Doktoraty (KNP) / Doctoral Theses (CoNS)

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/65

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 107

Aktywne i pasywne elementy mikroelektroniki i optyki giga- i terahercowej
(2015-05-29) Zięba, Paweł
Rozprawa doktorska jest poświęcona aktywnym elementom mikroelektroniki (generatorom) i pasywnym elementom optyki (metamateriałom), które mogą funkcjonować w zakresie częstotliwości giga- i teraherców. W rozdziale pierwszym, rozważono kooperatywny efekt N2, który prowadzi do emisji promieniowania o mocy proporcjonalnej do N2, gdzie N jest liczbą emiterów, co w tym przypadku oznacza liczbę elektronów w paczce przemieszczającej się w mikrostrukturze z siatką elektrod (mikroundulator). Rozważany efekt jest połączeniem dwóch innych efektów: efektu Gunna w arsenku galu i promieniowania undulatorowego, które pojawia się w mikroundulatorze. W rozdziale drugim, rozpatrzono zmodyfikowaną strukturę. Pokazano, że mimo braku początkowej korelacji elektronów związanej z efektem Gunna, nadal można zaobserwować efekt N2, który tym razem jest rezultatem wzajemnego oddziaływania „fali pompującej” działającej na elektrony ze strony mikroundulatora i wpływu wstecznego promieniowania, wytwarzanego przez elektrony poruszające się w takiej strukturze. Konsekwencją jest pojawienie się szczególnej koherencji fazowej (synchronizacji) w zbiorze emiterów, które zaczynają emitować promieniowanie o mocy proporcjonalnej do N2. Obydwa rozważane efekty mogą zostać wykorzystane przy projektowaniu nowego półprzewodnikowego źródła promieniowania elektromagnetycznego w zakresie giga- i teraherców pracującego w temperaturach pokojowych. W rozdziale trzecim, zaproponowano stosunkowo prosty sposób wytwarzania metamateriałów, które są żyrotropowe i posiadają jednocześnie ujemne części rzeczywiste przenikalności elektrycznej i magnetycznej. Idea polega na wymieszaniu trzech składników, z których jeden będzie odpowiedzialny za ujemną wartość części rzeczywistej przenikalności magnetycznej, podczas gdy dwa pozostałe za ujemną wartość części rzeczywistej przenikalności elektrycznej. Pierwszy składnik kompozytu to „zawiesina” jednodomenowych nanocząstek ferromagnetycznych zanurzona w środowisku dwóch pozostałych, srebrze i tellurku rtęciowo-kadmowym. Za pomocą symulacji komputerowej ustalono domenę istnienia metamateriału, względem wszystkich parametrów modelu, tj. temperatury, zewnętrznego pola magnetycznego, parametrów nanocząstek, zawartości kadmu w tellurku rtęciowokadmowym jak również wzajemnych koncentracji poszczególnych składników kompozytu.
Alternatywne metody zwalczania barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi Manden
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-11-29) Chorostyński, Artur
Barszcz Sosnowskiego jest gatunkiem inwazyjnym niebezpiecznym dla zdrowia ludzi i zwierząt, bardzo trudnym do zwalczenia przy zastosowaniu klasycznych metod stosowanych w nowoczesnym rolnictwie. Ponadto większość standardowych metod jego zwalczania przeprowadzanych z użyciem herbicydów totalnych przynosi dla objętych inwazją tego gatunku fitocenoz więcej strat niż korzyści. Celem pracy było znalezienie alternatywnych metod zwalczania barszczu Sosnowskiego cechujących się wysoką skutecznością i selektywnością w stosunku do rośliny docelowej a jednocześnie jak najmniej szkodliwych dla innych gatunków roślin obecnych w fitocenozach objętych jego inwazją. Ich stosowanie powinno umożliwić przywrócenie terenów objętych inwazją tego gatunku do stanu użytkowania rolniczego poprzez eliminację barszczu Sosnowskiego, umożliwiającą sukcesję rodzimym gatunkom roślin i nie pogarszać jakości gleby. Prowadząc trwające trzy sezony wegetacyjne doświadczenia polowe przetestowano kilkanaście alternatywnych metod zwalczania barszczu Sosnowskiego. W wyniku badań wytypowano jako najbardziej skuteczną a jednocześnie najmniej szkodliwą dla innych roślin metodę zwalczania barszczu Sosnowskiego polegająca na wprowadzaniu granulowanego preparatu mineralnego „Perlka” do wnętrza jego ściętej łodygi generatywnej. Po eliminacji barszczu Sosnowskiego powierzchnia przez niego zajęta zaczęła stopniowo przekształcać się w zbiorowisko łąkowe istniejące zanim pojawił się barszcz. Nie stwierdzono również negatywnego wpływu stosowania tej metody na jakość gleby i wody w lokalnych ciekach wodnych.
