Sacrum et Decorum nr 15 (2022)
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/9124
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja In memory of Ryszard Ryba (1935–2022)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Batory, PawełRyszard Ryba is a Polish sculptor active in the second half of the 20 th century. He was primarily a creator of sacred art, and his works can be found in the churches of the Podkarpacie and Lesser Poland regions (the present dioceses of Przemyśl, Rzeszów, Tarnów and Sandomierz). In addition to sculpting, he was involved in designing sacred interiors and elements of their decor (tabernacles, sedilia, pews, confessionals, etc.), participating in the development of principles for adapting church interiors to the conditions of the reformed liturgy after the Second Vatican Council. He is also the author of graphic and drawing series, which he created especially in the first twenty years of the 21 st century. His sculptures, especially those from the beginning of his creative path, are characterised by great simplicity. Their impact is due to their powerful, synthetic form, acting as an expressive sign. With time, his great narrative talent became revealed more and more clearly, and the qualities that built the mood of unique softness and tenderness came to the fore. He was also increasingly willing to reach for topics related to family and everyday life. His artistic oeuvre, however, constitutes a coherent whole which is still intensely impressive.Pozycja New Christian art? The socio-political context(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022) Murzyn, ŁukaszTekst jest próbą wskazania obszarów kompetencji metafizycznych sztuki najnowszej. Wskazuje, że możliwe jest zbliżenie aktualnych praktyk artystycznych i współczesnej wrażliwości religijnej. Zawiera zarys przemian historycznych, które doprowadziły do dzisiejszego rozmijania się sztuki zbliżonej do środowisk religijnych z głównym nurtem instytucjonalnym. Wskazuje równocześnie, że dzieła niosące treści metafizyczne i religijne występują w wielu różnych rejonach dzisiejszego obiegu artystycznego i są realizowane także z zastosowaniem najnowszych mediów sztuki. Akcentuje rolę właściwie pojętej tradycji, zdolnej do ciągłej aktualizacji swoich form przy zachowaniu niezmiennych wartości duchowych. Autor zwraca uwagę na społeczno-polityczny kontekst oddziaływania sztuki niosącej tak zwane uniwersalne wartości oraz na konieczność dialogicznego podejścia do programów działania publicznych instytucji kultury.Pozycja „Wewnętrzne światło” Witraż we współczesnej sztuce sakralnej Francji – zarys problematyki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2007-12) Kluczewska-Wójcik, AgnieszkaW latach 20. XX wieku rozpoczął się we Francji ruch odnowy sztuki sakralnej, obejmujący także witraż. Jego odrodzenie wiązało się z odejściem od iluzjonistycznego charakteru witrażownictwa XIX wieku i nawiązaniem do monumentalizmu oraz duchowej tradycji średniowiecza. Poszukiwania nowej koncepcji witrażu zarówno w aspekcie ideologicznym, jak i technologicznym zaowocowały powstaniem „witraży artystów” (vitraux d’artistes), realizowanych od połowy XX wieku na oficjalne zlecenia, dzięki współpracy instancji kościelnych i władz państwowych, która w latach 80. XX wieku zyskała ścisłe podstawy prawne i finansowe. Etapy tej ewolucji wyznaczały zespoły witraży projektowane przez mistrzów powojennej awangardy: G. Rouaulta i J. Bazaine’a w Notre Dame de Toute Grâce na płaskowyżu Assy (1937–1946); H. Matisse’a dla Notre Dame du Rosaire w Vence (1940); A. Manessiera w Saint Michel w Les Bréseux z pierwszymi witrażami abstrakcyjnymi (1948); F. Légera, J. Bazaine’a i J. Le Moala we wnętrzach Sacré-Coeur w Audincourt, (1949–1951); Le Corbusiera w Notre Dame w Ronchamp (1951–1955) oraz nowoczesne witraże J. Villona, R. Bissière’a i M. Chagalla, które wprowadzono po raz pierwszy do światowej klasy zabytku architektury, katedry Saint-Étienne w Metzu (1955). Rekonstrukcja katedry Saint-Cyr et Sainte-Julitte w Nevers dała okazję do zaprezentowania swojej wizji malarstwa witrażowego przedstawicielom młodszej generacji: R. Ubacowi, C. Viallatowi, J.M. Alberoli, G. Honeggerowi i F. Rouanowi (1973–2011). Z wyjątkiem Alberoli wszyscy związani byli z rozwijającymi się od lat 50. XX wieku tendencjami niefiguratywnymi. W ten sam nurt wpisywały się odwołujące się do tradycji cysterskich wybitne realizacje J.P. Raynauda w Noirlac (1975–1977), P. Soulages’a w Conques (1986), J. Ricardona w Acey (1991–1994) czy A. Nemours, przedstawicielki ruchu Art Concret, w Salagon (1998). Powrót do figuracji znalazł kontynuację w projektach G. Garouste’a dla Notre Dame de Talant (1996–1997), C. Benzaken