Galicja. Studia i materiały nr 1/2015

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/2075

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 31

Adam Świątek, „Gente Rutheni, natione Poloni. Z dziejów Rusinów narodowości polskiej w Galicji”, Kraków 2014, ss. 510
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Hoff, Jadwiga
Budżet miasta Rzeszowa w latach 1853–1866
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Zamoyski, Grzegorz
Materiały archiwalne dotyczące budżetów rocznych gminy miasta Rzeszowa zachowały się w zespole „Akta miasta Rzeszowa”. Na ich podstawie można zbadać finansową działalność rzeszowskich władz miejskich u schyłku epoki przedautonomicznej. Warunki ich funkcjonowania w zakresie gospodarki finansowej były ograniczone często zmieniającymi się przepisami, a nadzór nad tą sferą działalności władz miejskich sprawowały urzędy państwowe – cyrkuły, a w okresie późniejszym (1855–1856) przejściowo urzędy powiatowe. Prezentowane poniżej źródło – „Pogląd na przeszły i obecny stan funduszów gminy królewskiego obwodowego Miasta Rzeszowa skreślony dla nowéj rady miejskiéj w lutym 1867 roku” ukazało się w 1867 r. w Rzeszowie w drukarni J.A. Pelara, a jego autorami było dwóch urzędników rzeszowskiego magistratu – kasjer miejski Aleksander Dreziński i sekretarz miasta Onufry Oraczewski. Znajduje się ono w rzeszowskim Archiwum Państwowym w zespole „Akta miasta Rzeszowa” pod sygn. 297. W zamyśle autorów miało pomóc nowo wybranej radzie miasta stwierdzić stan budżetu miasta i tym samym ułatwić pracę rzeszowskiemu samorządowi w związku z pierwszymi wyborami samorządowy rozpoczynającej się epoki autonomicznej. Z pewnością „Pogląd…” jest bardzo ciekawym źródłem do dziejów Rzeszowa w okresie przedautonomicznym.
Dwór, wieś i plebania w zachodniej Małopolsce w końcu XVIII i na początku XIX wieku w świetle najnowszych badań
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Ślusarek, Krzysztof
W artykule zaprezentowano wstępne rezultaty badań prowadzonych w ramach projektu badawczego „Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772–1815”. Okazuje się, że studia prowadzone w oparciu o źródła wytworzone w warunkach prawno-ustrojowych I Rzeczypospolitej, zaborów austriackiego i pruskiego, a także Księstwa Warszawskiego są nadspodziewanie dobre. Przede wszystkim udanym zabiegiem było zestawienie i konfrontacja źródeł różnej proweniencji, np. staropolskich inwentarzy gruntowych z austriackimi fasjami podatkowymi i opisaniami urbarialnymi. Dzięki temu obraz stosunków wiejskich w dobie upadku Rzeczypospolitej można przedstawić w nowym i zarazem pełniejszym świetle. Dodajmy, obraz ten wydaje się diametralnie inny od tego, jaki został upowszechniony w latach 50.–60. XX w., kiedy w historiografii starano się lansować tezę o trwającej na wsi walce klasowej.