Analiza efektywności innowacyjnej technologii nawożenia w produkcji buraków cukrowych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2024-06-24) Witek, Grzegorz
W pracy zaprezentowano wyniki trzyletniego, ścisłego doświadczenia mikropoletkowego dotyczącego nawożenia dolistnego buraków cukrowych. Doświadczanie przeprowadzono w latach 2015-2017, które zlokalizowano na terenie województwa podkarpackiego w miejscowości Buszkowice (lokalizacja 1- L1) oraz w województwie opolskim- miejscowości Brożec (lokalizacja 2- L2). Doświadczenia założono dla siedmiu poziomów nawożenia w czterech powtórzeniach. Badanym czynnikiem było dolistne nawożenie wybranymi preparatami nawozowymi. Przetestowano następujące poziomy nawożenia: P1: Kontrola – brak nawożenia dolistnego P2: 1 000 g B·ha-1 (produkt nawozowy 1) P3: 2 000 g B·ha-1 (produkt nawozowy 1) P4: 60 g B·ha-1, 4 g Cu·ha-1, 120 g Fe·ha-1, 80 g Mn·ha-1, 1g Mo·ha-1, 40 g Zn·ha-1, 60 g Na·ha-1 (produkt nawozowy 2) P5: 120 g B·ha-1, 8 g Cu·ha-1, 240 g Fe·ha-1, 160 g Mn·ha-1, 2 g Mo·ha-1, 80 g Zn·ha-1, 120 g Na·ha-1 (produkt nawozowy 2) P6: 180 g Ca·ha-1 (produkt nawozowy 3) P7: 360 g Ca·ha-1 (produkt nawozowy 3). Dawki poszczególnych składników nawozowych podano w przeliczeniu na czysty składnik. Przeprowadzona analiza otrzymanych wyników pozwoliła stwierdzić, że w warunkach doświadczania zastosowane nawożenie dolistne wpłynęło na plon korzeni buraków cukrowych. Najwyższe plony uzyskano w przypadku wariantu doświadczalnego P5 w lokalizacji L1, w którym zastosowano kompleksowe nawożenie produktem wieloskładnikowym. Zawartość sacharozy w miazdze korzeni buraków cukrowych była ściśle zależna od aplikowanej dawki nawozu wieloskładnikowego. Najwyższą zawartość sacharozy odnotowano w przypadku roślin buraków cukrowych nawożonych dawką 4 kg·ha-1 (wariant P5). Zastosowane nawożenie dolistne produktem wielkoskładnikowym pozwoliło osiągnąć najwyższe plony biologiczne i technologiczne cukru. Aplikacja 4 kg·ha-1 (wariant P5) nawozu zawierającego 120 g B·ha-1, 8 g Cu·ha-1, 240 g Fe·ha-1, 160 g Mn·ha-1, 2 g Mo·ha-1, 80 g Zn·ha-1, 120 g Na·ha-1 skutkowała uzyskaniem wzrostu o 11,5 % średniego plonu biologicznego cukru oraz 11,1 % plonu technologicznego cukru w porównaniu do plonów uzyskanych dla wariantu kontrolnego. Przeprowadzono również analizę opłacalności produkcji buraków cukrowych przy użyciu wieloskładnikowego nawozu dolistnego w dawce 4 kg·ha-1 (wariant nawozowy P5), która wykazała, że osiągnięto najwyższy efekt ekonomiczny produkcji. W analizie nie uwzględniono premii z tytułu sprzedaży plonu korzeniu buraków cukrowych wynikającej z wyższej zawartości sacharozy niż deklarowana na poziomie 16%.
Analiza funkcjonalna dwukomponentowego systemu transdukcji sygnału MSMEG6236/MSMEG6238 u Mycolicibacterium smegmatis (Mycobacterium smegmatis)
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-11-30) Struś, Katarzyna
Jednym z systemów adaptacyjnych w komórkach prątków M. smegmatis jest TCS MnoSR, w skład którego wchodzi kinaza histydynowa MnoS (MSMEG_6238) oraz regulator odpowiedzi MnoR (MSMEG_6236). Wykonane analizy miały na celu określenie funkcji białek tego systemu w metabolizmie prątków. W tym celu skonstruowano ukierunkowane mutanty M. smegmatis pozbawione genu msmeg_6236, msmeg_6238 lub obu genów równocześnie, i poddano analizie wzrostu na podłożach minimalnych zawierających źródła węgla i azotu, która wykazała, że inaktywacja systemu MnoSR upośledza zdolność M. smegmatis do wykorzystania 1,3-propandiolu, nie wpływa natomiast na zdolność wykorzystania większości cukrów oraz związków azotowych. Przeprowadzona analiza RNA-seq pozwoliła na poznanie globalnej odpowiedzi prątków na głodzenie węglowe, a także roli MnoSR w metabolizmie M. smegmatis w warunkach dostępu (2%) bądź braku (0,1%) glukozy jako jedynego źródła węgla. Celem drugiej części badań było poznanie roli regulatora odpowiedzi MtrA w regulacji metabolizmu azotu u mykobakterii. Konstrukcja podwójnego mutanta, pozbawionego białek regulatorowych MtrA i GlnR, oraz analiza zdolności do wzrostu szczepów ΔmtrA oraz Δ(mtrA/glnR) na podłożu minimalnym zawierającym zdefiniowane źródła azotu wykazały, że brak regulatora MtrA upośledza zdolność prątków do wykorzystania organicznych źródeł azotu w postaci niektórych aminokwasów.
