UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 4(33)/2024
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/11363
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja „Żużel jest najważniejszy!”. Fenomen sportu żużlowego w Polsce w kontekstach historycznych, kulturowych i literackich(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Maryjka, WojciechArtykuł podejmuje problem fenomenu popularności sportu żużlowego w Polsce. Autor ukazuje proces ewolucji i profesjonalizacji żużla w ostatnim 25-leciu, zwracając uwagę na zmianę społecznego postrzegania tej dyscypliny. Badacz dowodzi, że zmiana ta wpływa na obecność żużla w kulturze. Korzystając z przykładów publicystycznych, filmowych i literackich autor pokazuje,w jaki sposób kultura przestawia sport żużlowy i próbuje wyjaśnić jego popularność.Pozycja Działalność rad młodzieżowych w okresie pandemii COVID-19 w Polsce(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Boratyn, DominikArtykuł stanowi część cyklu publikacyjnego dotyczącego badań nad radami młodzieżowymi działającymi przy jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce. W pierwszej części artykułu, przedstawiono aktualny stan badań na temat rad młodzieżowych oraz główne założenia artykułu. W drugiej części, dokonano teoretycznej charakterystyki pandemii COVID – 19 w Polsce. Wprowadzonych obostrzeń oraz wpływu wirusa na życie społeczne. Częścią zasadniczą publikacji są badania analizy treści, informacji, zamieszczonych na stronach rad młodzieżowych, w okresie pandemii oraz przedstawienie działań oraz przedsięwzięć podejmowane przez poszczególne rady młodzieżowe.Pozycja Wpływ pandemii COVID-19 na cybernetyzację aktywności społeczno-gospodarczej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Gulewicz, MichałCelem artykułu jest zbadanie, czy pandemia COVID-19 wywarła istotny i trwały wpływ na postępującą cybernetyzację takich obszarów ludzkiej aktywności, jak praca, edukacja, handel, a także rekreacja, czy też zmiany te miały jedynie charakter przejściowy, podyktowany sytuacją pandemiczną. W badaniu posłużono się głównie metodą analizy i krytyki piśmiennictwa, co pozwoliło na wyróżnienie obszarów będących przedmiotem analizy, a także metodą statystyczną analizy danych. Zmiany w nastawieniu do telepracy i e-learningu są ewidentne, gdyż kwerenda zapytań w wyszukiwarce Google pokazuje, iż zainteresowanie telepracą i nauką zdalną jest większe niż przed pandemią, pomimo znacznego złagodzenia obostrzeń pandemicznych. Jednocześnie można zaobserwować, że czas poświęcany na rekreację online wydłużył się, a branża e-commerce odnotowała ponadnormatywny wzrost w okresie pandemii.Pozycja Rok przełomu. Wydarzenia 1989 r. w Polsce na kartach szkolnych podręczników historii. Casus opracowań dla zakresu podstawowego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Białokur, Marek; Biedka, Karolina; Gołębiowski, DariuszArtykuł analizuje sposób, w jaki polskie podręczniki historii przedstawiają rok 1989, kluczowy dla transformacji demokratycznej w Polsce. Autorzy podkreślają, że rok ten znacząco przyczynił się do upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowej. Podejmują również wątek ustanowienia rocznicy wyborów z 4 czerwca 1989 r. świętem państwowym, co podkreśliłoby pokojowy charakter przemian. Szkolne podręczniki historii, mimo ogromu informacji dostarczanych uczniom przez technologie cyfrowe, pozostają głównym źródłem wiedzy o przeszłości. Współczesne podręczniki łączą teksty autorskie z materiałami źródłowymi, ikonografią i ćwiczeniami, spełniając aktualne wymagania