Doktoraty (NP) / Doctoral Theses (NS)

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/65

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 113

Photon induced processes for LHC and EIC energies
(Uniwersytet Rzeszowski, 2025-05-07) Linek, Barbara
Niniejsza rozprawa bada procesy indukowane fotonami w akceleratorach LHC i EIC, skupiając się na produkcji par naładowanych leptonów oraz dijetów dyfrakcyjnych. Przeanalizowano produkcję mionów i elektronów w zderzeniach proton-proton, wyjaśniając niewielką liczbę leptonów w obszarach małych rapidity i dużych mas niezmienniczych (300-1000 GeV). W pracy uwzględniono różne funkcje struktury fotonów w protonie, porównując je z danymi eksperymentalnymi. Procesy te sformułowano w ramach faktoryzacji poprzecznej. Analiza obejmowała też efekty przeżycia przerwy w rapidity, wykluczając mechanizmy dyfrakcyjne. Zbadano także procesy produkcji jetów w zderzeniach proton-jądro oraz elektron-proton, porównano sześć modeli funkcji rozkładu gluonów, stosując podwójną transformację Fouriera-Bessela. Uwidoczniło to niedoskonałości modeli i potrzebę ich dalszej poprawy. Zbadano także korelacje w kącie azymutalnym, związane z eliptycznymi rozkładami gluonów i cięciami kinematycznymi. Wnioski wskazują na potrzebę dalszych badań nad strukturą hadronów, szczególnie w kontekście wymiany pomeronu.
Probiotyczne kozie i owcze mleko fermentowane z kolagenem
(Uniwersytet Rzeszowski, 2025-03-28) Szopa, Kamil
Coraz większą uwagę przykłada się do suplementacji kolagenu, ponieważ wraz z wiekiem następuje jego utrata. Spadek zdolności organizmu do produkcji kolagenu rozpoczyna się już w wieku 18 – 29 lat. Dlatego korzystnym dla organizmu jest jego suplementacja od 30, a nawet 25 roku życia. Dodawanie bioaktywnych składników do przetworów mlecznych w tym zwłaszcza do mleka fermentowanego skutkuje produktami o wyższej wartości odżywczej i biodostępności składników. W celu zwiększenia zawartości dobrze przyswajalnego białka w mleku, można zastosować kolagen lub jego hydrolizat, dzięki czemu uzyskuje się mleko o potencjalnych właściwościach terapeutycznym oraz profilowanych parametrach tekstury. Produkty mleczne pozostają obecnie w czołówce rozwoju żywności probiotycznej. Fermentowane produkty mleczne, ze względu na swoje szczególne właściwości, stanowią doskonałą matrycę do włączenia składników odżywczych, które nadają produktowi końcowemu właściwości funkcjonalne. Celem pracy było określenie wpływu dodatku różnych rodzajów kolagenu (hydrolizat i kolagen wołowy), w dwóch dawkach (1,5 % i 3,0 %), czasu przechowywania (1 dzień i 21 dzień) oraz szczepów probiotycznych (Lacticaseibacillus casei, Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus paracasei i Lacticaseibacillus rhamnosus) na jakość fermentowanego mleka owczego i koziego oraz przeżywalność szczepów w warunkach symulowanego trawienia.