Analiza składu chemicznego i aktywności biologicznej preparatów z czerwiu trutowego oraz możliwość ich wykorzystania w projektowaniu suplementów diety
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-07-12) Sidor, Ewelina Sylwia
Czerw trutowy to mało znany i opisany w literaturze produkt pszczeli, który w krajach Europy Wschodniej i Azji jest stosowany w prewencji/leczeniu niepłodności męskiej i zaburzeń menopauzy u kobiet. Celem pracy była analiza składu chemicznego i aktywności biologicznej preparatów wytworzonych z krajowego czerwiu trutowego oraz możliwość ich wykorzystania w projektowaniu suplementów diety. Potwierdzono, że czerw trutowy niezależnie of fazy rozwoju (dzień 7, 11 i 14) stanowi cenne źródło wielu składników, tj. testosteronu i białka, polifenoli i enzymów. Większą aktywność antyoksydacyjną wykazano na wcześniejszych etapach rozwoju (7-11 dzień) czerwiu, przy czym frakcję dominującą stanowiły antyoksydanty hydrofilowe, głównie kwasy fenolowe i flawonoidy. Zaproponowano pomiary aktywności wybranych kwaśnych glikozydaz oraz zawartości żelaza jako markerów, które pozwalają jednoznacznie rozróżnić czerw trutowy i mleczko pszczele. Stwierdzono, że liofilizacja pozwala zachować potencjał antyoksydacyjny czerwiu i całkowitą zawartość związków polifenolowych (ok. 10% strat). Podobnie utrwalenie czerwiu mrożonego w miodzie (max. dodatek 4%) pozwala na pełne zachowanie jego właściwości antyoksydacyjnych podczas 6-miesięcznego przechowywania w temperaturze pokojowej. Zaprojektowano innowacyjny suplement diety na bazie naturalnych składników: czerwiu i organicznego wapnia (mielone skorupki jaj), który może znaleźć zastosowanie w prewencji lub leczeniu osteoporozy. W badaniach in vitro wykazano wysoką biodostępność hormonów i polifenoli oraz strawność białka z wytworzonego suplementu. Jego wdrożenie wymaga jednak potwierdzenia skuteczności in vivo.
Antyoksydacyjne właściwości polifenoli i związków syntetycznych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2019-02-11) Grzesik, Michalina
Na rozprawę doktorską składa się cykl trzech prac opublikowanych w czasopiśmie Food Chemistry poświęconych (i) porównaniu właściwości antyoksydacyjnych flawanoli oraz innych antyoksydantów naturalnych i syntetycznych, (ii) określeniu wpływu wiązania jonów Fe2+ na właściwości antyoksydacyjne flawanoli oraz (iii) porównaniu wytwarzania nadtlenku wodoru przez różne antyoksydanty i uzyskaniu wglądu w mechanizm tego zjawiska. Wykazałam, że badane flawanole [(+)-katechina, (-)-epikatechina, (-)-epigallokatechina, galusan (-)epikatechiny i galusan (-)-epigallokatechiny] są bardzo dobrymi antyoksydantami w różnych układach bezkomórkowych, chroniąc przed działaniem takich utleniaczy jak nadtlenoazotyn, podchloryn i rodniki nadtlenkowe. Stwierdziłam, że jony Fe2+ tworzą kompleksy z flawanolami; stechiometria tych kompleksów jest różna dla różnych flawanoli. Kompleksy flawanoli tworzone przez dodanie substechiometrycznych ilości Fe2+ (1 mol Fe2+ na 4 mole flawanoli) cechowały się właściwościami antyoksydacyjnymi porównywalnymi z właściwościami wyjściowych flawanoli Porównałam 54 naturalne i syntetyczne antyoksydanty pod kątem wytwarzania nadtlenku wodoru w pożywkach stosowanych do hodowli komórek. Stwierdziłam, że połowa z nich (27) wytwarza w tych pożywkach nadtlenek wodoru. Związkami generującymi najwięcej nadtlenku wodoru były: galusan propylu, pirogalol, galusan (-)epigallokatechiny i kwercetyna. Nadtlenek wodoru wytwarzany w pożywce DMEM przyczyniał się do cytotoksycznego działania galusanu propylu, galusanu ()-epigallokatechiny i kwercetyny, gdyż obecność katalazy w pożywce obniżała cytotoksyczne działanie tych związków na komórki DU-145.
Badanie cech fizyko-chemicznych buraków cukrowych w zależności od zastosowanych czynników agrotechnicznych i prestymulacji magnetycznej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2017) Zardzewiały, Miłosz
Pole magnetyczne może być stosowane jako fizyczny czynnik do poprawy zdolności kiełkowania, wzrostu i rozwoju roślin. Celem niniejszej pracy badawczej było określenie wpływu nawożenia mineralnego oraz przedsiewnej stymulacji magnetycznej nasion na plon korzeni i liści, zawartość składników mineralnych oraz ilość wody, popiołu, substancji lotnych, białka i węgla w liściach i korzeniach trzech wybranych odmian buraka cukrowego. Zastosowano pole magnetyczne wolnozmienne o indukcji 40 mT w czasie 60 sekund. Materiał badawczy podzielono na 4 grupy: kontrolę, nasiona stymulowane wyłącznie polem magnetycznym, nasiona stymulowane polem magnetycznym przedsiewnie, a następnie nawożone nawozami mineralnymi oraz tylko nawożone mineralnie w czasie wegetacji. Zalecenia dot. ilości nawozów mineralnych wysianych na poletkach doświadczalnych opracowano na podstawie badania gleby. Doświadczenie przeprowadzono w 2014 i 2015 roku. W czasie wegetacji prowadzono obserwacje wzrostu i rozwoju roślin. Określono plon korzeni i liści, zawartość metali ciężkich, makro i mikro składników, ilość wody, popiołu, substancji lotnych, białka i węgla w liściach i korzeniach oraz ilość cukru w korzeniach buraków cukrowych. Nawożenie mineralne buraków cukrowych spowodowało istotny wzrost plonu oraz podstawowych makro elementów w korzeniach. Natomiast stymulacja polem magnetycznym spowodowała wzrost względem próby kontrolnej plonu korzeni i liści oraz zawartości cukru w korzeniach buraków cukrowych. Dodatkowo przedsiewna stymulacja magnetyczna nasion buraka cukrowego, spowodowała ograniczenie transferu makro i mikro składników oraz prawie całkowitą blokadę transferu metali toksycznych z gleby do rośliny.