dydaktyczne. Analiza podręczników czterech wydawnictw (Nowa Era, WSiP, GWO, Operon) wskazuje, że wydarzenia z 1989 r. są w nich przedstawiane jako kluczowe momenty historyczne, poprzedzone opisem kryzysu gospodarczego lat 80. Autorzy analizowanych podręczników opisali trudności gospodarcze Polski, a także nieudane próby reform systemowych. Ponadto nakreślili obraz rozmów władz PRL z opozycją, które doprowadziły do obrad Okrągłego Stołu i wyborów czerwcowych. W artykule zwrócono uwagę, że w zróżnicowany sposób ocenili kompromis osiągnięty przy Okrągłym Stole, podkreślając niekiedy kontrowersje związane z rozmowami, które ówczesne władze prowadziły z opozycją. W efekcie na kartach analizowanych podręczników wybory z 1989 r. zostały przedstawiane jako przełomowe, mimo że nie były w pełni demokratyczne. Ponadto szczegółowo opisano w nich wyniki wyborów i ich konsekwencje, takie jak objęcie przez gen. Jaruzelskiego funkcji prezydenta i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego. Rok 1989 zakończyła nowelizacja konstytucji z 1952 r., która zmieniła nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska oraz przywróciła herb Rzeczypospolitej Polskiej z orłem w koronie. Z analizowanych opracowań szkolnych wynika ponadto, że wydarzenia 1989 roku miały istotny wpływ na bieg historii w innych krajach bloku wschodniego, które także podążyły drogą demokratyzacji. Pomimo różnic w szczegółowości narracji podręczniki zapewniają uczniom niezbędną wiedzę o przemianach politycznych, społecznych i gospodarczych, które rozpoczęły się w Polsce w 1989 r.Pozycja Wpływ akcji „Dzieci dzieciom” na poprawę sytuacji materialnej uczniów szkół powszechnych na Polesiu w latach 1934–1939(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Skotnicka-Palka, MałgorzataW dwudziestoleciu międzywojennym jednym z najbardziej zapóźnionych pod względem cywilizacyjnym obszarów kraju było Polesie. Najważniejszymi problemami, z którymi musiały się mierzyć tamtejsze władze szkolne, były: zorganizowanie sieci szkolnej, budowanie szkół, zapewnienie odpowiedniej liczby nauczycieli i ich kształcenie, a także poprawa stopnia skolaryzacji. Liczne problemy szkolnictwa poleskiego spowodowały, że konieczne było udzielenie wsparcia uczniom z tego regionu. Jednym z takich działań pomocowych była zainicjowana w latach 30. XX w. akcja „Dzieci dzieciom”, polegająca na otoczeniu opieką uczniów szkół powszechnych przez młodzież szkół średnich. Początkowo akcja miała charakter regionalny. W krótkim jednak czasie upowszechniła się i objęła swym zasięgiem obszar całego kraju.Pozycja Kadry techniczne w województwie kieleckim w okresie międzywojennym (1919‒1939)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Słabińska, ElżbietaWarunkiem rozwoju nowoczesnego przemysłu były w międzywojniu kadry techniczne – inżynierowie, technicy i majstrowie. W województwie kieleckim prezentowały się one dość skromnie, mimo że na jego obszarze zlokalizowane były trzy ważne okręgi przemysłowe: Zagłębie Dąbrowskie, okręgi częstochowski i staropolski. Funkcjonowały spółki akcyjne w kluczowych gałęziach przemysłu, mianowicie górnictwie i hutnictwie, przemyśle metalowym i włókienniczym. Istniały też średnie i małe zakłady przemysłowe, w których stosowano nowoczesne maszyny i technologie. Inżynierowie z wyższym wykształceniem technicznym różnych specjalności, Polacy i cudzoziemcy, znajdowali zatrudnienie najczęściej w spółkach. Najbardziej prestiżowa i popłatna była praca w spółkach górniczych; w nich również stawiano najwyższe wymagania dotyczące wykształcenia, ujęte w prawie