Właściwości fizykochemiczne winogron oraz win produkowanych w południowo-wschodniej Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Kapusta, Ireneusz
Układy biotyczne w interpretacji fizyków
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Twardowski, Mirosław
Modelowanie struktury geometrycznej powierzchni teksturowanych odzwierciedlające warunki powstawania nierówności na etapach technologii i eksploatacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Reizer, Rafał
Wpływ osadów ściekowych na bioakumulację pierwiastków śladowych w biomasie wierzby energetycznej (Salix viminalis L.) i właściwości gleby lekkiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Hajduk, Edmund
Alternatywne metody zwalczania barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi Manden
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-11-29) Chorostyński, Artur
Barszcz Sosnowskiego jest gatunkiem inwazyjnym niebezpiecznym dla zdrowia ludzi i zwierząt, bardzo trudnym do zwalczenia przy zastosowaniu klasycznych metod stosowanych w nowoczesnym rolnictwie. Ponadto większość standardowych metod jego zwalczania przeprowadzanych z użyciem herbicydów totalnych przynosi dla objętych inwazją tego gatunku fitocenoz więcej strat niż korzyści. Celem pracy było znalezienie alternatywnych metod zwalczania barszczu Sosnowskiego cechujących się wysoką skutecznością i selektywnością w stosunku do rośliny docelowej a jednocześnie jak najmniej szkodliwych dla innych gatunków roślin obecnych w fitocenozach objętych jego inwazją. Ich stosowanie powinno umożliwić przywrócenie terenów objętych inwazją tego gatunku do stanu użytkowania rolniczego poprzez eliminację barszczu Sosnowskiego, umożliwiającą sukcesję rodzimym gatunkom roślin i nie pogarszać jakości gleby. Prowadząc trwające trzy sezony wegetacyjne doświadczenia polowe przetestowano kilkanaście alternatywnych metod zwalczania barszczu Sosnowskiego. W wyniku badań wytypowano jako najbardziej skuteczną a jednocześnie najmniej szkodliwą dla innych roślin metodę zwalczania barszczu Sosnowskiego polegająca na wprowadzaniu granulowanego preparatu mineralnego „Perlka” do wnętrza jego ściętej łodygi generatywnej. Po eliminacji barszczu Sosnowskiego powierzchnia przez niego zajęta zaczęła stopniowo przekształcać się w zbiorowisko łąkowe istniejące zanim pojawił się barszcz. Nie stwierdzono również negatywnego wpływu stosowania tej metody na jakość gleby i wody w lokalnych ciekach wodnych.
Zaburzenia inicjacji replikacji genomowego DNA jako czynnik regulujący długość życia drożdży Saccharomyces cerevisiae w modelu chronologicznego i replikacyjnego starzenia
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-11-21) Stępień, Karolina
Precyzyjna replikacja DNA ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia dokładnego dziedziczenia informacji genetycznej. Mechanizm replikacji DNA jest wysoce zakonserwowany ewolucyjnie. Za postęp oraz regulację kolejnych etapów procesu replikacji DNA odpowiedzialnych jest wiele białek oraz kompleksów białkowych. Ich zadaniem jest stworzenie replisomu, czyli molekularnej maszyny zdolnej do rozpoczęcia i kontynuacji replikacji. Niemal wszystkie komórki cechuje ograniczony potencjał podziałowy. Po jego wyczerpaniu komórki z reguły nie umierają od razu lecz wchodzą w fazę starzenia, w której trwają aż do śmierci. Starzenie się definiujemy jako postępujący spadek integralności fizjologicznej, prowadzący do upośledzenia funkcji biologicznych, a ostatecznie do śmierci. Zaburzenia replikacji DNA są uważane za jeden z potencjalnych czynników determinujących tempo starzenia. Celem niniejszej rozprawy doktorskiej była próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób brak jednej kopii genów zaangażowanych w inicjację replikacji DNA wpływa na fizjologię i starzenie modelowych komórek drożdży. Zrealizowane w ramach rozprawy doktorskiej badania wykazały, że testowane heterozygoty charakteryzował znaczny spadek poziomu ich transkryptów mRNA, zaburzenia cyklu komórkowego, wydłużony czas podwojenia oraz istotne zmiany w profilu biochemicznym. Wykazano także, że zaburzenia inicjacji replikacji mają istotny wpływ na potencjał reprodukcyjny komórek oraz na tempo starzenia komórek post-mitotycznych (chronologiczną długość życia).
