych w gminach stawek podatku od nieruchomości. Najliczniej reprezentowaną grupę tworzyły gminy, w których stawki podatkowe uchwalono w przedziale 70–90% maksymalnych. Wprawdzie zanotowana dla 2010 roku polaryzacja w tym zakresie pomiędzy gminami nie była już tak duża jak trzy lata wcześniej, tym niemniej nadal istniały jednostki stosujące liberalne, jak i skrajnie fiskalne podejście w ustalaniu obowiązującego opodatkowania. Średni wskaźnik przedsiębiorczości obliczony dla wyodrębnionych ze względu na poziom fiskalizmu grup gmin zwiększał się wraz ze wzrostem przeciętnego poziomu opodatkowania aż do poziomu 90% maksymalnych stawek ustawowych, a następnie – w jednostkach o najwyższych podatkach – nieznacznie malał. Dowodzi to braku związku kosztów opodatkowania gruntów i budynków wykorzystywanych w celach komercyjnych ze skłonnością do rozwoju przedsiębiorczości lokalnej. Wykonana analiza korelacji nie dała jednoznacznej odpowiedzi wskazującej na zależność pomiędzy uchwalanymi na danym terytorium stawkami podatku od nieruchomości a skłonnością do podejmowania tam działalności gospodarczej. Są inne, ważniejsze z punktu widzenia przedsiębiorców czynniki, które w zdecydowanie większym stopniu determinują decyzje o wyborze lokalizacji działalności gospodarczej.
Wpływ indywidualnego wskaźnika zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego na poziom zadłużenia wybranych gmin województwa podkarpackiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Romowicz, Bartosz
Instytucja indywidualnego wskaźnika zadłużenia JST jest instytucją nową i jeszcze nie do końca sprawdzoną. Po raz pierwszy w 2014 r. JST, aby uchwalić budżet, musiały wziąć pod uwagę nowy sposób liczenia zdolności do zadłużania się. Mimo, iż było wiadome, że nowy sposób liczenia nastąpi za kilka lat, to nie wszystkie samorządy odpowiednio się do tego przygotowały. JST po ustanowieniu nowych reguł zadłużania się podjęły pewne kroki dostosowujące zadłużenie do nowych reguł. W związku z powyższym większość z gmin nie miała problemów z uchwaleniem budżetu na 2014 r. Pojawiły się jednak takie gminy, które w trakcie prac nad budżetem na 2014 r. miały problem ze spełnieniem nowych ograniczeń zadłużenia i stawały w obliczu konieczności przygotowania programu naprawczego. W województwie podkarpackim taka sytuacja dotyczyła gmin wiejskich: Krzywcza, Dubiecko oraz Baligród. W ostateczności każda z tych gmin uchwaliła program naprawczy. Bardzo dobrym przykładem, który wskazuje na właściwość zastosowanego przez ustawodawcę wskaźnika jest wcześniej wspomniana gmina Dubiecko, która według nowych przepisów musiała uchwalić początkiem kwietnia 2014 r. program naprawczy na lata 2014–2016. Według poprzednio obowiązujących granic zadłużenia w 2013 r. zadłużenie tej gminy po uwzględnieniu zobowiązań wyniosło 52,01% dochodów ogółem. Pokazuje to, że wskaźnik jeszcze w większym stopniu ograniczy zadłużanie JST.
Wybrane koncepcje i procedury zarządzania „integracją na rzecz rozwoju”
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Piontek, Franciszek
W artykule przyjęto definicję kategorii integracja na rzecz rozwoju i określono warunki, jakie winna spełniać tego rodzaju integracja. Dotyczą one: celów działania, potencjału i sposobu funkcjonowania integracji. Weryfikacją – w aspekcie definicji i sformułowanych warunków – objęto trzy współcześnie wdrażane integracje w skali globalnej: fundusze unijne, strumień bezpaństwowych pieniędzy i outsourcing. Wynikający z rozważań wniosek ogólny jest następujący: należy udowodnić, że wdrażane integracje globalne będą legitymować się wyższym efektem synergicznym dla integrowanych państw niż dotychczas suwerennie funkcjonujące państwa.
