Tematy i Konteksty 14(19) 2024
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/11118
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Polska na literackiej mapie świata(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Dworak, AnnaTekst jest recenzją wydanej w 2020 roku książki Światowa historia literatury polskiej. Interpretacje. W recenzji oceniam, że jest to dzieło wartościowe i potrzebne, które ma szansę dotrzeć do szerszego grona czytelników niż większość opracowań naukowych, podejmująca podobne zagadnienia. Redaktorzy zgromadzili w jednym tomie analizy autorstwa wielu cenionych badaczy literatury polskiej z całego świata.Pozycja W poszukiwaniu symbolicznej tożsamości czarnoleskiej lipy. Zagadnienia interpretacyjne fraszek Na lipę Jana Kochanowskiego w kontekście praktyki analiz szkolnych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Trościński, GrzegorzTematem artykułu jest interpretacja trzech fraszek „Na Lipę” (II 6; III 6; III 7) ze zbioru „Fraszki” Jana Kochanowskiego. Analiza została przeprowadzona w kontekście praktyki analiz tych tekstów na lekcjach języka polskiego. Celem analizy było odejście od schematycznego traktowania fraszek i ukazanie ich jako utworów o wymowie symbolicznej. Punktem wyjścia były ustalenia Jacka Sokolskiego na temat symboliki Lipy – bohaterki utworów Kochanowskiego. W artykule ukazano odejście od dosłownego traktowania drzewa i jego walorów oraz scenerii, w której występuje, na rzecz symbolicznej wymowy. Lipa to symbol poezji, sił twórczych. Jej tożsamość jest przede wszystkim symboliczna. W tekście artykułu zinterpretowano również topos poety-pszczoły, przywołując bogatą tradycję europejską i polską tej metafory. Zaproponowano także interpretację słowika i szpaka jako ptaków symbolizujących natchnienie i naśladowanie. Fraszki „Na Lipę” Jana Kochanowskiego to utwory związane ze sferą literacką. Posiadają charakter metapoetycki.Pozycja Współautor antologii „Wzięli diabli pana” Julian Przyboś a zwrot ludowy humanistyki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Obremski, Krzysztof„Tam i wtedy” (tzn. Polska pierwszej połowy lat 50.) materia wskazana słowami poezja walcząca o postęp i wyzwolenie społeczne 1543–1953 pozostawała spleciona z ówczesnym literaturoznawstwem, natomiast „tu i teraz” (Polska trzeciej dekady XXI stulecia) owa materia może być k r y t y c z n i e d o p o w i a d a n a zwrotem ludowym, zwanym też chłopskim bądź plebejskim. Czy znamienne dla pierwszej połowy lat 50. XX stulecia przeciwstawienie „starego” i „nowego literaturoznawstwa” wiedzie swe życie po życiu w zwrocie ludowym? Jakakolwiek zdecydowana odpowiedź, tzn. zero-jedynkowa, zapewne byłaby błędna, przychodzi bowiem poprzestać na wyważaniu sprzecznych argumentów i kontrargumentów. W antologii „Wzięli diabli pana” nie zostały wskazane dwa dziś przecież ważne czynniki wiejskiej opresji, mianowicie plebański przymus propinacyjny oraz gwałty małżeńskie dokonywane na chłopkach przez chłopów.Pozycja “Jimmy didn’t envy him. (He envied him.)”: Social and personal consequences of liberal eugenics in Margaret Atwood’s MaddAddam trilogy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Kozioł, SławomirThe article interprets Margaret Atwood’s MaddAddam trilogy as an important, critical voice in the debate over the desirability of liberal eugenics – genetic programming of children that is regulated only by the market forces of supply and demand. Arguing that the trilogy indicates potential effects of liberal eugenics on both the functioning of society and an individual’s sense of self, the article refers to a number of theoretical texts coming from the fields of bioethics, social psychology and anthropology, but its primary source of argumentation lies in the philosophy of Jürgen Habermas.Pozycja Whose land is it, really? And whose story? Hosting human and non-human refugees in Amitav Ghosh’s Gun Island(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Austin, PatrycjaThe word hospitality includes the sense of hostility and a reciprocal exchange among equals. The accelerating human and non-human migrations caused by climate change call for a reclaiming of that complexity. Historically, the stranger, the barbarian, was the one deprived of the logos, the one not operating the language of the political centre. If, however, following Merleau-Ponty, the logos becomes the property of the living world, then it is not the human who can offer hospitality to other human and non-human strangers, but they all become guests in the living world with varying degrees of agency. Amitav Ghosh’s Gun Island explores the complexity of the notion of the host and the barbarian, questioning the Western belief in the primacy of human logos. It is shown both in the plot line and in the form of the novel which re-enacts the interplay between two modes: logos and mythos.Pozycja Przymierze z pustynią – na podstawie tomu Nof galuj ejnajim Jehudy