Wpływ komercyjnych preparatów mikrobiologicznych na degradację herbicydów i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-09-05) Książek-Trela, Paulina
Głównym celem badań była ocena wpływu komercyjnych preparatów mikrobiologicznych stosowanych w rolnictwie na degradację herbicydów i WWA w glebie. Dodatkowo analizowano wpływ tych preparatów na parametry fizyko-chemiczne gleby (pH i potencjał oksydo-redukcyjny) oraz aktywność dehydrogenazy. Do badań wykorzystano dostępne na rynku preparaty mikrobiologiczne, zawierające bakterie i/lub drożdże, stosowane do rewitalizacji, poprawy składu, kondycji i aktywności mikrobiologicznej gleby. Niektóre z nich wspomagają także naturalną odporność roślin i chronią przed chorobami. Z przeprowadzonych badań wynika, że preparaty bakteryjne oraz drożdżowe mają wpływ na degradację badanych WWA i herbicydów: chlomazonu, fluazyfopu-P-butylu, flurochloridonu, metrybuzyny, pendimetaliny, propyzamidu, z wyjątkiem diflufenikanu. Preparaty zawierające w swoim składzie drożdże pozytywnie wpływają zarówno na remediację gleby, jak i kiełkowanie nasion i wzrost roślin grochu zwyczajnego. Wyniki niniejszych badań jednoznacznie potwierdzają, że preparaty mikrobiologiczne mogą być zarówno uzupełnieniem, jak i alternatywą dla chemicznych środków stosowanych w rolnictwie. Ich stosowanie powinno być rekomendowane ze względu na poprawę jakości i bezpieczeństwa środowiska.
Analiza efektywności innowacyjnej technologii nawożenia w produkcji buraków cukrowych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-06-24) Witek, Grzegorz
W pracy zaprezentowano wyniki trzyletniego, ścisłego doświadczenia mikropoletkowego dotyczącego nawożenia dolistnego buraków cukrowych. Doświadczanie przeprowadzono w latach 2015-2017, które zlokalizowano na terenie województwa podkarpackiego w miejscowości Buszkowice (lokalizacja 1- L1) oraz w województwie opolskim- miejscowości Brożec (lokalizacja 2- L2). Doświadczenia założono dla siedmiu poziomów nawożenia w czterech powtórzeniach. Badanym czynnikiem było dolistne nawożenie wybranymi preparatami nawozowymi. Przetestowano następujące poziomy nawożenia: P1: Kontrola – brak nawożenia dolistnego P2: 1 000 g B·ha-1 (produkt nawozowy 1) P3: 2 000 g B·ha-1 (produkt nawozowy 1) P4: 60 g B·ha-1, 4 g Cu·ha-1, 120 g Fe·ha-1, 80 g Mn·ha-1, 1g Mo·ha-1, 40 g Zn·ha-1, 60 g Na·ha-1 (produkt nawozowy 2) P5: 120 g B·ha-1, 8 g Cu·ha-1, 240 g Fe·ha-1, 160 g Mn·ha-1, 2 g Mo·ha-1, 80 g Zn·ha-1, 120 g Na·ha-1 (produkt nawozowy 2) P6: 180 g Ca·ha-1 (produkt nawozowy 3) P7: 360 g Ca·ha-1 (produkt nawozowy 3). Dawki poszczególnych składników nawozowych podano w przeliczeniu na czysty składnik. Przeprowadzona analiza otrzymanych wyników pozwoliła stwierdzić, że w warunkach doświadczania zastosowane nawożenie dolistne wpłynęło na plon korzeni buraków cukrowych. Najwyższe plony uzyskano w przypadku wariantu doświadczalnego P5 w lokalizacji L1, w którym zastosowano kompleksowe nawożenie produktem wieloskładnikowym. Zawartość sacharozy w miazdze korzeni buraków cukrowych była ściśle zależna od aplikowanej dawki nawozu wieloskładnikowego. Najwyższą zawartość sacharozy odnotowano w przypadku roślin buraków cukrowych nawożonych dawką 4 kg·ha-1 (wariant P5). Zastosowane nawożenie dolistne produktem wielkoskładnikowym pozwoliło osiągnąć najwyższe plony biologiczne i technologiczne cukru. Aplikacja 4 kg·ha-1 (wariant P5) nawozu zawierającego 120 g B·ha-1, 8 g Cu·ha-1, 240 g Fe·ha-1, 160 g Mn·ha-1, 2 g Mo·ha-1, 80 g Zn·ha-1, 120 g Na·ha-1 skutkowała uzyskaniem wzrostu o 11,5 % średniego plonu biologicznego cukru oraz 11,1 % plonu technologicznego cukru w porównaniu do plonów uzyskanych dla wariantu kontrolnego. Przeprowadzono również analizę opłacalności produkcji buraków cukrowych przy użyciu wieloskładnikowego nawozu dolistnego w dawce 4 kg·ha-1 (wariant nawozowy P5), która wykazała, że osiągnięto najwyższy efekt ekonomiczny produkcji. W analizie nie uwzględniono premii z tytułu sprzedaży plonu korzeniu buraków cukrowych wynikającej z wyższej zawartości sacharozy niż deklarowana na poziomie 16%.