Badanie zdolności szczepów drożdży Ogataea (Hansenula) polymorpha z nadprodukcją flawoprotein – produktów genów CYB2 i DLD1 – do detoksykacji chromianu i D-mleczanu
(2015-03-17) Broda, Daniel
W niniejszej pracy badano potencjał wykorzystania niekonwencjonalnych, termotolerancyjnych, metylotroficznych drożdży Hansenula (Ogataea) polymorpha, jako źródło flawoprotein: flawocytochromu b2 i dehydrogenazy D-mleczanu, do detoksykacji D - mleczanu oraz chromianu. Enzymy te charakteryzują się absolutną stereospecyficznością do substratu (L- lub D-mleczanu, odpowiednio), nie posiadają natomiast, specyficznego akceptora elektronów in vitro. Zastosowanie komórek szczepu rekombinowanego tr6 drożdży H. polymorpha (żywych oraz permabilizowanych, liofilizowanych), ze zwiększoną syntezą dehydrogenazy D-mleczanu i pozbawionych aktywności oksydacyjnej względem L-mleczanu, umożliwiło oksydacyjną detoksykację D-mleczanu. Wykazano ponadto, że drożdże H. polymorpha tr1, wykazujące zwiększoną syntezę flawocytochromu b2, posiadają zdolność do zewnątrzkomórkowej redukcji toksycznego chromianu i chelatacji chromu(III), czego wynikiem było powstawanie biokompleksów Cr(III) w podłożu hodowlanym. Jak wykazała analiza fizyko-chemiczna, wyizolowane biokompleksy Cr(III) składają się przynajmniej z dwóch komponentów. Wyraźnie pochłaniają światło w zakresie UV, słabiej w zakresie VIS oraz fluoryzują na zielono. Posiadają także właściwości antyoksydacyjne. Otrzymane bio-kompleksy Cr(III) wykazują pozytywną biologiczną aktywność w badaniach fizjologicznych z użyciem szczurów jako modelu badawczego.
Biegaczowate (Col., Carabidae) obszarów o różnym stopniu zurbanizowania
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-05-21) Kucharska-Świerszcz, Monika
Nieustające poszerzanie granic miast, które odbywa się poprzez włączanie w ich granice terenów sąsiadujących, tj. kompleksy leśne, rolne i nieużytki, skutkuje transformacją tych obszarów w typowo miejską tkankę. Wobec tego, słusznym wydaje się poszukiwanie rozwiązań pozwalających na zrównoważenie wykorzystywania terenów rolniczych i traktowanie ich jako wieloaspektowego dobra dla ogółu społeczeństwa. Należy podkreślić, że uprawa roślin rolniczych i ogrodniczych w miastach przynosi zarówno wiele korzyści społeczno-ekonomicznych, ale również ekosystemowych. Podjęto próbę przeanalizowania potencjału rolnictwa miejskiego na terenie Rzeszowa w aspekcie ochrony bioróżnorodności pożytecznej entomofauny, a jako organizmy modelowe wybrano chrząszcze z rodziny biegaczowatych (Col., Carabidae). Celem badań przeprowadzonych w Rzeszowie w latach 2017-2019, było rozpoznanie struktury ilościowo jakościowej Carabidae występujących na terenach o różnym stopniu zurbanizowania i narażenia na czynnik antropopresji. Badania objęły: uprawy ogrodnicze w trzech Rodzinnych Ogrodach Działkowych, konwencjonalną uprawę jęczmienia jarego na cele paszowe w gospodarstwie rolnym oraz siedliska marginalne (brzeg pola i zadrzewienie śródpolne). Kolejną grupą stanowisk był transekt zlokalizowany w jednej z najbardziej narażonych na antropopresję części miasta, obejmujący stanowisko w Rodzinnych Ogrodach Działkowych, na pasie zieleni oraz w parku miejskim. W wyniku trzyletnich badań faunistycznych nad zgrupowaniami chrząszczy biegaczowatych występujących na terenach zurbanizowanych, zebrano łącznie 1522 osobniki należące do 22 rodzajów i 36 gatunków.