Amichaja(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Tarnowska, BeataArtykuł Przymierze z pustynią – na podstawie tomu Nof galuj ejnajim Jehudy Amichaja przedstawia obraz Pustyni Judzkiej zawarty w wierszach izraelskiego poety Jehudy Amichaja. W utworach z tego tomu Pustynia Judzka ukazana została nie tylko jako kategoria biologiczno-geograficzna, ale przede wszystkim część wewnętrznego doświadczenia poety. Jest to przestrzeń symboliczna, nasycona zarówno osobistymi wspomnieniami, jak i zbiorową pamięcią wielu pokoleń Żydów, począwszy od czasów Masady aż po XX wiek. Na tej pustyni Amichaj, nawiązując do postaci Nieobecnego Boga, w którego wiarę już wcześniej utracił, prowadzi dialog z żydowską tradycją religijną. Tym jednak, co najbardziej zbliża go do pustyni, jest jej cisza i pustka, ewokująca otwarcie na Niewyrażalne, na świat skał i minerałów, i potężniejszą od antropologii prehistorię Ziemi.Pozycja Roman Ingarden’s Spaces od the Word. Part 1(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Ulicka, DanutaThe article delves into the literary oeuvre of Roman Ingarden, the prominent Polish phenomenologist, philosopher, aesthetician, and literary theorist. While his scholarly contributions are globally acknowledged, his literary output, in stark contrast, remains largely undiscovered, archived within the confines of his family collection, with only sporadic references in dispersed texts. Intriguingly, some portions of his literary creations were purportedly prepared for publication by the author himself. This corpus of work, primarily comprising poetry but also prose, drama, and autobiographical writings, unveils not only Ingarden’s artistic predilections – ranging from thematic and stylistic inclinations to genre preferences and rhythmic patterns, exhibiting clear affiliations with Young Poland’s poetry – but also provides insight into the implicit conception of subjectivity embedded in his poetic compositions. This nuanced understanding significantly supplements and reinforces the overtly articulated notion of subjectivity present in his writings addressing Edmund Husserl’s philosophy. Additionally, Ingarden’s poetic works, when juxtaposed with the poetry of his contemporaries – such as Kazimierz Twardowski, Stefania Skwarczyńska, Maria Dłuska, Roman Jakobson, and Victor Shklovsky – assumes a pivotal role as an artifact, offering a lens through which to comprehend the prevailing cultural milieu of the epoch. Simultaneously, it provokes the question of why outstanding innovators in literary studies exhibited an intriguing conservatism in their own literary endeavors.Pozycja A romantic from Hippone? Romantic inspiration from The Confessions of St Augustine(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Hoffmann-Piotrowska, EwaThe author of the article examines Augustine as a forerunner of the discussion shaped by Romanticism, a discussion about the human condition at a moment of breakthrough and exhaustion of the existing vision of the world and culture. Augustine is also considered as the creator of a particular genre, that of spiritual autobiography. Augustine, was one of the first authors to venture to diagnose himself in a situation of internal and historical breakthrough. The article identifies the less explored context of rooting romantic confessional literature in Augustine’s Confessions. By highlighting the presence of his thoughts and aesthetic ideas in the expressions primarily of the leading Polish Romantic, Adam Mickiewicz, the author points, with examples from his works, to the tropes of dependence between the ancient rhetorician-philosopher and the Romantics.Pozycja Rachunki 1 from Exile. Emigration Experiences in the First Józef Ignacy Kraszewski’s Annual. Introductory Research(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Kowalczuk, UrszulaThe article raises questions about the influence of Józef Ignacy Kraszewski’s exile experiences on the ways of creating critical subjectivity in Rachunki, especially in the first annual published in Poznań in 1867 under the pseudonym Bolesławita. The analysis includes metatextual statements, metaphors which facilitate the naming of writing tasks and goals, as well as the functions of selected grammatical forms. This allowed me to highlight the importance of the writer’s diagnoses of contemporary times from the perspective of an exile. The article demonstrates that this did not mean a clear self-identification established through the textual strategies applied, but rather influenced the identity instability of the creative subject disclosed in Rachunki.Pozycja In defence of travel. The importance of the journey in the Romantic era in Poland(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Bąk, MagdalenaThe aim of the text is to analyse the Romantic journey as a key to the Romantic culture (particularly in Poland). It is possible because the concept of the journey combines and summarizes the most important constituents of Romantic