Tworzenie i agregacja nanocząstek metali szlachetnych w ekstraktach torfu. Biosynteza, izolacja, identyfikacja i badania cytotoksyczności.
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-06-13) Hęclik, Kinga Izabela
Tworzenie i agregacja nanocząstek metali w pokładach torfu jest procesem naturalnym, ograniczającym obecność cytotoksycznych metali w środowisku oraz ich absorpcję przez żywe organizmy. Torf jest porowatą skałą osadową powstałą w wyniku przemian obumarłych szczątków roślinnych i zwierzęcych, zachodzących w szczególnych warunkach, w których powstają m.in. kwasy humusowe. Są one w stanie kompleksować i redukować kationy metali ciężkich, a także promować aglomerację wytrąceń metalicznych izolując je w obszarach hydrofobowych, w postaci mikro- i nanocząstek metalicznych. Badania polegały na wykonaniu syntez drobin miedzi, srebra i cyrkonu w środowisku ekstraktów przygotowanych z dostępnych w handlu mieszanek torfowych. W ramach podjętej tematyki wykonano optymalizację syntezy nanocząstek pod kątem uzyskania produktów o powtarzalnych właściwościach fizykochemicznych. Ponadto podjęto się weryfikacji hipotezy, że otrzymane nanocząstki mogą mieć toksyczny wpływ na organizmy wyższe zaburzając procesy życiowe. W tym celu opracowano i wykonano testy toksyczności, przeżywalności i cytotoksyczności na organizmach modelowych: Pieprzycy siewnej (Lepidium sativum L.), Komonicy błotnej (Lotus uliginosus Schkuhr), Słonaczka (Arthemia salina), dwóch ludzkich liniach komórkowych in vitro: linii komórkowej raka szyjki macicy (HeLa) oraz linii niedrobnokomórkowego raka płuc (A549).
Analiza funkcjonalna dwukomponentowego systemu transdukcji sygnału MSMEG6236/MSMEG6238 u Mycolicibacterium smegmatis (Mycobacterium smegmatis)
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-11-30) Struś, Katarzyna
Jednym z systemów adaptacyjnych w komórkach prątków M. smegmatis jest TCS MnoSR, w skład którego wchodzi kinaza histydynowa MnoS (MSMEG_6238) oraz regulator odpowiedzi MnoR (MSMEG_6236). Wykonane analizy miały na celu określenie funkcji białek tego systemu w metabolizmie prątków. W tym celu skonstruowano ukierunkowane mutanty M. smegmatis pozbawione genu msmeg_6236, msmeg_6238 lub obu genów równocześnie, i poddano analizie wzrostu na podłożach minimalnych zawierających źródła węgla i azotu, która wykazała, że inaktywacja systemu MnoSR upośledza zdolność M. smegmatis do wykorzystania 1,3-propandiolu, nie wpływa natomiast na zdolność wykorzystania większości cukrów oraz związków azotowych. Przeprowadzona analiza RNA-seq pozwoliła na poznanie globalnej odpowiedzi prątków na głodzenie węglowe, a także roli MnoSR w metabolizmie M. smegmatis w warunkach dostępu (2%) bądź braku (0,1%) glukozy jako jedynego źródła węgla. Celem drugiej części badań było poznanie roli regulatora odpowiedzi MtrA w regulacji metabolizmu azotu u mykobakterii. Konstrukcja podwójnego mutanta, pozbawionego białek regulatorowych MtrA i GlnR, oraz analiza zdolności do wzrostu szczepów ΔmtrA oraz Δ(mtrA/glnR) na podłożu minimalnym zawierającym zdefiniowane źródła azotu wykazały, że brak regulatora MtrA upośledza zdolność prątków do wykorzystania organicznych źródeł azotu w postaci niektórych aminokwasów.