Bionomia i morfologia stadiów rozwojowych Alucita grammodactyla ZELLER, 1841 (LEPIDOPTERA: ALUCITIDAE)
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-12-16) Szeląg, Izabela Marta
Wyznaczonymi celami badań było opracowanie bionomii gatunku Alucita grammodactyla (ZELLER, 1841) z rodziny Alucitidae LEACH, 1815., opracowanie cech morfologicznych poszczególnych stadiów rozwojowych tego gatunku i ustalenie cech dymorficznych ułatwiających rozróżnienie osobników. Przeprowadzono badania terenowe na obszarze Góry Towarne i Góra Zamkowa w Olsztynie koło Częstochowy oraz badania laboratoryjne z wykorzystaniem hodowli stadiów rozwojowych. U badanego gatunku zaobserwowano występowanie dwóch pokoleń. Cykl życiowy obejmuje rozwój od jaja przez cztery stadia larwalne, poczwarkę do imago i związany jest z gatunkiem rośliny Scabiosa ochroleuca L. Zimowanie odbywa się na etapie drugiego stadium larwalnego. Zaobserwowano, że endofagiczny sposób żerowania larw powoduje wytworzenie cecidiów. Proces przepoczwarczenia odbywa się w ziemi między korzeniami S. ochroleuca. Osobniki dorosłe prowadzą dzienno-nocny tryb życia. Stadia rozwojowe A. grammodactyla posiadają cechy morfologiczne typowe dla przedstawicieli z rodziny Alucitidae, ale obecne są u nich również cechy wyróżniające ten gatunek spośród przedstawicieli z tej rodziny oraz cechy różniące go od innych gatunków Lepidoptera. Larwy posiadają specyficzne cechy morfologiczne różniące kolejne stadia rozwoju od siebie. Wskazano, cechy dymorficzne poczwarki i imago. Opracowanie morfologii i bionomii tego gatunku, jest dopełnieniem i poszerzeniem wiedzy z tego zakresu, która może być wykorzystana jako uzupełnienie w badaniach taksonomicznych i genetycznych oraz wykorzystana w celu skutecznej ochrony gatunku i jego siedliska.
Budowa somatyczna, warunki społeczno-ekonomiczne i styl życia jako czynniki modyfikujące wybrane cechy fizjologiczne młodzieży akademickiej Uniwersytetu Rzeszowskiego.
(2015-11-10) Szafraniec, Dominika
The doctoral dissertation concerns the students of University of Rzeszow, people in a particular period in life when they are pressured to undertake specific behaviours often of negative impact on their health. The problems of influence of various factors on human organism remains important and valid especially in the context of the so-called lifestyle diseases that have become an increasingly serious problem also in our country and occur in increasingly younger people. The research includes 428 female and 303 male students from two departments: Faculty of Biology and Agriculture and Faculty of Physical Education. The objective of the research was to learn about mutual relationships between genetic, socioeconomic and lifestyle factors and selected physiological and morphological characteristics of human organism. To accomplish it, various research tasks were performed using anthropometric and survey methods. The dissertation provides a description of somatic composition of the students, especially from the point of view of body mass and distribution of fat tissue in the body. Information was gathered on characteristics of their lifestyle and occurrences of musculoskeletal pain of the spine, and measurements of systolic and diastolic blood pressure were taken. The research allowed for assessment of the relationship between somatic composition, socioeconomic conditions and lifestyle and selected physiological characteristics of young people and the relationship between their socioeconomic situation and lifestyle and their somatic composition. The relationship between the type and year of studies, body composition and selected physiological characteristics of the students was studied as well. Usefulness of selected somatic indicators in assessment of body fat content was evaluated. New system for classification of people as to body fat content and distribution was developed, the so called adiposity phenotypes. The key for Kretschmer’s somatic typology was updated, the body frame types were characterised from the point of view of body mass and adiposity and from the point of view of occurrence of any musculoskeletal pain of the spine and aortic blood pressure values.
Cechy kolonii i miejsc lęgowych a sukces reprodukcyjny brzegówki Riparia riparia
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-11-16) Michalicha, Mateusz
Brzegówka Riparia riparia jest jednym z niewielu kolonijnie gnieżdżących się ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes). Gnieździ się w koloniach liczących od kilku do kilku tysięcy par. Rzeczywiste korzyści i koszty rozrodu w koloniach nie są do końca poznane. W literaturze brakuje informacji na temat rozrodu brzegówki z Polski. Celem niniejszej pracy doktorskiej było poznanie elementów biologii i ekologii lęgowej brzegówki oraz określenie wpływu cech kolonii i miejsc lęgowych na sukces reprodukcyjny. Badania prowadzono w latach 2017–2018 w 32 koloniach lęgowych brzegówki liczących łącznie 2426 gniazd, położonych w dolinach rzek San i Wiar oraz w ścianie nieczynnej cegielni. Uzyskane wyniki wykazały, że sukces reprodukcyjny jest zależny m.in. od wielkości kolonii, umiejscowienia gniazda oraz głębokości nory gniazdowej. Ogólny sukces lęgowy wynosił 69,19% w 2017 r. i 72,72% w 2018 r. Najczęstszą przyczyną strat lęgów było drapieżnictwo, na etapie dużych piskląt w 2017 r. i jaj w 2018 r. Sukces klucia wynosił odpowiednio 77,26% w 2017 r. i 82,92% w 2018 r. Stwierdzono spadek wielkości zniesienia wraz z upływem sezonu lęgowego. Średnia wielkość zniesienia w 2017 r. wyniosła 4,70 i 4,78 w 2018 r. Średnia liczba piskląt po wykluciu wynosiła 3,63 w 2017 r. oraz 3,96 w 2018 r., a średnia liczba piskląt przed wylotem odpowiednio 3,06 i 3,47.
