Patogeneza i obraz kliniczny świądu w różnych postaciach łuszczycy

Abstract

Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą skóry dotyczącą ponad 100 mln ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się wzmożoną proliferacją keratynocytów i licznymi zaburzeniami immunologicznymi, a swój udział w jej patogenezie mają również czynniki genetyczne i środowiskowe. Z uwagi na różnorodną morfologię pojedynczych wykwitów oraz ich lokalizację wyróżnić można kilka podtypów klinicznych łuszczycy: plackowatą wielkoogniskową, pieniążkowatą, grudkową, erytrodermiczną, skóry owłosionej głowy, dłoni i podeszew, odwróconą (wyprzeniową), krostkową uogólnioną oraz łuszczycę krostkową dłoni i podeszew. Jednym z najczęściej zgłaszanych objawów subiektywnych, towarzyszących łuszczycy, jest świąd skóry. Bagatelizowanie tego problemu przez klinicystów, czy też niepowodzenia terapeutyczne w aspekcie leczenia świądu, skutkują frustracją pacjentów, których jakość życia oraz jakość snu jest znacznie obniżona. Wiedza na temat patogenezy świądu w łuszczycy, a także obrazu klinicznego tego uporczywego objawu jest ograniczona. Jeszcze mniejszą ilością informacji dysponujemy w odniesieniu do poszczególnych podtypów klinicznych tej jednostki chorobowej. Celem rozprawy doktorskiej była charakterystyka świądu łuszczycowego oraz ocena jego wpływu na jakość życia i zaburzenia snu, w odniesieniu do poszczególnych wariantów klinicznych łuszczycy. Na podstawie analizy 13 oryginalnych prac znalezionych w bazach danych PubMed, Mendeley lub Science Direct wyróżniono mediatory świądu łuszczycowego takie jak histamina, substancja P, czynnik wzrostu nerwów (NGF), naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu (VEGF), interleukiny (IL-2, IL-4, IL-31), endogenne opioidy, czy lipokalina-2. Zaburzenia w unerwieniu i unaczynieniu skóry również okazały się być istotne, niemniej jednak stwierdzono, że patogeneza świądu łuszczycowego jest złożona i wciąż nie do końca poznana, przez co wymaga dalszych badań. Celem dokonania charakterystyki świądu w różnych wariantach klinicznych łuszczycy, przeprowadzono wieloośrodkowe badanie ankietowe na grupie 295 chorych na łuszczycę (45 plackowatą wielkoogniskową, 32 pieniążkowatą, 31 grudkową, 32 owłosionej skóry głowy, 33 klasyczną dłoni i stóp, 23 wyprzeniową, 33 erytrodermiczną, 23 krostkową uogólnioną i 42 krostkową dłoni i stóp). W ankiecie oceniono m.in. obecność, nasilenie oraz obraz kliniczny świądu, a także nasilenie zmian skórnych, jakość życia i zaburzenia snu występujące u chorych. Niezależnie od podtypu klinicznego łuszczycy stwierdzono, iż świąd jest bardzo częstym jej objawem, raportowanym przez 86,1% – 100% pacjentów. Dominujący rodzaj zmian skórnych, wiek pacjentów i czas jaki upłynął od zachorowania nie wpływały na jego nasilenie. Świąd dotyczył głównie obszarów skóry zajętych przez wykwity łuszczycowe. W przypadku chorych na łuszczycę pieniążkowatą, owłosionej skóry głowy, dłoni i stóp, krostkową uogólnioną i krostkową dłoni i stóp większe nasilenie zmian skórnych korelowało z bardziej intensywnym świądem. Jakość życia zdecydowanej większości badanych była znacznie obniżona, przy czym pacjenci z łuszczycą erytrodermiczną charakteryzowali się istotnie bardziej upośledzoną jakością życia niż pozostali. Wykazano, iż spośród czynników determinujących jakość życia istotne jest nasilenie zmian skórnych, obecność, rozległość oraz intensywność świądu, a także występowanie zaburzeń snu. Stwierdzono, że z uwagi na częste nasilenie świądu wieczorami i w nocy, nierzadko, bo u 50-66% osób, powodował on trudności z zasypianiem lub wybudzenia nocy. Dalsze badania nad patogenezą i obrazem klinicznym świądu w łuszczycy są konieczne, ponieważ wciąż istnieje wiele niejasności w tej tematyce. Z klinicznego punktu widzenia, jest to istotne, ponieważ lepsze poznanie świądu, a następnie opanowanie umiejętności jego kontrolowania przyczyniłyby się do poprawy jakości życia pacjentów.

