Młoda Muzeologia T. 2 (2017)
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
- PozycjaWspółczesne problemy w zarządzaniu i ochronie dziedzictwa kulturowego Indian Ameryki Północnej na przykładzie Południowego Zachodu Stanów Zjednoczonych(Koło Naukowe Studentów Muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Słupianek, AnnaSposób zarządzania i ochrony dziedzictwa kulturowego Indian Ameryki Północnej jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów będącym nie raz w historii badań nad kulturami prekolumbijskimi głównym powodem konfliktów pomiędzy naukowcami a współczesnymi społecznościami indiańskimi. Mówiąc o dziedzictwie kulturowym Indian, należy pamiętać, że nie są to wyłącznie naczynia ceramiczne, narzędzia krzemienne, pozostałości architektury czy przedmioty wykonane z materiałów organicznych. Należy do niego również tzw. kultura duchowa, do której możemy zaliczyć obrzędy i rytuały po dziś dzień odprawiane przez współczesne społeczności indiańskie, jak również przedmioty o przeznaczeniu ceremonialnym oraz pochówki przodków współczesnych Indian, nad którymi badania są jednym z najbardziej drażliwych tematów zarówno w świecie nauki, jak i przede wszystkim dla samych Indian. Konflikty pomiędzy badaczami i Indianami oraz różnice zdań najczęściej wynikały z powodu odmiennego postrzegania wymienianego wcześniej dziedzictwa przez obie z tych grup. Obie z nich dążyły do ochrony owego dziedzictwa, ale obie na swój indywidualny sposób, często niezrozumiały dla tej drugiej strony sporu. Pierwszymi próbami załagodzenia konfliktów było uchwalanie ustaw ściśle określających, czym jest dziedzictwo kulturowe, jak należy je chronić i jak zapobiegać jego zniszczeniu. Szybko okazało się jednak, że pomimo iż uchwalane ustawy dają bardzo ważną podstawę prawną do ochrony zabytków, należy podjąć realne działania, które zapoczątkują dialog pomiędzy światem nauki i światem indiańskiej tradycji. Artykuł ten ma na celu przedstawienie głównych problemów związanych z ochroną i zarządzaniem dziedzictwem kulturowym Indian Ameryki Północnej oraz prześledzenie historii rozwoju relacji badaczy ze społecznościami indiańskimi aż do czasów współczesnych.
- PozycjaCzy potrzebne są nowe formy ochrony zabytków? Wybrane uwagi w kontekście utworzenia Listy Skarbów Dziedzictwa(Koło Naukowe Studentów Muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Lizak, AgataAnalizując zmiany polskiego prawa na przestrzeni lat, można zauważyć tendencję do ustanawiania coraz to nowszych form ochrony zabytków. Potwierdzeniem tej tezy jest niedawne utworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa, która w założeniu zapewnić ma objęcie najcenniejszych zabytków ruchomych szczególną ochroną. Celem referatu jest ukazanie samej istoty Listy Skarbów Dziedzictwa poprzez porównanie jej z innymi instrumentami prawnymi służącymi ochronie dziedzictwa. Rozważaniom poddano także znaczenie, jakie wpis na Listę mógłby mieć dla dóbr kultury będących potencjalnymi „kandydatami” do takowego wpisu. Zwrócono uwagę na rolę tej nowej formy w zakresie poszerzania świadomości społeczeństwa dotyczącej zabytków i konieczności ich ochrony. W dużym stopniu referat skupia się także na prawnych aspektach utworzenia Listy Skarbów Dziedzictwa, w tym na budzącym najwięcej kontrowersji pod kątem zgodności z Konstytucją RP aspekcie silnej ingerencji w prawo własności prywatnej (spór w tym temacie zakończony został ostatecznie rozstrzygnięciem Trybunału Konstytucyjnego). Podjęto się także próby odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest, że kwestia Listy Skarbów Dziedzictwa stanie się przyczynkiem do dyskusji o ewentualnych innych nowych formach ochrony określonych kategorii zabytków.