Charakterystyka jesiennej migracji pokrzewek z rodzaju Sylvia w Beskidzie Niskim
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-11-25) Salach, Rafał
Celem pracy była charakterystyka jesiennej wędrówki pokrzewek przez pasmo górskie Beskidu Niskiego. Teren badań położony był w miejscowości Myscowa. Badania wędrówek pokrzewek realizowano poprzez odłów w specjalistyczne sieci ornitologiczne. Podczas odłowów ptaki były obrączkowane i oznaczane do gatunku, wieku i płci jak również polegały pomiarom biometrycznym skrzydeł, ogona, masy ciała i otłuszczenia. Dynamiki wieloletnie migracji badanych gatunków pokrzewek wykazywały spadek liczebności odławianych osobników na przestrzeni całego okresu badań. Badane gatunki pokrzewek wykazywały zróżnicowanie dynamiki migracji sezonowej. Kapturka cechowała się wyraźnym opóźnieniem terminów przelotu w okresie całego okresu badań. Mediany dat przelotu kapturki i gajówki oraz grup wiekowo – płciowych kapturki były dodatnio skorelowane. Maksymalna temperatura notowana w danej pentadzie wpływała dodatnio na liczebność przelotu badanych gatunków pokrzewek. Kapturka wykorzystuje obszar Beskidu Niskiego (w warunkach otoczenia doliny rzecznej Wisłoka) jako strefę czasowych przerw w wędrówce. Badany obszar zapewnia ptakom możliwość gromadzenia rezerw energetycznych i odpoczynku przed dalszą migracją, w tym przelotem nad obszarem Karpat. Łańcuch Karpat prawdopodobnie nie stanowi znaczącej bariery ekologicznej dla migrujących ptaków, jednakże z uwagi na zróżnicowanie topograficzne regionu może dochodzić do zwiększonej koncentracji ptaków wędrownych w rejonie doliny rzecznej Wisłoka.
Cienkowarstwowe ogniwa słoneczne na bazie struktur tlenku tytanu i tlenku miedzi
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-10-07) Sawicka-Chudy, Paulina
Niniejsza rozprawa doktorska przedstawia badania nad konstrukcją nowych typów cienkowarstwowych ogniw fotowoltaicznych na bazie tlenku tytanu i tlenku miedzi. Spójny tematycznie cykl publikacji prezentuje obliczenia uzyskane z wykorzystaniem narzędzi symulacyjnych oraz wyniki eksperymentów prowadzących do wytworzenia tego typu przyrządów. Pierwszym etapem pracy był przegląd i analiza literatury, które pozwoliły na określenie obecnego stanu wiedzy i globalnych osiągnięć. W kolejnym kroku, zaproponowano modele teoretyczne oraz przeprowadzono symulacje komputerowe ogniw TiO2/CuO oraz TiO2/Cu2O przy pomocy programu informatycznego. Sprawność uzyskana w programie dla struktury idealnej wyniosła 22,4% dla TiO2/CuO oraz 13,7% dla TiO2/Cu2O. Następnie w oparciu o przeprowadzone symulacje oraz doniesienia literaturowe, określono parametry technologiczne procesu, które pozwoliły na wytworzenie testowych ogniw, z wykorzystaniem metody reaktywnego stałoprądowego rozpylania magnetronowego, przy pomocy aparatury PVD firmy PREVAC. Jednak pierwsze prototypy nie wykazywały efektu fotowoltaicznego ze względu na niewłaściwe parametry materiałowe warstw. Dlatego kolejnym etapem pracy były szczegółowe badania pojedynczych próbek tlenku tytanu, tlenku miedzi oraz struktur fotowoltaicznych na bazie tych związków. Badania pozwoliły na wyznaczenie parametrów procesowych aparatury, przy których możliwe było otrzymanie funkcjonalnych przyrządów PV. Ogniwo TiO2/CuO wykazało efekt fotowoltaiczny uzyskując maksymalną sprawność konwersji energii na poziomie η = 0,24%.
Czasowa zmienność i przestrzenne zróżnicowanie przebiegu pylenia oraz występowania pyłku olszy i brzozy w powietrzu w zależności od warunków meteorologicznych i klimatycznych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2018-12-18) Borycka, Katarzyna
Celem rozprawy było określenie czasowej zmienności i przestrzennego zróżnicowania w przebiegu pylenia drzew Alnus glutinosa i Betula pendula oraz w dynamice i intensywności występowania w powietrzu pyłku Alnus i Betula. Szczególną uwagę poświęcono czynnikom biotycznym i abiotycznym, które mogą wywierać wpływ na to zróżnicowanie. Obserwacje fenologiczne pylenia kwiatostanów męskich prowadzono w Rzeszowie w latach 2013-2016 zgodnie ze skalą BBCH. Zróżnicowanie warunków termicznych miasta przedstawiono przy pomocy map temperatury powierzchniowej, stworzonych na podstawie obrazów satelitarnych (Landsat). Wartości dobowych i godzinowych stężeń ziaren pyłku uzyskano w latach 20142016 z 3 pułapek wolumetrycznych zlokalizowanych w 2 punktach miasta i na 2 wysokościach. Zastosowano nieparametryczne testy statystyczne, techniki wielowymiarowe i metody statystyki kołowej. Wykazano, że na terminy faz pylenia większy wpływ mogą wywierać czynniki biotyczne związane z cechami fenotypowymi lub genotypowymi osobników niż lokalne warunki termiczne czy typ użytkowania przestrzeni. Dynamika sezonów pyłkowych podlegała dużo mniejszemu zróżnicowaniu przestrzennemu niż ich intensywność. Wartości stężeń ziaren pyłku były niższe w centrum miasta niż na peryferiach i wyższe na poziomie dachu niż nosa. Najniższe stężenia występowały w godzinach porannych. Mimo, iż dominujący wpływ na wysokości stężeń może wywierać temperatura, wilgotność względna powietrza, usłonecznienie i opady deszczu są również istotne.