dla Saint-Sulpice w Varennes-Jarcy (1991–2007), M. Raysse’a, związanego z ruchem Nouveau Réalisme, dla Notre-Dame de l’Arche d’Alliance w Paryżu (1986–1998) i G. Collin-Thiébauta dla Saint Gatien w Tours (2010–2013). Twórcy vitraux d’artistes zaakceptowali narzucone ramy programowe, nie rezygnując przy tym z wolności wyboru środków wyrazu i konwencji estetycznych. Dzięki ich poszukiwaniom i kreatywności, wprowadzaniu innowacyjnych procesów technologicznych czy nowemu odczytaniu tradycyjnych materiałów i metod warsztatowych, a także odwadze zleceniodawców kościelnych i państwowych francuski witraż w pełni włączył się w ewolucję współczesnej ekspresji plastycznej.Pozycja The mural paintings of Modest Sosenko. Characteristics of the style based on representative examples.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Semchyshyn-Huzner, OlesiaIn the considerable creative legacy of the Ukrainian artist Modest Sosenko (1875–1920), the murals and sacred easel paintings he created for more than ten Galician churches deserve special attention. His contemporaries noted that the artist’s sacred works were characterised by his own ‘Sosenko style’, which boldly and organically combined Byzantine traditions reinterpreted by 16 th – and 17 th – century masters with modern European stylistic requirements of the turn of the 19 th and 20 th centuries. He was a pioneer who paved the way for the development of modern church art, which was helped by the circumstances of his life. After acquiring a thorough European professional education during his studies in Kraków as well as in Munich and Paris thanks to a scholarship funded by Metropolitan Andrey Sheptytsky, Sosenko returned to Galicia and, continuing his mentor’s activities in the field of museums, became a full-time employee of the Church (later National) Museum. His direct contact with old monuments of iconography, manuscripts and incunabula, and folk art allowed him to gain a deep understanding of the peculiarities of Ukrainian national art. Thus, the combination of his personal talent, professional knowledge and museum experience, as well as his close relationship with the head of the Greek Catholic Church – Andrey Sheptytsky, who directed all his efforts towards the revival of the high culture of decorating the sacred space of Eastern Rite churches, gave birth to an intellectual artist, ready to take up the challenge of the present day. However, it is not possible to appreciate Sosenko’s achievements in their entirety. The warfare in the region during the two world wars of the 20 th century, the years of Soviet rule, which was intolerant of cultural, national and spiritual heritage, and even the first years of Ukrainian independence, were not conducive to the preservation of the churches and their decoration. As a result, researchers are forced to conclude that most of Sosenko’s works have been irretrievably lost. The artist’s sources of inspiration, the specific composition of his monumental artworks, the range of colours, the ideological and aesthetic programme can only be reconstructed on the basis of the decorations of two churches in the Lviv region: St. Michael the Archangel in the village of Pidberizci and the Holy Resurrection in the village of Poliany, by making comparisons with fragments of lost murals recorded in archival photographs, and by adding the decoration, already after restoration toning, of the artist’s last sacred object – St. Nicholas Church in Zolochiv. Even such scattered data make it possible to observe many of the author’s characteristics, to determine the process of the formation of Sosenko’s distinct individual artistic style, to which this study is dedicated.Pozycja The Way of the Cross by Mikuláš Medek(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Makówka, LeszekIn Czechoslovakia, hardly any new churches were built during the communist regime. The exceptions include the modernist church of St. Joseph in Senetářov in Moravia, for which the modern cycle of "The Way of the Cross" was created in 1970. Its author is Mikuláš Medek (1926–1974), an outstanding Czech painter inspired by surrealism and the Informel formula. The composition in Senetářov belongs to the mature period of the artist’s work, in which he used unique metaphors. The author of the paper outlines the historical context of the founding of the church and interprets Medek’s "The Way of the Cross" against the background of post-war European art and contemporary solutions of the Passion cycle.Pozycja Józef Mehoffer’s competition design for the polychrome decoration of the Franciscan Church in Kraków, 1894. An attempt to reconstruct the artist’s decorative concept(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Studziżba-Kubalska, BeataJózef