górniczym. Starannie dobierano również kadrę kierowniczą w dużych i średnich przedsiębiorstwach państwowych. Najsłabszą obsadę miały drobne zakłady indywidualne. W nich wyższym wykształceniem legitymował się zwykle właściciel lub dyrektor. Zarządzanie przedsiębiorstwem było zajęciem prestiżowym. Poza wymaganiami dotyczącymi wykształcenia wysoko ceniono praktykę zawodową na podobnych stanowiskach, znajomości i koligacje oraz savoir-vivre. Ważna była umiejętność nawiązywania właściwych relacji z podwładnymi. Kadra zarządzająca była hojnie wynagradzana. Najwyższe dochody osiągała w spółkach akcyjnych. Stanowiska te były na tyle intratne, że dochody na nich osiągane ukrywano, by zmniejszyć stawki podatkowe. Diametralnie niższe zarobki miał personel specjalistyczny średniego i niższego szczebla.Pozycja „Ars longa – vita brevis” – szlakiem dzieł Teodora Talowskiego po województwie podkarpackim(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Skulimowska, MałgorzataArtykuł przybliża postać oraz dzieła architekta i malarza Teodora Talowskiego. Artysta ten rozpoznawany jest w kręgach architektów oraz znawców architektury i sztuki przede wszystkim jako autor obiektów – głównie kamienic ‒ wzniesionych w Krakowie. Mniej znana jest jego spuścizna zlokalizowana na terenie obecnego województwa podkarpackiego. Talowski poprzez swoje oryginalne i ponadczasowe ujęcie bryły budynków i detali architektonicznych określany jest często „galicyjskim Gaudim”. Porównanie to zasadza się na podobnym projektowaniu (detale roślinne i zwierzęce itp.), ale również na tym, że twórczość Teodora Talowskiego i Antonio Gaudiego przypadła na drugą połowę XIX wieku i dlatego też obaj artyści określani są jako prekursorzy architektury organicznej. Celem artykułu jest przedstawienie propozycji tytułowego szlaku kulturowego po województwie podkarpackim wyznaczonego dziełami Teodora Talowskiego.Pozycja Białoruś i Polska – od historycznych korzeni matryc instytucjonalnych do instytucjonalnego planowania(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Pieczewski, Andrzej; Sidarava, AliaksandraMatryce instytucjonalne współczesnej Białorusi i Polski są efektem procesu historycznego. Mimo bliskiego sąsiedztwa i wspólnej historii kraje te to obecnie dwa zupełnie różne systemy instytucjonalne. Celem artykułu jest określenie słabych i mocnych stron matryc instytucjonalnych Białorusi i Polski oraz wskazanie szans i zagrożeń wynikających ze specyfiki funkcjonujących w tych krajach dominujących instytucji. Na podstawie tej analizy próbujemy określić kierunki pożądanych zmian instytucjonalnych zwiększających efektywność systemu polityczno-ekonomiczno-społecznego. Nasze rekomendacje skupiają się na najtrudniejszym obszarze – płaszczyźnie ideologicznej, kształtowanej przez zestaw instytucji nieformalnych wyrastających z narodowej kultury w trakcie procesu historycznego. Stworzenie rekomendacji przemian instytucjonalnych dla tego obszaru to trudne wyzwanie, gdyż kierunki zmian zależne są w istocie od wartości, jakimi się kierujemy. Aksjologiczna polaryzacja systemów instytucjonalnych (szczególnie zaś politycznego) tych krajów jest bardzo rozległa. O ile jesteśmy w stanie wskazać pożądane kierunki zmian mentalności dla Polski (i wskazujemy je), o tyle z tzw. zachodniego punktu widzenia dla Białorusi należałoby całkowicie zmienić aksjologiczne podstawy systemu politycznego i gospodarczego. Potwierdza to tezę głoszącą, że kultura stanowi podstawę systemów polityczno-społeczno-gospodarczych, choć w przypadku obu krajów kontekst geopolityczny również ma niebagatelne znaczenie.