Czynniki kształtujące przeżywalność i dyspersję introdukowanych bażantów Phasianus colchicus
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-09-29) Kosiński, Krzysztof
Bażant polny Phasianus colchicus, gatunek ptaka z rodziny kurowatych Galiformidies został sprowadzony do Europy, w tym także do Polski, w XVIII wieku jako gatunek ozdobny. Z uwagi na doskonałe możliwości przystosowawcze bażanty dobrze zaadaptowały się do warunków panujących w Europie i stały się ważnym gatunkiem łownym, który jest regularnie introdukowany przez Polski Związek Łowiecki w celu wzmocnienie lokalnych populacji wolno żyjących bażantów w miejscach, gdzie obserwowany jest ich regres. Celem niniejszej pracy doktorskiej była analiza przeżywalności i dyspersji wsiedlanych bażantów oraz czynników determinujących te procesy. Bażanty wsiedlano w trzech porach roku, tj. w listopadzie 2016, sierpniu 2017, oraz w kwietniu 2017, na trzech różnych stanowiskach. W analizie przeżywalności uwzględniono płeć osobników, porę roku, stanowisko, masę ciała, długość skoku, ruchliwość oraz dyspersję. Uzyskane wyniki wykazały, że pierwsze 100 dni w środowisku naturalnym przeżyło 39% wypuszczonych bażantów, przy czym przeżywalność samic była dwukrotnie niższa niż samców. Stanowisko i pora roku nie miały istotnego wpływu na przeżywalność wsiedlonych bażantów, jednak widoczne były pewne międzypłciowe różnice – samce miały podobną przeżywalność we wszystkich porach roku, natomiast przeżywalność samic była kilkukrotnie wyższa latem niż jesienią. Biometria osobników nie miała wpływu na ich przeżywalność. Osobniki o większej ruchliwości charakteryzowały się lepszą przeżywalnością niż te o niskiej, przy czym samice miały niższą ruchliwość niż samce. Bażanty o umiarkowanej skłonności do dyspersji miały wyższą przeżywalność niż te o małej i dużej tendencji. Jednocześnie nie obserwowano różnic międzypłciowych w dyspersji. Łączna analiza różnych czynników w modelu liniowym wykazała, że istotnym predyktorem przeżycia wypuszczonych bażantów była tendencja do dyspersji oraz interakcja pomiędzy płcią i ruchliwością - ruchliwy samiec miał trzykrotnie większe szanse przeżycia niż ruchliwa samica. Dyspersja osobników zależała od stanowiska i pory roku, natomiast skorelowana z nią ruchliwość osobników zależała od płci, pory roku oraz długości skoku.
Diagnostyka molekularna i epidemiologia dermatofitów izolowanych od pacjentów województwa podkarpackiego
(2015-09-21) Worek, Mariusz
Dermatofity są grzybami strzępkowymi, których naturalnym środowiskiem występowania jest gleba. Od wielu lat dermatofity stanowią poważnym problemem zarówno w diagnostyce mykologicznej, jak i terapii. Prawidłowa i szybka identyfikacja dermatofitów jest niezbędna. Rutynowa diagnostyka laboratoryjna dermatofitów obejmuję kilka etapów, wśród których najważniejsza jest identyfikacja gatunku. Wyniki otrzymane w ramach rozprawy doktorskiej potwierdziły, że korzystając z metod fenotypowych czasem nie można prawidłowo określić gatunków, zwłaszcza jeżeli mamy gatunki należące do jednego rodzaju. Celem niniejszej rozprawy było zastosowanie metod molekularnych do diagnostyki klinicznej dermatofitów, pozwalających na jednoznaczną identyfikację, różnicowanie wewnątrzgatunkowe oraz porównywanie pokrewieństwa filogenetycznego izolowanych szczepów województwa podkarpackiego. Pierwszym etapem pracy była weryfikacja wyników fenotypowej identyfikacji zebranej kolekcji szczepów za pomocą molekularnej metody PCR-RFLP. Dodatkowo w celu ustalenia stopnia wewnątrzgatunkowego zróżnicowania części zebranej kolekcji dermatofitów, wykorzystano metodę PCR-MP. Kolejnym etapem pracy było opracowanie sond gatunkowo specyficznych w oparciu o technikę genomowej fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ do identyfikacji 3 najczęściej wywołujących zakażenia gatunków dermatofitów. Dodatkowym elementem badań była analiza aktywności flawonoidów oraz polifenolu wobec wzorcowych szczepów dermatofitów.