Modyfikacja przedwczesnego starzenia się komórek in vitro i stresu oksydacyjnego w komórkowych modelach chorób neurodegeneracyjnych przez wybrane antyoksydanty
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-09-28) Pieńkowska, Natalia
W skład rozprawy doktorskiej wchodzą cztery prace oryginalne. Dotyczą one badania wpływu substancji o potencjale antyoksydacyjnym na zmiany wywołane stresem oksydacyjnym zarówno w fibroblastach poddanych procesowi indukowanego przedwczesnego starzenia jak również w komórkowych modelach chorób neurodegeneracyjnych. Ostatnia publikacja dotyczy oceny biokompatybilności stosowanych nanocząstek. Stres oksydacyjny indukowano przez stosowanie związków chemicznych działających prooksydacyjnie, takich jak nadtlenek wodoru (H2O2), 6-hydroksydopamina (6-OHDA), jak również poprzez agregację w komórkach neuroblastomy patologicznych form białek m.in. białka tau, odpowiedzialnego za występowanie wielu chorób o podłożu neurodegeneracyjnym. Wyniki świadczą, że wtórnie wytwarzane reaktywne formy tlenu nie są zaangażowane w przedwczesne starzenie komórek wywołane H2O2. Zastosowane antyoksydanty wykazały nieznaczne działanie ochronne, spowodowane prawdopodobnie ich wpływem na mitochondria, które zależne było od typu badanego związku, jego stężenia, czasu inkubacji, ale również miejsca z którego pochodziły komórki (fibroblasty uszne, fibroblasty płucne). Wyniki wyjaśniają mechanizm działania niskich stężeń 6-OHDA, powodujących wzrost poziomu zredukowanego glutationu (GSH) w komórkach. Jest to prawdopodobnie związane z odpowiedzią adaptacyjną komórek na stres oksydacyjny oraz zwiększoną aktywnością enzymów metabolizujących glutation (tj. S-transferaza glutationowa, ligaza γ-glutamylo-cysteinowa, reduktaza glutationowa, peroksydaza glutationowa) zależnych od czynnika transkrypcyjnego Nrf2. Aktywacja genów w/w enzymów może zachodzić nie tylko pod wpływem 6-OHDA, ale także nitroksydów, takich jak 4-amino TEMPO (4-AT). Nitroksyd ten w znaczący sposób przyczynia się do obniżenia stresu oksydacyjnego w komórkach neuroblastomy.
Wykorzystanie dodatków funkcjonalnych na bazie buraka ćwikłowego w technologii wypieku chleba o podwyższonej wartości prozdrowotnej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-09-22) Posadzka, Zuzanna Maria
Głównym celem pracy było określenie wpływu udziału w recepturze dodatku korzenia buraka ćwikłowego w postaci soku, wytłoków lub proszku na właściwości technologiczne i prozdrowotne chleba pszennego, pszenno-żytniego i pszenno-owsianego. Ponadto celem badań było wskazanie jak udział tego warzywa i w jakiej jego postaci korzystnie wpływa na walory organoleptyczne badanych chlebów. Do wypieku pieczywa użyto mąki pszennej typ 650 oraz mieszanek tej mąki z mąką żytnią typ 720 i mąką owsianą w proporcji 4:1. Sok, wytłoki i proszek z korzenia buraka ćwikłowego odmiany Czerwona Kula wyprodukowano w skali laboratoryjnej. Próby badane każdego rodzaju chlebów obejmowały trzy wspomniane dodatki wzbogacające z korzenia buraka ćwikłowego w czterech poziomach udziału procentowego w recepturze chlebów wzbogaconych. Badania wykonane w ramach niniejszej pracy doktorskiej potwierdziły przydatność badanych dodatków funkcjonalnych na bazie buraka ćwikłowego w technologii wypieku chleba o podwyższonej wartości prozdrowotnej.