- PozycjaZwrot ku rzeczom – zwrot w muzeach?(Koło Naukowe Studentów Muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Stobiecka, MonikaTekst ma na celu zaprezentowanie horyzontu teoretycznego – zwrotu ku rzeczom w odniesieniu do wystaw archeologicznych. Refleksja nad przydatnością perspektywy zwróconej ku rzeczom rozpoczyna się od krótkiego scharakteryzowania nurtu reprezentowanego przede wszystkim przez B. Olsena, M. Shanksa, J. Thomasa, T. Webmoora i Ch. Witmore’a na gruncie archeologii, a także zwięzłego wprowadzenia do studiów nad materialnością w muzeach. W dalszej części tekst stanowi opis wiodących trendów ekspozycyjnych w muzeach archeologicznych i prezentuje związaną z nimi problematykę na podstawie podziału na wystawy artystyczne i kontekstualne, który zaproponował P. Vergo. Wiodące schematy ekspozycyjne zwracają uwagę na bardzo wąskie rozumienie zabytków archeologicznych, które zgodnie z postulatami badaczy zwróconych ku rzeczom winny być widziane jako narzędzia z przeszłości, używane, funkcjonalne, o określonych właściwościach, wartościach i indywidualnej historii. Głęboka koncentracja na materialności obiektu ma ujawniać możliwości tworzyw, z których został stworzony, technikę, opracowanie, wkład pracy w produkcję przedmiotu. Ten rodzaj perspektywy zbliża do zabytku archeologicznego, pozwala na wykroczenie poza zwykłą muzealną etykietkę, rzadko zrozumiałą dla zwiedzającego niespecjalisty. Czy zatem aplikuje się zwrot ku rzeczom w muzeach archeologicznych? Na jakich zasadach koncentracja na materialnym aspekcie obiektów wprowadzana jest do muzeów? I przede wszystkim – co to oznacza dla zwiedzającego? Niniejszy tekst ma na celu refleksję nad wpływem popularnego trendu humanistycznego na konstruowanie w muzeum relacji widz – eksponat.
- PozycjaGeneza i rozwój wiatraków typu paltrak na ziemiach polskich(Koło Naukowe Studentów Muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Habecka, EmiliaPaltraki należą do jednego z trzech podstawowych typów młynów wietrznych. Ich stan badań, mimo wzrastającego zainteresowania tym typem wiatraka w ostatnich latach, jest wciąż ubogi. Jego nazwa, nieznanego pochodzenia, jest najczęściej porównywana do nazw obszernej odzieży wierzchniej. Ma to związek z bryłą wiatraka, która zwęża się ku górze, a jej odeskowanie sięga gruntu. Pierwszy paltrak powstał na terenach Niderlandów w pierwszej dekadzie XVII w. Jego konstruktorem był Cornelius Corneliszoon van Uitgeest. Otrzymał on w 1593 r. patent na tartak napędzany siłą wiatru. Kiedy wynalazek zyskał spore uznanie, zaczął się rozpowszechniać na inne tereny europejskie. Wraz z emigracją holenderską dotarł także do Polski, gdzie w XIX w. zaczęło powstawać wiele warsztatów zajmujących się budową tych młynów oraz produkcją części zamiennych do nich. Pojawiające się coraz większe wymagania właścicieli młynów były przyczyną ulepszania tych wiatraków oraz stosowania nowych rozwiązań, które miały ułatwić i przyśpieszyć pracę. Z tego powodu wprowadzano wiele nowinek także w mechanizmie obrotowym paltraków. Najlepiej rozpoznane zostały mechanizmy jezdne tych wiatraków na terenie Dolnej Saksonii. Różnice występowały w wysokości cokołu, ilości i formie rolek, ich rozstawieniu i osadzeniu, sposobie obracania wiatraka do kierunku wiejącego wiatru oraz w budowie samego pierścienia żelaznego, po którym toczyły się rolki. Mimo licznych badań tych młynów wietrznych, wciąż pozostaje wiele pytań, na które trudno znaleźć odpowiedź. Są one jednak motywacją do dalszych poszukiwań.
- PozycjaPrzedmioty w terenie, czyli etnograficzna refleksja archeologa. O biografiach pamiątek rodzinnych(Koło Naukowe Studentów Muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Raczyńska-Kruk, MartaTekst stanowi propozycję etnograficznej interpretacji pamiątek rodzinnych na podstawie materiału terenowego, który zgromadzony został w trakcie badań poświęconych domowym poddaszom prowadzonych w latach 2012–2014 w Gąsawie na Pałukach. Punktem wyjścia dla rozważań jest próba spojrzenia na przedmiot jako tekst, zbiór zapisanych w jego materii komunikatów, gdyż cechuje się on mocą „sprawczą” (ang. agency), zdolny jest wywierać wpływ na kształt narracji swych właścicieli, jak również wytyczać przed interpretującym określone drogi etnograficznego opisu. Autorka, archeolog i etnograf równocześnie, decyduje się postawić kilka przywołanych przez rozmówców pamiątek – rzeczy posiadających znaczenie biograficzne, często przekazywanych z pokolenia na pokolenie i zdolnych uosabiać konkretne postacie – w roli podmiotów badań oraz samodzielnych narratorów opowieści o przeszłości. W myśl postmodernistycznego „zwrotu ku rzeczom”, przy pomocy hermeneutycznych narzędzi interpretacji oraz archeologicznej metafory „warstw czasu”, usiłuje wydobyć pewne zdeponowane w nich treści dotyczące przeszłości ludzi oraz miejsc, z którymi są powiązane. Powstające w ten sposób „biografie przedmiotów” tworzą zbiór historii w pewnym sensie „konkurencyjnych” względem opowieści swych właścicieli, lecz będących równoprawnym źródłem wiedzy etnograficznej oraz unikatowym zwierciadłem czasu minionego.