Rok przełomu. Wydarzenia 1989 r. w Polsce na kartach szkolnych podręczników historii. Casus opracowań dla zakresu podstawowego

Artykuł analizuje sposób, w jaki polskie podręczniki historii przedstawiają rok 1989, kluczowy dla transformacji demokratycznej w Polsce. Autorzy podkreślają, że rok ten znacząco przyczynił się do upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowej. Podejmują również wątek ustanowienia rocznicy wyborów z 4 czerwca 1989 r. świętem państwowym, co podkreśliłoby pokojowy charakter przemian. Szkolne podręczniki historii, mimo ogromu informacji dostarczanych uczniom przez technologie cyfrowe, pozostają głównym źródłem wiedzy o przeszłości. Współczesne podręczniki łączą teksty autorskie z materiałami źródłowymi, ikonografią i ćwiczeniami, spełniając aktualne wymagania dydaktyczne. Analiza podręczników czterech wydawnictw (Nowa Era, WSiP, GWO, Operon) wskazuje, że wydarzenia z 1989 r. są w nich przedstawiane jako kluczowe momenty historyczne, poprzedzone opisem kryzysu gospodarczego lat 80. Autorzy analizowanych podręczników opisali trudności gospodarcze Polski, a także nieudane próby reform systemowych. Ponadto nakreślili obraz rozmów władz PRL z opozycją, które doprowadziły do obrad Okrągłego Stołu i wyborów czerwcowych. W artykule zwrócono uwagę, że w zróżnicowany sposób ocenili kompromis osiągnięty przy Okrągłym Stole, podkreślając niekiedy kontrowersje związane z rozmowami, które ówczesne władze prowadziły z opozycją. W efekcie na kartach analizowanych podręczników wybory z 1989 r. zostały przedstawiane jako przełomowe, mimo że nie były w pełni demokratyczne. Ponadto szczegółowo opisano w nich wyniki wyborów i ich konsekwencje, takie jak objęcie przez gen. Jaruzelskiego funkcji prezydenta i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego. Rok 1989 zakończyła nowelizacja konstytucji z 1952 r., która zmieniła nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska oraz przywróciła herb Rzeczypospolitej Polskiej z orłem w koronie. Z analizowanych opracowań szkolnych wynika ponadto, że wydarzenia 1989 roku miały istotny wpływ na bieg historii w innych krajach bloku wschodniego, które także podążyły drogą demokratyzacji. Pomimo różnic w szczegółowości narracji podręczniki zapewniają uczniom niezbędną wiedzę o przemianach politycznych, społecznych i gospodarczych, które rozpoczęły się w Polsce w 1989 r.

The article A Year of Breakthrough. The Events of 1989 in Poland in School History Textbooks. A Case Study of Basic Level Curricula analyzes how Polish history textbooks present the year 1989, a pivotal year for democratic transformation in Poland. The authors emphasize that this year significantly contributed to the collapse of the communist system in Central and Eastern Europe. They also discuss the need to establish the anniversary of the June 4, 1989 elections as a national holiday, highlighting the peaceful nature of the changes. Despite the pervasive technology, school history textbooks remain the primary source of knowledge about the past. Modern textbooks combine authorial texts with source materials, iconography, and exercises, meeting contemporary educational requirements. An analysis of textbooks from four publishers (Nowa Era, WSiP, GWO, Operon) shows that the events of 1989 are presented as key historical moments, preceded by a description of the economic crisis of the 1980s. The authors of the analyzed textbooks describe Poland's economic difficulties, such as shortages of goods, high inflation, and emigration, as well as unsuccessful attempts at economic reforms and government talks with the opposition that led to the Round Table and June elections. The textbook authors differently assess the compromise reached at the Round Table, highlighting the controversies related to negotiations with the communists. In the textbooks, the 1989 elections are presented as groundbreaking, even though they were not fully democratic. Additionally, they detail the election results and their consequences, such as General Jaruzelski assuming the presidency and the appointment of Tadeusz Mazowiecki's government. The year 1989 concluded with a constitutional amendment that changed the country's name to the Republic of Poland and restored the crown to the national emblem. The authors of the school texts also emphasize the impact of Polish changes on other Eastern Bloc countries, which also followed the path of democratization. Despite differences in narrative detail, the textbooks provide students with essential knowledge about the political and economic transformations that began in Poland in 1989.