Analiza składu chemicznego i aktywności biologicznej preparatów z czerwiu trutowego oraz możliwość ich wykorzystania w projektowaniu suplementów diety
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-07-12) Sidor, Ewelina Sylwia
Czerw trutowy to mało znany i opisany w literaturze produkt pszczeli, który w krajach Europy Wschodniej i Azji jest stosowany w prewencji/leczeniu niepłodności męskiej i zaburzeń menopauzy u kobiet. Celem pracy była analiza składu chemicznego i aktywności biologicznej preparatów wytworzonych z krajowego czerwiu trutowego oraz możliwość ich wykorzystania w projektowaniu suplementów diety. Potwierdzono, że czerw trutowy niezależnie of fazy rozwoju (dzień 7, 11 i 14) stanowi cenne źródło wielu składników, tj. testosteronu i białka, polifenoli i enzymów. Większą aktywność antyoksydacyjną wykazano na wcześniejszych etapach rozwoju (7-11 dzień) czerwiu, przy czym frakcję dominującą stanowiły antyoksydanty hydrofilowe, głównie kwasy fenolowe i flawonoidy. Zaproponowano pomiary aktywności wybranych kwaśnych glikozydaz oraz zawartości żelaza jako markerów, które pozwalają jednoznacznie rozróżnić czerw trutowy i mleczko pszczele. Stwierdzono, że liofilizacja pozwala zachować potencjał antyoksydacyjny czerwiu i całkowitą zawartość związków polifenolowych (ok. 10% strat). Podobnie utrwalenie czerwiu mrożonego w miodzie (max. dodatek 4%) pozwala na pełne zachowanie jego właściwości antyoksydacyjnych podczas 6-miesięcznego przechowywania w temperaturze pokojowej. Zaprojektowano innowacyjny suplement diety na bazie naturalnych składników: czerwiu i organicznego wapnia (mielone skorupki jaj), który może znaleźć zastosowanie w prewencji lub leczeniu osteoporozy. W badaniach in vitro wykazano wysoką biodostępność hormonów i polifenoli oraz strawność białka z wytworzonego suplementu. Jego wdrożenie wymaga jednak potwierdzenia skuteczności in vivo.
Plejotropowe efekty braku funkcjonalnego genu TRDMT1 w komórkach nowotworowych podczas hodowli długoterminowej oraz starzenia indukowanego chemioterapeutykami
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-06-23) Błoniarz, Dominika
Potranskrypcyjne kowalencyjne modyfikacje cząsteczek RNA odpowiadają za kontrolę ekspresji genów, wpływając na inicjację i szybkość translacji oraz wiązanie mikroRNA, stabilność RNA i jego degradację. Charakterystyka białek odpowiedzialnych za modyfikację epitranskryptomu jest interesująca w odniesieniu do takich procesów jak starzenie komórkowe czy mechanizmów związanych z progresją i rozwojem lekooporności nowotworów. Interesujący z punktu znaczenia projektowania nowych strategii terapeutycznych, wydaje się być gen metylotransferazy m5C RNA, TRDMT1. Odgrywa on istotną rolę w procesach odpowiedzi na stres komórkowy, embriogenezie oraz w starzeniu komórkowym. W pracy podjęto próbę określenia roli TRDMT1 podczas długoterminowej hodowli in vitro komórek nowotworowych oraz w indukowanym chemioterapeutykami starzeniu. Wykazano, iż brak białka TRDMT1 prowadzi do zmian w długościach telomerów podczas kolejnych pasaży komórek nowotworowych, a także promuje wtórne zmiany chromosomowe. Zaobserwowano, że białko TRDMT1 jest zdolne do interakcji z telomerazą podczas stresu indukowanego doksorubicyną. Dodatkowo wykazano, że poziom telomerowych powtórzeń RNA TERRA ulega zmianie w komórkach nowotworowych bez funkcjonalnego genu TRDMT1. Udowodniono także, że brak funkcjonalnego genu TRDMT1 moduluje proces przyśpieszonego starzenia komórkowego. Wyniki te wskazują, że brak funkcjonalnego genu TRDMT1 może promować zmienność międzykomórkową w obrębie subpopulacji komórek nowotworów, a także modulować wrażliwość komórek nowotworowych na stosowane chemioterapeutyki.