Efekt Laffera w kontekście podatku od nieruchomości na przykładzie gminy Wiązownica
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Pasternak-Malicka, Monika
Krzywa Laffera to koncepcja teoretyczna, za pomocą której ilustruje się zależność między stawką opodatkowania a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków. Opracowana została w latach siedemdziesiątych XX wieku przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera, wówczas wykładowcę na Uniwersytecie w Chicago, obecnie jednego z najbardziej znanych przedstawicieli ekonomii strony podażowej. W artykule zaprezentowana została charakterystyka modelu teoretycznego A. Laffera, przedstawiono przykłady praktyczne wskazujące na słuszność modelu. W dalszej części opisano podatek od nieruchomości oraz dochody podatkowe gminy Wiązownica w latach 2004–2013 ze szczególnym uwzględnieniem podatku od nieruchomości. Celem publikacji jest zbadanie, czy wysokość stawki podatkowej wykazuje zależność statystyczną z poziomem dochodów podatkowych na przykładzie gminy Wiązownica w latach 2004–2014. W artykule posłużono się metodą regresji liniowej, aby ocenić wpływ stawki podatku od nieruchomości na wydajność fiskalną tej daniny. Przeprowadzona analiza nie wykazała związku pomiędzy stawką podatku a wysokością dochodów podatkowych z tego tytułu, co udowadniałoby w sposób matematyczny prawdziwość twierdzenia A. Laffera.
Zadłużenie samorządów gminnych w Polsce w latach 2005–2012
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Parlińska, Agnieszka
Problem bardzo wysokiego poziomu deficytu budżetowego i długu publicznego w Polsce zwrócił uwagę społeczeństwa na dylemat finansowych zobowiązań podmiotów sektora publicznego na różnych poziomach, w tym i sektora samorządowego. Źródła finansowania, jakimi dysponują jednostki samorządów terytorialnych, w tym i gminy, nie wystarczają na pokrycie rosnących wydatków, co w efekcie powoduje wzrost zadłużenia tych jednostek. W artykule zaprezentowano charakterystykę i ocenę zadłużenia samorządów gminnych w Polsce w latach 2005–2012. Dane pochodzące ze Sprawozdań Ministerstwa Finansów z wykonania budżetu państwa poddano analizie wykorzystując metody statystyki opisowej. Autorka wyszczególniła podstawowe regulacje prawne dotyczące definicji długu samorządu gminnego i ograniczeń prawnych zadłużania się jednostek samorządów terytorialnych. Równocześnie dokonano oceny poziomu, dynamiki zmian i struktury zadłużenia samorządów gminnych ogółem, jak i w poszczególnych kategoriach gmin. Przeprowadzona analiza pozwoliła na stwierdzenie, iż udział zadłużenia gmin nie miał znaczącego wpływu na poziom długu publicznego. Pomimo tendencji wzrostowej zadłużenia samorządów gminnych nie odnotowano problemu z płynnością finansową tych jednostek. Długoterminowy charakter długu może świadczyć o tym, że kredyty, pożyczki i obligacje posłużyły głównie do sfinansowana inwestycji. Zadłużenie wzrastało głównie poprzez zaciągane kredyty i pożyczki, a wierzycielami były najczęściej banki. Równocześnie w badanych latach można zaobserwować proces rolowania zadłużenia wynikającego z zaciągniętych kredytów i pożyczek poprzez zaciąganie nowych zobowiązań.
Ocena sytuacji finansowej sektora instytucji rządowych i samorządowych w Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Nesterowicz, Renata
Sytuacja finansów publicznych zarówno w kraju, jak i na świecie jest niestabilna. Oceniając sytuację finansową sektora publicznego w Polsce należy pamiętać, że nie jest on jednolity – pod koniec XX w. został wprowadzony w Polsce trójstopniowy, oparty na niezależności każdego szczebla, podział administracyjny. Jednostkami zasadniczego trójstopniowego podziału administracyjnego są: gminy (jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego w Polsce), powiaty (w tym grodzkie, zwane także miastami na prawach powiatu) i województwa, które różnią się pomiędzy sobą kompetencjami, ale także źródłami i wysokością dochodów. Finanse stanowią kluczowy obszar dla zarządzających jednostkami samorządu terytorialnego ze względu na szeroki wachlarz zadań publicznych, wykonywanych przez sektor samorządowy, na których realizację niezbędne są adekwatne środki finansowe. Do zakresu zadań sektora samorządowego należy wiele obszarów o kluczowym znaczeniu dla społeczności lokalnych (m.in. oświata, służba zdrowia, opieka społeczna), w których dane przedstawione w tym artykule odpowiadają głównym pozycjom dochodów i wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych zestawianych na podstawie europejskiego systemu rachunków narodowych (ESA 95). Efektywność systemu finansów to takie ukształtowanie wydatków publicznych, które przy ich danym poziomie pozwala osiągać maksymalną użyteczność społeczną. Zakres sektora finansów publicznych i sposób gospodarowania środkami finansowymi nie są obojętne zarówno z punktu widzenia całej gospodarki, jak i zaspokojenia potrzeb społecznych. Jednocześnie zjawisko stałego wzrostu wydatków publicznych, w tym również na szczeblu samorządów, spowodowało zainteresowanie przyczynami tego wzrostu oraz poszukiwanie zwiększenia efektywności finansów publicznych.