Mehoffer’s competition design for the painting decoration of the Franciscan Church in Kraków in 1894 has not yet been found. This article is an attempt to reconstruct the artist’s decorative concept on the basis of the surviving sketches for the project, as well as notes drawn and written in a sketchbook from 1893–1894. The artist, who was in Paris in February 1894, heard about the competition from Tadeusz Stryjeński. The project he sent to the jury in May 1894 did not meet the formal requirements; it was too sketch-like and unpolished and was not accepted. Mehoffer began work on it with detailed studies of sources and iconography, documented by his drawings and notes in his sketchbook. These bear witness to his technical dependence on Jan Matejko and the painters of the historicist school. The artist’s meticulous approach in this respect was perhaps one of the reasons why the project was not completed within the three-month deadline set by the jury. A stylistic analysis of Mehoffer’s sketches for the decoration of the Franciscan Church leads to the conclusion that they were created under the influence of Matejko’s polychrome decoration of the presbytery of St Mary’s Church in Kraków, as well as other sacral decoration of the second half of the 19 th century, associated with the current of academic historicism – an important model for the Polish artist was undoubtedly the polychrome decoration of the chapels of Notre Dame Cathedral in Paris – by Eugène Viollet-le-Duc and Maurice Ouradou. Mehoffer owed much of his inspiration for the iconography of his design, in which the dominant motifs were depictions of 13 th -century Polish saints, nuns, female rulers and Piast princes, to Matejko’s work, "The Defeat of Legnica – The Rebirth of Poland. 1241", 1888. The overall vision for the decoration of the Franciscan Church, which he did not include in the competition design but described in his notes, went beyond historicism. It demonstrates the artist’s sensitivity to the new trends in art at the turn of the 20 th century, and the fact that he was already aware of the profound changes taking place in the style of monumental painting and in the perception of its function.Pozycja Obrazy religijne o funkcji kultowej w twórczości Henryka Siemiradzkiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Nitka, MariaXIX wiek to czas, kiedy – jak zauważył Michael Thimann – nastąpiło przeniesienie obrazów ze strefy kultu w przestrzeń sztuki. Rozejście się dróg sztuki i sacrum dotykało również tak ważnego dla połączenia tych sfer gatunku, jak obraz ołtarzowy. Przedmiotem artykułu są realizacje obrazów ołtarzowych pędzla Henryka Siemiradzkiego, które stanowią próbę zmierzenia się tego wybitego malarza akademickiego z obrazem kultowym, przeznaczonym do świątyni. Siemiradzki wykonał kilka obrazów ołtarzowych: począwszy od kopii "Ukrzyżowania" Johanna Kölera (1867), następnie własną wersję tego tematu do kaplicy Matki Boskiej Różańcowej w rodzinnym Charkowie (1871), później "Zmartwychwstanie" (1878) dla kościoła Wszystkich Świętych na Grzybowie w Warszawie, a przede wszystkim duże realizacje ołtarzowe – "Chrystus uciszający burzę" (1882) dla świątyni ewangelickiej w Krakowie oraz "Wniebowstąpienie" (1891) dla kościoła Zmartwychwstańców w Rzymie przy via San Sebastianello. Artykuł jest próbą ukazania relacji formy, treści i funkcji sakralnej tych obrazów. W rozważaniach uwzględniono przede wszystkim dzieła "Chrystus uciszający burzę" i "Wniebowstąpienie", w których artysta w najpełniejszy sposób zmierzył się z kanonem gatunku obrazu ołtarzowego. Analizie podano ikonografię tych dzieł, ich związki z wielowiekową tradycją wizualną chrześcijaństwa, a w końcu semantykę kompozycji, poszukując w tych odniesieniach teologicznego rozumienia namalowanego przedstawienia. Wykazano, iż omówione realizacje wpisują się formatem i funkcją w gatunek obrazu ołtarzowego, jednocześnie są owocem głębokiego namysłu Siemiradzkiego nad rolą obrazu sakralnego w liturgii, we wnętrzu, a przede wszystkim w teologicznym dyskursie, który oddziaływać miał na serca, umysły i dusze wiernych. Podkreślono, iż w podejmowanych zleceniach artysta potrafił odpowiedzieć na wymagania różnych konfesji, malując obrazy, które odpowiadały posłannictwu i oczekiwaniom czy to katolickiej parafii, czy zgromadzenia zakonnego, czy wspólnoty protestanckiej. Dzieła Siemiradzkiego zostały zatem ukazane jako przykład namysłu artysty akademickiego nad znaczeniem obrazów ołtarzowych w wielowymiarowej przestrzeni sakralnej, wpisując się w wielowiekowy dialog sacrum i sztuki w obrębie tego gatunku.Pozycja Wprowadzenie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Ryba, Grażyna