Muzyka polska tradycja i współczesność

Tradycja, czyli międzypokoleniowy przekaz wartości i wzorców kulturowych, obyczajowych i społecznych, podlega nieustannie procesowi reinterpretacji. Współczesność nie istnieje w oderwaniu od tradycji, lecz pozostaje z nią w dynamicznej relacji – jako kontynuacja, rewizja bądź negacja. Kwestia miejsca i znaczenia tradycji w teraźniejszości pozostaje w zakresie aktualnych problemów humanistyki. W wielu tego typu teoretycznych ujęciach fenomen tradycji rozpatrywany jest w opozycji do współczesności (nowoczesności), choć obecnie coraz częściej – na bazie współzależności obu kategorii. Poddanie muzykologicznej refleksji problematyki związku tradycji i współczesności w kontekście muzyki polskiej wiązało się z potrzebą ponownego spojrzenia na rodzimą twórczość muzyczną z perspektywy trzeciej już dekady XXI wieku. Wobec intensywnych przemian cywilizacyjnych i postępujących procesów globalizacyjnych istotne wydawały nam się pytania: Na ile dziś wciąż porusza nas termin „muzyka polska” i jak traktujemy rodzimą twórczość? Czym jest w istocie muzyka polska i jak ją dziś rozumiemy? Naszą intencją było, aby refleksja uruchomiona hasłem „tradycja i współczesność” oświetliła przestrzeń napięć i dialogu między przeszłością a teraźniejszością, między dążeniem do zachowania dziedzictwa a poszukiwaniem odpowiedzi na wyzwania współczesności. Prezentowany tom objęty patronatem Związku Kompozytorów Polskich ukazuje się w roku jubileuszu stulecia tej zasłużonej dla polskiej kultury muzycznej instytucji, będącej współorganizatorem 52. Konferencji Muzykologicznej ZKP, która odbyła się w Instytucie Muzyki (obecnie Wydział Muzyki) Uniwersytetu Rzeszowskiego i Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia im. Zygmunta Mycielskiego w Strzyżowie we wrześniu 2023 roku. Była to pierwsza w długiej historii działalności Związku edycja konferencji mająca miejsce właśnie na Podkarpaciu; wzięło w niej udział 68 muzykologów z Polski, Ukrainy, Austrii, Brazylii i Stanów Zjednoczonych. Niniejszy tom, stanowiący wybór materiałów konferencyjnych, zawiera osiemnaście tekstów badaczy reprezentujących polskie i zagraniczne ośrodki akademickie (Warszawa, Poznań, Toruń, Łódź, Kraków, Lublin, Częstochowa, Salzburg i Kurytyba). Tom podzielony został na pięć części. W części pierwszej, zatytułowanej Współczesne ujęcia tradycji, Renata Borowiecka, Ewa Wójtowicz, Izabela Zymer i Izabela Andrzejak podejmują zagadnienia dotyczące twórczości kompozytorskiej z punktu widzenia tradycji jako siły kształtującej teraźniejszość, ukazując stosunek twórców do dziedzictwa przeszłości w obliczu presji nowoczesności czy narzuconych wzorców ideologicznych. Autorzy tekstów zamieszczonych w części drugiej, opatrzonej tytułem Muzyka w dialogu – Małgorzata Woźna-Stankiewicz, Jan Topolski, Iwona Grodź i Iwona A. Siedlaczek – skupili swoją uwagę na wieloaspektowych relacjach muzyki z różnymi obszarami kultury: mediami, filozofią, ideologią i sztukami wizualnym. Na trzecią część, W kraju i za granicą, składają się teksty Rafała Ciesielskiego, Wojciecha Gurgula, Semithy Heloisy Matos Cevallos i Karoliny Wahl, poświęcone różnorodnym przejawom obecności i recepcji muzyki polskiej oraz obcej w kontekstach lokalnych i międzynarodowych. Na rekonstrukcji losów i omówieniu twórczego dorobku zapomnianych lub zmarginalizowanych postaci polskiej kultury muzycznej działających w kraju i na emigracji koncentrują się autorzy tekstów składających się na część czwartą, noszącą tytuł Zapomniani: Justyna Szczygieł, Jacek Szerszenowicz, Anna Stachura-Bogusławska i Anna Wróbel. Zamieszczone w końcowej części – Varia – teksty Klary Amelii Zienkiewicz i Bernadety Czapragi poszerzają zakres tematyczny tomu, wprowadzając refleksję nad problemami terminologicznymi współczesnej instrumentologii oraz podejmując zagadnienia związane z upowszechnianiem muzyki polskiej za granicą (jego cennym uzupełnieniem jest zamieszczony w całości w aneksie wywiad przeprowadzony przez autorkę z goszczącym na koncertach w Salzburgu Rafałem Blechaczem). Prezentowany tom oraz teksty w nim ujęte to oczywiście tylko wycinek tematów, które w odniesieniu do muzyki polskiej wciąż można czy wręcz należałoby podejmować i na nowo rozważać. Liczymy, że będzie on stanowił punkt wyjścia oraz inspirację dla dalszych badań w tym zakresie.