Czynniki ryzyka w systemie finansowym gmin
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Miszczuk, Magdalena
Gminy są podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Stanowią więc administrację publiczną zlokalizowaną najbliżej obywatela. Zaspokajają zatem istotne potrzeby mieszkańców, gdyż finansują takie ważne dziedziny jak: oświatę i wychowanie, pomoc społeczną, gospodarkę komunalną, transport i łączność, kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego, kulturę fizyczną, gospodarkę mieszkaniową. Ze względu na to, że ryzyko oznacza niepewność co do osiągnięcia założonych celów czy też możliwość urzeczywistnienia się czegoś niepożądanego, gminy podlegają ryzyku podobnie jak inne podmioty gospodarujące. Wynika to z nadrzędnego celu, jaki realizują gminy, tj. zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej. To zaspokajanie potrzeb może nie być realizowane efektywnie właśnie w wyniku oddziaływania różnych czynników na finanse gmin. Artykuł ma charakter poznawczy i porządkujący. Dotyczy identyfikacji i klasyfikacji czynników ryzyka występujących w systemie finansowym gmin. Identyfikację tych czynników umożliwiają przyjęte dwie klasyfikacje. Pierwsza z nich za kryterium przyjmuje kategorię, której to ryzyko dotyczy. Zgodnie z tym można wyróżnić ryzyko w zakresie realizowanych: dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów. Druga z kolei klasyfikacja dzieli te czynniki na zależne i niezależne od gminy, czyli tkwiące wewnątrz i na zewnątrz jednostki. Najczęściej powtarzającym się zewnętrznym czynnikiem ryzyka we wszystkich kategoriach finansowych jest zmiana regulacji prawnych oraz sytuacja gospodarcza, a wewnętrznym niewłaściwa praca urzędników. Innymi ważnymi czynnikami zewnętrznymi, potencjalnie zagrażającymi wykonanie dochodów czy powodujące wzrost wydatków, są zjawiska demograficzne.
Determinanty zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego – wybrane aspekty
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Milewska, Anna
Celem artykułu było zdefiniowanie i określenie roli głównych czynników determinujących poziom zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego. Zjawisko to wykazuje bowiem w ostatnich latach (2009–2013) dynamiczne tendencje zmian szczególnie w odniesieniu do ich tempa. Prezentacja tych determinant jest zatem zasadna, tym bardziej że zadłużenie jednostek samorządowych obok zadłużenia sektora rządowego, a także ubezpieczeń społecznych jest składową długu sektora finansów publicznych. Dostępne dane wskazują, iż w 2010 r. oraz 2009 r. w porównaniu z latami poprzednimi udział zadłużenia samorządowego w łącznym długu publicznym wzrósł odpowiednio o 1,2 i 1,3 pkt proc., podczas gdy we wcześniejszym okresie podobną skalę wzrostu osiągnięto w ciągu ośmiu lat (2001–2008). Po dynamicznym przyroście długu sektora samorządowego w latach 2009–2011 zmniejszenie tempa tego przyrostu w roku 2012 było spowodowane m.in. wejściem w życie mechanizmów przewidzianych w ustawie o finansach publicznych. Jednym z tych mechanizmów jest tzw. indywidualny wskaźnik zadłużenia JST. Określenia czynników determinujących zadłużenie jednostek samorządów terytorialnych dokonano na podstawie badań literatury przedmiotu, zapisów zawartych w aktach prawnych, materiałów statystycznych, a także badań i obserwacji własnych autorki. Przeprowadzone badania pozwoliły autorce na sformułowanie wniosków, iż niezbędna w celu ograniczania zadłużenia jest racjonalizacja wydatków bieżących. Szansą na zmniejszenie zadłużenia jednostek samorządu jest również restrukturyzacja szpitali (w sytuacji, gdy były one organem założycielskim dla publicznych placówek).