philosophy. The author of the article presents the meaning of travel in the context of Romantic cognition, self-exploration and genology. The attention is also focused on Polishness and national identity regarded and defined by those who travel.Pozycja Romanticism towards history(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Cieśla-Korytowska, MariaThe article concerns the attitude of Romanticism to history: the phenomenon of historicism and its pre-Romantic development, reaching out to the traditions of other cultures and nations, publication of works distant in time and space, the cult of the North and medievalism, interest in pre-Christian times and in the Middle Ages. Another perspective is constituted by relativisation of the point and time of reference in aesthetics, religion and poetic, visual and musical imagination, the emergence of the concept of picturesqueness, which defies clearly defined criteria. The issues of freedom and patriotism, determined by the historical situation of various countries, contribute to the special places in romantic culture held by Greece (its culture, art and eventual decline) and Poland. The article contains fragments of selected works created by Romantic writers and their predecessors from a number of European countries.Pozycja Gaja. Historia prawdziwa Barbary Piórkowskiej w zwierciadle fikcji klimatycznej (climate fiction)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Piechota, DariuszNiniejszy artykuł poświęcony jest analizie powieści Gaja. Historia prawdziwa (2023) Barbary Piórkowskiej w kontekście fikcji klimatycznej. W utworze tym dostrzeżemy wpływy ekofeminizmu, obecnego w dualistycznej koncepcji świata przedstawionego. Świat męski utożsamiany jest z kulturą, nauką, świat kobiet to przestrzeń natury. Narratorkami opowieści są głównie kobiety, które łączy tajemnicza więź z przyrodą. Katastrofa ekologiczna nie jest rezultatem gwałtownego załamania się klimatu. Dzięki usytuowaniu zdarzeń w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości autorka podkreśla, iż katastrofa wynikająca z ocieplającego się klimatu jest następstwem procesu rozłożonego w czasie, dlatego też kluczową rolę odgrywa obserwowanie niepokojących sygnałów wysyłanych przez świat natury i podejmowanie działań mających na celu ich remisję.Pozycja Rebeliantka. Inanna jako bohaterka polskich retellingów mitów sumeryjskich(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Głos, MikołajCelem artykułu jest interpretacja dwóch polskich retellingów mitów o sumeryjskiej bogini Inannie – Inanny (1986) Julity Mikulskiej oraz Anny In w grobowcach świata (2006) Olgi Tokarczuk. Obie powieści łączy potrzeba uwspółcześnienia tych historii, wpisania ich w futurystyczny – a wręcz postapokaliptyczny – wymiar rzeczywistości. Każda z nich stanowi próbę skomentowania współczesności, gdzie rola kobiety, choć wyemancypowana, podlega nieustannej presji patriarchatu. Mit o sumeryjskiej bogini wykorzystany przez pisarki spełnia dwa różne cele. W prozie Mikulskiej jest to walka kobiety o własną podmiotowość, u Tokarczuk zaś Inanna staje się mesjaszką poświęcającą się w imię lepszego świata, w którym dla każdego, dotąd wykluczonego i poniżanego, znajdzie się miejsce.Pozycja “Clever girls are never much appreciated” – a pseudo-feminist attempt to (re)define the role of women in fairy tales retellings: “The Surface Breaks” by Louise O’Neill and “Beasts and Beauty: Dangerous Tales” by Soman Chainani(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Matuszko, KingaThe aim of the article is to discuss the changes authors introduce in contemporary retellings of fairy tales. The main focus is on (re)defining the role of women. Attention is drawn to the pseudo-feminist message of the novels. It is indicated that pseudo-feminism appears to adopt feminist ideas and attitudes, but in reality it does not contribute to promoting true gender equality and instead becomes a marketing tool. Such a strategy is based on the insincere or superficial use of feminism in order to gain popularity and profit without real commitment to improving the situation of women. The following works are analysed: The Surface Breaks by Louise O’Neill and Beasts and Beauty: Dangerous Tales by Soman Chainani.Pozycja Mythopoetic Fantasy: In Search of Harmony with the World. Metatheoretical Considerations that use the Example of Tolkien’s Arda(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Jastrzębski, MarekIn the presented research, the author reflects on the prevalent opinion among literary critics regarding the escapism of mythopoetic fantasy. According to the article’s thesis, considering the specificity of the contemporary understanding of reality against which the alleged escapism of fantasy is directed, as well as the character of the narrative worlds of mythopoetic fantasy, the primary aim is not escapism but rather a pursuit of harmony with the world. Investigating the validity of this claim, the issues