Działalność Macierzy Polskiej we Lwowie w latach 1882–1894
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Hoszowska, Mariola
Autorka omawia w artykule pierwszy okres funkcjonowania jednej z ważniejszych społecznych fundacji wydawniczych w Galicji, jaką była Macierz Polska we Lwowie. Założona w 1882 r. z inicjatywy Józefa Ignacego Kraszewskiego, przez kolejnych jedenaście lat działała pod prezesurą emerytowanego profesora Uniwersytetu Lwowskiego, Antoniego Małeckiego. W tym czasie ukazało się ponad 60 publikacji, co nie było liczbą imponującą, ale ograniczenia statutowe, trudności z pozyskiwaniem wartościowych i oryginalnych opracowań, słabo jeszcze rozbudzone potrzeby czytelnicze wśród włościan miały na to przemożny wpływ. Lwowska fundacja usiłowała godzić cel praktyczno-pragmatyczny z religijno-narodowym. Pierwszy realizowano przez wydawanie prac pozwalających unowocześniać wiejskie gospodarstwa, zwiększać ich dochodowość, ułatwić korzystanie ze zdobyczy techniczno-cywilizacyjnych. W drugim chodziło o rozszerzanie światopoglądu chłopskiego czytelnika o sprawy narodowej wspólnoty, jej przeszłości oraz innych czynników spajających naród, takich jak religia i język. Kierowanie Macierzą Polską przez historyka literatury i mediewistę nie pozostawało bez wpływu na profil wydawnictw. Stanowiące trzecią część oferty prace historyczne oraz historyczno-religijne miały głównie charakter biograficzny. Atrakcyjne dla słabiej wykształconych odbiorców, zapoznawały czytelników z największymi polskimi władcami, wodzami, świętymi. Sięgano do bohaterów reprezentatywnych dla różnych okresów historycznych. Wydano też całościowe opracowania dziejów Polski pióra Izabeli Czartoryskiej i Władysława Ludwika Anczyca. Do programu wydawniczego włączono również dziełka prezentujące wybrane postaci i wydarzenia z historii powszechnej. Narodową literaturę reprezentowały „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza oraz „Pieśń o ziemi naszej” Wincentego Pola. Tytuły prasowe: „Niedziela”, „Kalendarz MP”, oraz subwencjonowany „Gospodarz Wiejski” zdobyły sobie pewną liczbę stałych prenumeratorów, wśród których przeważali włościanie, ale faktycznie walczyły o przetrwanie. Jakkolwiek warunki dla realizacji inicjatyw obliczonych na podnoszenie poziomu kultury umysłowej niższych kręgów społeczeństwa Galicji wschodniej nie były łatwe, kierującym Macierzą udało się niemało osiągnąć. Było to możliwe nie tylko dzięki zaangażowaniu uczonych i społeczników, ale i finansowemu wsparciu otrzymywanemu od Sejmu Krajowego i Rady Miasta Lwowa.
„Garibaldi”, „Cavour” i polski Piemont
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Łazuga, Waldemar
Autor zastanawia się nad fenomenem Galicji w przededniu i podczas I wojny światowej. Analizuje, ile w niej było polskich i ukraińskich Piemontów. Śledzi pod tym kątem tzw. rozwiązanie austro-polskie – program krakowskich konserwatystów budowy przyszłej Polski w związku państwowym z Austro-Węgrami. Opisuje ewolucję tej idei od jej rozkwitu na początku wojny po klęskę, gdy wojna dobiegała końca. Szczególną uwagę zwraca na „piemonckie scenariusze” – role Garibaldiego i Cavoura przypisywane Piłsudskiemu i Bobrzyńskiemu. Rozważa też, co z tych scenariuszy i idei austro-polskiej zostało. I jakie były dalsze losy bohaterów tego historycznego dramatu.
Listy Zygmunta Sarneckiego do Franciszka Rawity-Gawrońskiego (1887–1920)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Koko, Eugeniusz
Korespondencja Z. Sarneckiego i Franciszka Rawity-Gawrońskiego obrazuje kontakty obu tych przedstawicieli polskiej literatury na przełomie XIX/XX w. Jej początek był związany z przedłożoną F. Rawicie-Gawrońskiemu przez Z. Sarneckiego propozycją współpracy w piśmie „Świat”, wydawanym w latach 1888–1895. Zadzierzgnięte wówczas relacje przetrwały niemal do końca życia Sarneckiego. Cechowały je wzajemny szacunek i życzliwość. Listy uzupełniają dotychczasowy stan wiedzy o kłopotach Z. Sarneckiego związanych z redagowaniem pisma. Przynoszą również informacje o jego reakcjach na publikacje F. Rawity-Gawrońskiego oraz pewne szczegóły związane z biografią Z. Sarneckiego, zwłaszcza w odniesieniu do lat 1917–1920.