Rezerwaty przyrody województwa podkarpackiego – tworzenie i funkcjonowanie
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-04-24) Marcela, Agnieszka
Od co najmniej XIX wieku w świecie chronione są obiekty o najlepiej zachowanych wartościach przyrodniczych, określane jako rezerwaty przyrody. Proces ten nie był jednak dobrze rozpoznany na obszarze badań. W pracy przedstawiono kompleksową wiedzę o tworzeniu i funkcjonowaniu rezerwatów przyrody w granicach województwa podkarpackiego, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1918–1960, oraz dokonano analizy najważniejszych elementów związanych z zarządzaniem nimi, w tym prowadzenia ich ochrony. Założono, że rezerwat przyrody to prawna forma ochrony przyrody, na którą składają się 3 nierozerwalne części: 1) wartości przyrodnicze; 2) podstawy prawne funkcjonowania; 3) działania człowieka czyli całokształt prac zmierzających do utworzenia rezerwatu a następnie realizacji jego ochrony, ale również antropopresja. Praca ma charakter interdyscyplinarny, co wynika z faktu, że szereg działań z zakresu ochrony przyrody jest umocowanych w systemie prawnym i nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od niego, ponadto ochrona przyrody realizowana jest w określonym środowisku przyrodniczym i uwarunkowaniach gospodarczych, napotykając różnorodne reakcje społeczne. Wyniki przedstawione w pracy wskazują, że kluczowa jest ciągłość istnienia części rezerwatów, którą można prześledzić od okresu Galicji albo II Rzeczypospolitej do dnia dzisiejszego; w obiektach tych do wartości przyrodniczych dołączyły wartości kulturowe i historyczne.
Wpływ antropogenicznych zaburzeń siedlisk w potoku górskim na strukturę makrozoobentosu i ichtiofauny
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-03-09) Szmuc, Joanna
Koryto badanego potoku w zostało przekształcone poprzez budowę progów i przepustów kołowych (lata 70. XX w.). Konstrukcje te stały się przeszkodą dla ryb i powodowały przekształcenie siedlisk dla bezkręgowców. W 2012 r. bariery usunięto. Celem pracy była ocena reakcji fauny wodnej na antropogeniczne zmiany siedlisk w potoku górskim. Badania prowadzono przed (2009) i po renaturyzacji (2014-2021). Wykonano pomiary parametrów hydromorfologicznych koryta i fizyko-chemicznych wody. W każdym roku badań odławiano ryby, a makrozoobentos pobierano na wszystkich stanowiskach trzykrotnie w każdym roku badań (2009, 2014, 2019). W każdej porze roku 2017/2018, pobrano też próby bentosu w mikrosiedliskach. Analizy statyczne wykonano stosując m.in. PERMANOVA, PCA, PCO, RDA. Odbudowane odcinki koryta oferowały dogodne siedliska dla ryb, zapewniając kryjówki, refugia sezonowe, miejsca tarła i wzrostu narybku. Głównymi czynnikami wpływającymi na strukturę makrozoobentosu były: charakter podłoża, w tym głazy wbetonowane w dno, oraz obecność martwej materii organicznej. Analiza mikrosiedlisk wykazała m.in., że skąposzczety i niektóre ochotkowate były pozytywnie skorelowane z obecnością drobnoziarnistego osadu na dnie. Natomiast z głazami wbetonowanymi najsilniej skorelowane były chrząszcze Elmidae czy jętki Baetidae. Wykazano, że jeśli koryto potoku zostanie odbudowane z zastosowaniem właściwie dobranych technik renaturyzacyjnych, fauna wodna może być obfita i zróżnicowana.