conditioning our contemporary understanding of the world are analysed. This is followed by a presentation of the literary universe of fantasy (primarily in the mythopoeic subgenre) understood as a form of rebellion: a rebellion not against reality itself, but against the modern perception of the world. Embracing Eliade’s concept of homo religiosus, the author concludes that mythopoeic fantasy seeks to enable contemporary humans to sacralise their perception of reality as a means of returning to the natural way of perceiving the universe inherent to the religious nature of humanity. The article concludes that the purpose of mythopoeic fantasy is to seek harmony with the world rather than escaping from it.Pozycja Pisanie jako (auto)terapia. Na marginesie prozy Michała Moszkowicza(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Nęcka-Czapska, AgnieszkaSzkic prezentuje twórczość słabo znanego w Polsce pisarza Michała Moszkowicza, który wyemigrował do Szwecji. Wykorzystując pisanie jako (autoterapię), starał się opowiedzieć między innymi o problemie z brakiem zakorzenienia, wyobcowaniem, samotnością, wewnętrznym rozbiciem. Nie mogąc uwolnić się od traumy wygnania, szukał ukojenia w literaturze (swojej i innych). Stale powracając do tych samych zdarzeń, osób, rozmów, pragnie uporać się z traumatyczną przeszłością, z zawieszeniem między dwoma krajami, językami i kulturami, między polskością a żydwoskością, między wygnaniem a niemożnością zadomowienia się.Pozycja „[...] to odejść trzeba tak po prostu”. Symbolika śmierci w artystycznych lirykach Bolesława Taborskiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Budzik, JustynaArtykuł poświęcony jest artystycznym wierszom Bolesława Taborskiego, które potwierdzają, że dorobek liryczny polskiego poety emigracyjnego wyróżnia myślenie czysto wizualne, jak określa to J.J. Wundenburger. Głównym celem szkicu jest ukazanie roli, jaką sztuka malarska i wizualna pełni w twórczości poetyckiej Taborskiego. Autorka skupia się na analizie trzech wierszy, w których poeta podejmuje zagadnienie starości, odchodzenia i umierania. Najważniejszym punktem odniesienia są tu wybrane prace malarskie i wizualne Rembrandta Harmenszoon van Rijn, Stanleya Spencera i Tadeusza Kantora. Taborski sytuuje symboliczną analizę tych dzieł w kontekście własnej myśli egzystencjalnej i ontologicznej. W ten sposób poszukuje odpowiedzi na pytanie, jak oswoić lęk przed tym, co nieuchronne i nieodgadnione.Pozycja Twórczość Bogdana Czaykowskiego w kręgu Oficyny Poetów i Malarzy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Szałasta-Rogowska, BożenaThe article concerns the problem of cooperation between Bogdan Czaykowski and the Poets’ and Painters’ Press. This cooperation was not permanent and regular, but it lasted with breaks for fourteen years – from 1957 to 1971. During this time, Czaykowski published two volumes of poetry at OPiM - his debut titled Trzciny czcionek in 1957 and the poem Sura. Wiersze in 1961. From 1967, he also published his poems (21 works in total), translations of poems from English into Polish (5 works by Michael Bullcok) and critical literary sketches (one in Polish about the work of Tadeusz Peiper and two in English devoted to poetry by Leopold Staff and Czesław Miłosz). „Oficyna Poetów” also published three translations into English of Bogdan Czaykowski’s poems by Adam Czerniawski, and the fifth of Jan Brzękowski’s essays from the series Rozmowa z sobowtórem, published in the magazine, is devoted to Czaykowski’s achievements. The article proves that the poet’s cooperation with Krystyna and Czesław Bednarczyk was mutually beneficial.Pozycja Przyjazna oficyna. Adam Czerniawski i Bednarczykowie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Kisiel, MarianThis article discusses the ties between Adam Czerniawski (1934–2024) and Krystyna and Czesław Bednarczyk’s Poets and Painters Press. Their press published Czerniawski’s early collections of poetry, essays, and fiction. It is argued that without the Poets and Painters Press Czerniawski would not have gained recognition and publicity during the peak of his artistic activity in 1956–1977Pozycja Polki na emigracji jako twórczynie przewodników po mieście. Na przykładzie wybranych autorek mieszkających w Wiedniu i Berlinie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Darska, BernadettaW artykule Polki na emigracji jako twórczynie przewodników po mieście. Na przykładzie wybranych autorek mieszkających w Wiedniu i Berlinie portretuję zjawisko przygotowywania autorskich przewodników przez osoby zajmujące się zawodowo literaturą oraz funkcjonujące aktywnie w internecie. Interesuje mnie specyfika gatunku wynikająca z nadania mu sygnatury autorskiej oraz uwikłanie autobiograficzne, stojące zwykle u podstaw decyzji napisania książki o mieście, w którym się mieszka. Jednocześnie interesujące jest zwrócenie uwagi na związki przewodników po mieście z innymi gatunkami, na przykład publicystycznymi.