Wpływ antropogenicznych zaburzeń siedlisk w potoku górskim na strukturę makrozoobentosu i ichtiofauny

Koryto badanego potoku w zostało przekształcone poprzez budowę progów i przepustów kołowych (lata 70. XX w.). Konstrukcje te stały się przeszkodą dla ryb i powodowały przekształcenie siedlisk dla bezkręgowców. W 2012 r. bariery usunięto. Celem pracy była ocena reakcji fauny wodnej na antropogeniczne zmiany siedlisk w potoku górskim. Badania prowadzono przed (2009) i po renaturyzacji (2014-2021). Wykonano pomiary parametrów hydromorfologicznych koryta i fizyko-chemicznych wody. W każdym roku badań odławiano ryby, a makrozoobentos pobierano na wszystkich stanowiskach trzykrotnie w każdym roku badań (2009, 2014, 2019). W każdej porze roku 2017/2018, pobrano też próby bentosu w mikrosiedliskach. Analizy statyczne wykonano stosując m.in. PERMANOVA, PCA, PCO, RDA. Odbudowane odcinki koryta oferowały dogodne siedliska dla ryb, zapewniając kryjówki, refugia sezonowe, miejsca tarła i wzrostu narybku. Głównymi czynnikami wpływającymi na strukturę makrozoobentosu były: charakter podłoża, w tym głazy wbetonowane w dno, oraz obecność martwej materii organicznej. Analiza mikrosiedlisk wykazała m.in., że skąposzczety i niektóre ochotkowate były pozytywnie skorelowane z obecnością drobnoziarnistego osadu na dnie. Natomiast z głazami wbetonowanymi najsilniej skorelowane były chrząszcze Elmidae czy jętki Baetidae. Wykazano, że jeśli koryto potoku zostanie odbudowane z zastosowaniem właściwie dobranych technik renaturyzacyjnych, fauna wodna może być obfita i zróżnicowana.

The research stream channel was transformed by building weirs and round culverts (1970s). The structures become barriers for fish, and transformed habitats for invertebrates. In 2012 barriers were removed. The study objective was the assessment of the response of aquatic fauna to anthropogenic transformations of habitats in a mountain stream. The research was conducted in two periods, i.e., before (2009), and after the renaturisation (2014-2021). Hydromorphological parameters of the channel and physical and chemical water properties were measured. Fish were captured in each year of the study, and macrozoobenthos was sampled three times in three year (2009, 2014, 2019). Moreover, in each season of the 2017/2018 year, benthos samples were collected in microhabitats. Statistical analyses were performed using e.g.: PERMANOVA, PCA, PCO, RDA. The restored channel sections offered favourable habitats for fish, providing hiding places, seasonal refugia, spawning grounds and fry growth habitats. Main factors affecting the structure of the macrozoobenthos included: the character of substrate, including the boulders cemented into the bottom, and presence of organic matter. The analysis of microhabitats showed among others that oligochaetes and some chironomids were positively correlated with the presence of fine-grained sediment on the bottom. Concreted boulders were correlated the strongest with beetles Elmidae or mayflies Baetidae. It was evidenced that if the stream channel was reconstructed with the application of appropriately selected renaturisation techniques, the aquatic fauna can be abundant and diverse.