Kształtowanie się epifitycznej i epiksylicznej bioty porostów świerka pospolitego pod wpływem naturalnych zaburzeń w drzewostanach Gorczańskiego Parku Narodowego
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-02-02) Tanona, Magdalena
Rozprawa doktorska miała na celu określenie zmian w zbiorowiskach porostów zasiedlających żywe drzewa i drewno świerka pospolitego, w odpowiedzi na naturalne zaburzenia dotykających drzewostany Gorczańskiego PN (Karpaty Zachodnie PL) gradacje kornika drukarza oraz wiatrowały. Jednocześnie, oceniono wpływ na biotę porostów nadrzewnych świerka zanieczyszczeń powietrza w oparciu o metodę wskaźnik czystości powietrza IAP. Zanieczyszczenia atmosferyczne okazały się stanowić w Gorcach czynnik o niewielkim znaczeniu dla występowania porostów epifitycznych. W okresie 1993–2018, znacznie wzrosła ogólna liczba obserwowanych gatunków porostów epifitycznych na korze drzew ocalałych na powierzchniach monitoringowanych, jak również średnia liczba gatunków w przeliczeniu na powierzchnię badawczą. Spadło pokrycie pni drzew gatunkami dominującymi, lecz także zmniejszył się udział gatunków wielkoplechowych. Wiek drewna był najważniejszym z testowanych czynników istotnie i pozytywnie wpływającym na różnorodność i obfitość porostów zarówno na stojących pniach, jak i leżących kłodach świerków. Wielkoskalowy rozpad drzewostanów, sprzyjał większej obfitości porostów na badanych rodzajach podłoży. Pomiar twardości drewna przy użyciu durometru pozwolił ustalić preferencje stwierdzonych gatunków w stosunku do stopnia jego rozkładu oraz potencjalny przebieg sukcesji porostów na martwym drewnie świerkowym
Wpływ wybranych metod obróbki termicznej oraz sposobów pakowania na jakość i wartość odżywczą produktów typu „ready to cook” z papryki czerwonej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-01-23) Hanus, Paweł
Celem pracy było określenie wpływu zastosowania różnych metod obróbek termicznych oraz sposobów pakowania do przygotowania produktów typu „ready to cook” z papryki czerwonej na cechy fizyko-chemiczne, w tym zawartość związków biologicznoaktywnych oraz bezpieczeństwo pod względem mikrobiologicznym. Pokrojona papryka została zapakowana w technologii VAC i MAP. Warzywa zapakowane w atmosferze niezmienionej (ATM) oraz niepoddane obróbce termicznej stanowiły próbę kontrolną. Materiał po zapakowaniu poddano gotowaniu, obróbce termicznej sous vide, a także mikrofalowaniu. Jakość mikrobiologiczną warzyw przechowywanych w temperaturze 4°C oceniano przez 24 dniu w interwałach 3 dniowych począwszy od dnia, w którym przeprowadzono obróbkę termiczną do 24 dnia, na podstawie ogólnej liczby drobnoustrojów tlenowych, liczby bakterii z rodziny Enterobacteriaceae oraz liczby pleśni i drożdży. Profil drobnoustrojów występujący w badanych produktach analizowano przy użyciu spektrometrii masowej MALDI-TOF. W ramach oceny właściwości fizykochemicznych uwzględniono: barwę, profil tekstury, zawartość suchej masy, spektrum wybranych sacharydów (zawartość glukozy, fruktozy i sacharozy), potencjał antyoksydacyjny oraz profil i zawartość wybranych związków biologicznie czynnych. Poddanie owocników papryki czerwonej obróbce termicznej metodą sous vide o odpowiednich parametrach pozwala na wytworzenie funkcjonalnych produktów kulinarnych o zadawalającej wartości odżywczej oraz bezpiecznych pod względem mikrobiologicznym, w czasie przechowywania przez określony czas.

Przeglądaj

Ostatnio nadesłane materiały