Psoriasis is a chronic inflammatory skin disease affecting more than 100 million people worldwide. It is characterised by increased keratinocyte proliferation and multiple immune abnormalities, and genetic and environmental factors also play a role in its pathogenesis. Due to the varied morphology of individual lesions and their localisation, several clinical subtypes of psoriasis can be distinguished: large plaque psoriasis, nummular psoriasis, papular psoriasis, erythrodermic psoriasis, scalp psoriasis, hand and sole psoriasis, inverse psoriasis, generalised pustular psoriasis and pustular psoriasis of the hands and soles. One of the most frequently reported subjective symptoms accompanying psoriasis is pruritus. Underestimation of this problem by clinicians, or therapeutic failures in terms of pruritus treatment, result in frustrated patients whose quality of life and quality of sleep is significantly reduced. Knowledge of the pathogenesis of pruritus in psoriasis, as well as the clinical presentation of this persistent symptom, is limited. Even less information is available regarding the different clinical subtypes of this disease entity. The aim of this dissertation was to characterise psoriatic pruritus and assess its impact on quality of life and sleep disturbance, in relation to the different clinical variants of psoriasis. Based on an analysis of 13 original papers found in PubMed, Mendeley or Science Direct databases, mediators of psoriatic pruritus such as histamine, substance P, nerve growth factor (NGF), vascular endothelial growth factor (VEGF), interleukins (IL-2, IL-4, IL-31), endogenous opioids, or lipocalin-2 were distinguished. Abnormalities in the innervation and vascularisation of the skin also appeared to be important; nevertheless, the pathogenesis of psoriatic pruritus was found to be complex and still not fully understood, thus requiring further research. In order to characterise pruritus in the different clinical variants of psoriasis, a multicentre questionnaire study was conducted on a group of 295 patients with psoriasis (45 large plaque psoriasis, 32 nummular psoriasis, 31 papular psoriasis, 32 scalp psoriasis, 33 classic palmoplantar psoriasis, 23 inverse psoriasis, 33 erythrodermic psoriasis, 23 generalised pustular psoriasis and 42 pustular hand and foot psoriasis). The questionnaire assessed, among other things, the presence, severity and clinical presentation of pruritus, as well as the severity of skin lesions, quality of life and sleep disturbances experienced by the patients. Regardless of the clinical subtype of psoriasis, pruritus was found to be a very common symptom of psoriasis, reported by 86.1 % - 100 % of patients. The predominant type of skin lesion, the age of the patients and the time elapsed since the onset of the disease did not affect its severity. Pruritus mainly affected skin areas occupied by psoriatic lesions. In patients with nummular psoriasis, psoriasis of the scalp, palmoplantar psoriasis, generalised pustular psoriasis and pustular psoriasis of the hands and feet, higher severity of skin lesions correlated with more intense pruritus. Quality of life was significantly impaired in the vast majority of subjects, with patients with erythrodermic psoriasis having significantly more impaired quality of life than others. The severity of skin lesions, the presence, extent and intensity of pruritus, and sleep disturbances were found to be important determinants of quality of life. It was found that due to the frequent severity of pruritus in the evenings and at night, not infrequently (in 50-66% of subjects) itch caused difficulties falling asleep or waking up at night. Further research into the pathogenesis and clinical presentation of pruritus in psoriasis is necessary, as there is still much ambiguity on this topic. From a clinical point of view, this is important, as a better understanding of pruritus and subsequent mastery of the skills to control it would contribute to an improved quality of life for patients.