Rola i znaczenie inwestycji w rozwoju lokalnym na przykładzie gminy Kurzętnik w latach 2007–2013
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Marks-Bielska, Renata; Dereszewski, Wojciech; Zaborowska, Bożena
Rozwój lokalny uzależniony jest od wielu czynników zarówno egzogenicznych, jak i endogenicznych. Władze lokalne, dbając o rozwój gospodarczy jednostki administracyjnej, którą kierują podejmują działania inwestycyjne. Nie bez znaczenia dla tych działań pozostaje również presja mieszkańców w związku z ich określonymi potrzebami. Ważne jest, aby w sposób umiejętny i efektywny wykorzystać lokalny potencjał, wszelkiego rodzaju zróżnicowane zasoby, którymi dysponują poszczególne gminy. Celem artykułu było przedstawienie i ocena potencjału inwestycyjnego gminy Kurzętnik. Rozważania oparto na danych pochodzących z urzędu badanej gminy i ze strony internetowej Ministerstwa Finansów. Zakres czasowy dotyczył minionego okresu programowania budżetu Unii Europejskiej. Podjęto próbę ustalenia inwestycyjnej zdolności rozwoju gminy, obliczono wskaźnik samofinasowania (udział nadwyżki operacyjnej i dochodów majątkowych w wydatkach). Uwagę skoncentrowano również na strukturze dochodów i dynamice wydatków inwestycyjnych. Z przeprowadzonych analiz wynika m.in., że wskaźnik samofinansowania w gminie Kurzętnik w latach 2007–2009 i 2010 utrzymywał się na niskim poziomie, co świadczy o niskim poziomie dochodów majątkowych. Był on również niższy od średniego krajowego poziomu. Wysoka wartość wskaźnika w 2008 r. świadczy o niewykorzystaniu potencjału inwestycyjnego gminy. W latach 2011–2013 analizowany wskaźnik kształtował się na poziomie 89–98%, co oznacza, że w gminie w znacznym stopniu finansuje się inwestycje ze środków własnych, jak również ze źródeł zewnętrznych (dotacje i dofinansowania z funduszy krajowych i z budżetu UE). Na terenie gminy Kurzętnik podjęto i ukończono wiele inwestycji, również takich, które były współfinansowane z funduszy UE (np. budowa ośrodka zdrowia z przebudową drogi i wyposażeniem, budowa szkoły, przebudowa dróg lokalnych, modernizacja i budowa obiektów sportowych, kanalizacja, termomodernizacja budynków użyteczności publicznej itp.). Inwestycje przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców gminy i turystów.
Budżetowanie partycypacyjne jako instrument współzarządzania sferą publiczną
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Łukomska-Szarek, Justyna
Budżetowanie partycypacyjne, jako proces decyzyjny umożliwia współtworzenie budżetów lokalnych w drodze dyskusji (obejmującej dialog i negocjacje) pomiędzy mieszkańcami a władzami lokalnymi w zakresie wydzielenia określonej puli środków finansowych, które zostaną wykorzystane do realizacji wybranych przez społeczność lokalną przedsięwzięć inwestycyjnych. Władze lokalne określą limit wydatków majątkowych, w ramach którego obywatele wspólnoty lokalnej mogą zgłaszać własne projekty inwestycyjne. Poprzez nawiązanie dialogu pomiędzy mieszkańcami a władzą lokalną budżetowanie partycypacyjne umożliwia wykonanie tych inwestycji, które są istotne dla społeczności lokalnej. W tym zakresie obywatele mogą uczestniczyć w procesie kreowania rozwoju lokalnego, decydując o wyborze priorytetowych zadań publicznych. W związku z powyższym głównym celem niniejszego opracowania jest próba wskazania budżetowania partycypacyjnego, jako narzędzia współzarządzania jednostką samorządu terytorialnego. Motywem przewodnim wyboru wskazanego powyżej tematu jest jego aktualność, a zwłaszcza popularność w ostatnich latach. Budżet partycypacyjny, jako potencjalnie bardziej konstruktywna forma demokracji bezpośredniej, stała się bardziej popularna w Polsce, a próby wprowadzenia takich rozwiązań w zakresie budżetowania podjęto w: województwach (na przykład wielkopolskim), powiatach (gostyńskim, wągrowieckim) i wielu gminach, począwszy od dużych miast takich jak Sopot, Poznań do małych miast, takich jak Kraśnik, Grajewo. W przypadku samorządów lokalnych w Polsce budżetowanie partycypacyjne dalekie jest od pierwowzoru brazylijskiego, mimo to coraz więcej podmiotów decyduje się na stosowanie tego instrumentu.
Efektywność wydatków powiatów wschodniego regionu Polski w latach 2008–2012
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Ludwiczak, Bogdan
Praca dotyczy analizy efektywności powiatów we wschodnim regionie Polski. Analizowano wydatki i dochody powiatów w okresie 2008–2012. W analizie wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego. Podstawą oceny efektywności było pięć rodzajów wydatków i dwa rodzaje dochodów. W analizie wykorzystano metodę DEA, w wersji zmodyfikowanej dla potrzeb oceny efektywności instytucji non profit. Rezultaty analizy wskazują, że efektywność wydatków publicznych we wschodnim regionie Polski jest zróżnicowana i niższa niż w całym kraju. Wydaje się, że głównych czynników mających wpływ na efektywność należy upatrywać w wielkości i lokalizacji badanych jednostek. Wyższą efektywnością charakteryzują się większe powiaty, położone w pobliżu ośrodków miejskich.

Przeglądaj

Ostatnio nadesłane materiały