Dynamika sezonowa zgrupowań gryzoni występujących na powierzchniach o odmiennej presji urbanizacyjnej, w centrum i na peryferiach miasta Rzeszowa
(2015-03-09) Pitucha, Grzegorz
Celem pracy było poznanie zgrupowań gryzoni z dwóch powierzchni: w centrum i na peryferiach Rzeszowa. Badania prowadzano od marca 2010 r. do grudnia 2012 r. metodą CMR. Na powierzchni peryferyjnej złowiono osobniki Apodemus agrarius, A. flavicollis, Microtus arvalis i Micromys minutus, na śródmiejskiej A. agrarius, A. sylvaticus, M. arvalis, M. minutus i Mus musculus. Skład gatunkowy zgrupowania gryzoni podczas kolejnych sezonów był stabilny tylko na powierzchni peryferyjnej. Tylko tam przeciętne dla sezonów badawczych wartości wskaźnika różnorodności gatunkowej H’, nie wykazały istotnego zróżnicowania między sezonami. Gatunkiem dominującym w obydwu zgrupowaniach był Apodemus agrarius. Przeciętne dla sezonu zagęszczenia obydwu lokalnych populacji A. agrarius nie różniły się istotnie między powierzchniami. Struktura płci populacji na powierzchni peryferyjnej była podobna w kolejnych sezonach badawczych, natomiast na śródmiejskiej wykazała istotne zróżnicowanie między sezonami. Przeciętna masy ciała osobników A. agrarius w trakcie większości miesięcy była większa na powierzchni śródmiejskiej. Przeciętna długość pobytu osobników na dwóch powierzchniach nie różniła się istotnie. Struktura wieku osobników krótko przebywających okazała się istotnie zróżnicowana między populacjami. Nie stwierdzono istotnych różnic intensywności wymiany osobników turnover na badanych powierzchniach.
Eksperymentalny test hipotez wyjaśniających zależność między tempem ewolucji molekularnej i poziomem ekspresji genów
(Uniwersytet Rzeszowski, 2019-03-26) Biesiadecka, Magdalena
Geny mają różne tempo ewolucji molekularnej, przy czym najmniejszym zmianom ulegają nie geny istotne, ale te, których poziom ekspresji jest najwyższy. Dla wyjaśnienia tego odkrycia wysunięto kilka hipotez skupiające się albo na kosztach ekspresji białek albo na ich toksyczności. Niniejsza rozprawa opisuje eksperyment, który bezpośrednio testuje hipotezy poprzez porównanie kosztów ekspresji genów paralogicznych, które są szczególnie odpowiednim materiałem do tego typu badań. Badano ponad trzysta par takich genów u Saccharomyces cerevisiae. Aby zapewnić, że poziom ekspresji będzie równy (dla par) oraz wysoki (by ujawnić różnice dostosowania), geny te umieszczono na plazmidach umożliwiających indukowanie silnej nadekspresji. Nie stwierdzono by koszt nadekspresji paralogów szybko ewoluujących był wyższy niż koszt nadekspresji paralogów wolno ewoluujących. Zaprzecza to hipotezie, że dobór mniej konserwuje geny o niskiej natywnej ekspresji. Wykonano też analizy sprawdzające wpływ cech białek na spadek dostosowania. Jedyną cechą mającą wpływ była wielkość białka, co świadczy o tym, że podstawowy koszt dostosowania wynika wprost z długości polipeptydu, a nie jego specyficznych cech. Otrzymane wyniki wskazują, że hipotezy tłumaczące tempo ewolucji przez odwołanie się do niebezpieczeństwa toksyczności mają słabe wsparcie empiryczne a ważność funkcjonalna genu tylko w niewielkim stopniu determinuje tempo jego ewolucji.
Elektronowy rezonans magnetyczny w stopach Heuslera Ni50-xCoxMn35,5In14,5
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-07-01) Dubiel, Łukasz
Celem niniejszej rozprawy doktorskiej jest wyznaczenie własności magnetycznych stopów Heuslera Ni50−xCoxMn35,5In14,5 (x = 0, 3, 5) w formie taśm z wykorzystaniem techniki elektronowego rezonansu magnetycznego (EMR), a w szczególności jak wygrzewanie oraz zawartość kobaltu wpływa na te własności. Dla niewygrzewanych i wygrzewanych w temperaturze 1173 K taśm Ni50−xCoxMn35,5In14,5 (x = 0, 3, 5), taśmy Ni50Mn35,5In14,5 poddanej starzeniu w temperaturze 600 K oraz sproszkowanej taśmy Ni47Co3Mn35,5In14,5 zarejestrowano zależności temperaturowe widm EMR, a także zmierzono magnetyzację w funkcji temperatury. Dla linii rezonansowych w zakresie temperatur paramagnetycznych wykonano dopasowania funkcją opisującą kształt linii Dysona. W oparciu o otrzymane parametry dopasowania przeprowadzono dyskusje szerokości ΔB linii rezonansowej. Ponadto wyznaczono temperatury Curie dla poszczególnych próbek w oparciu o następujące metody: z pochodnej magnetyzacji, z zależności temperaturowej odwrotności intensywności całkowitej linii EMR oraz z zależności temperaturowej ΔB(T). Wyznaczono również temperatury charakterystyczne dla przemiany strukturalnej. Dla próbek w formie taśm, które w fazie rodzimej wykazywały własności ferromagnetyczne w widmie EMR zaobserwowano dodatkową linię w słabym polu, w literaturze anglojęzycznej znaną jako low-field microwave absorption. Wykorzystując skaningowy mikroskop elektronowy wyposażony w analizator EDX przebadano morfologię i skład wygrzewanych taśm.

Przeglądaj

Przeglądanie Doktoraty (KNP) / Doctoral Theses (CoNS) według Tytuł