Marta Rymar, „Architektura dworców Kolei Karola Ludwika w Galicji w latach 1855–1910”, wyd. Neriton, Warszawa 2009, ss. 254, ilustracje, tabele, streszczenia w jęz. angielskim, niemieckim, indeksy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Opaliński, Dariusz
Materiały do bibliografii Galicji za rok 2010
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Augustynowicz, Christoph; Bieńkałowicz, Natalia; Kawalec, Agnieszka; Kolb, Natalia; Kozak, Szczepan; Orlevycz, Iryna; Sierżęga, Paweł
Międzynarodowa konferencja „Galicja w latach 1772–1867. Społeczeństwo i gospodarka”, Kraków 19 listopada 2014
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kozak, Szczepan
Międzynarodowa konferencja naukowa „Historia i historycy na Uniwersytecie Lwowskim. Tradycje i teraźniejszość”, Lwów 2–3 października 2014
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kawalec, Agnieszka
Międzynarodowa konferencja naukowa „Kobieta w Galicji 1772–1918. Przestrzeń prywatna – przestrzeń publiczna”, Rzeszów–Czudec 16–17 maja 2014
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kozak, Szczepan
Miejsce wiejskich szkół elementarnych i ich nauczycieli w życiu społeczności chłopskich w Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pelczar, Roman
Tytułowy problem staram się omówić, odwołując się do literatury pamiętnikarskiej pochodzącej głównie z drugiej połowy XIX i początku XX w. Dlatego moje rozważania naukowe odnoszą się zasadniczo do tego okresu. W artykule najpierw ukazuję stosunek chłopów do oświaty elementarnej i tworzenia w ich wsiach szkół. Trzeba zaznaczyć, że w poszczególnych miejscowościach istniały w tym względzie znaczne różnice. Podkreśliłem przy tym, że stopień oddziaływania szkół elementarnych na poziom edukacji ludności wiejskiej nie był zbyt duży. Drugim wątkiem artykułu jest ocena pozycji społecznej nauczycieli wiejskich. Także w tym przypadku należy uznać, że nie była ona jednolita. Zależała od konkretnej społeczności chłopskiej oraz osoby nauczyciela.
Niektóre przestrogi dla nauczycieli, którzy oraz są organistami, kościelnymi (1863 r.). Źródło do dziejów oświaty galicyjskiej w okresie przed autonomią
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pelczar, Roman
W 1863 r. Kuria Biskupia w Tarnowie opublikowała dokument (instrukcję) adresowany do nauczycieli szkół parafialnych i trywialnych z terenu diecezji tarnowskiej pracujących na wsiach oraz w miasteczkach. Poruszono w nim kilka kwestii, a mianowicie: ogólne zasady zachowywania się nauczyciela; domowe i rodzinne życie nauczyciela; urzędowanie nauczyciela w szkole, kościele i zakrystii oraz funkcjonowanie w lokalnym środowisku. Instrukcja pozwala dokładnie odtworzyć życie codzienne oraz obowiązki szkolne nauczycieli pracujących w tych środowiskach społecznych.
Od redakcji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kozak, Szczepan
Polskie Towarzystwo Pedagogiczne we Lwowie (materiały z lwowskiego Archiwum Historycznego)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Przeniosło, Małgorzata
Polskie Towarzystwo Pedagogiczne we Lwowie założono w 1868 r. Organizacja była reprezentantem środowiska nauczycielskiego w Galicji, do 1906 r. działała pod nazwą Towarzystwo Pedagogiczne. Zajmowała się rozwojem szkolnictwa galicyjskiego (szczególnie ludowego), sprawami bytowymi nauczycieli, także ich samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Centrala Towarzystwa mieściła się we Lwowie, na terenie całej Galicji stworzono sieć oddziałów terenowych, w 1896 r. było ich 69, potem liczba ta zmniejszyła się. W publikacji zamieszczone zostały trzy obszerne dokumenty przechowywane w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie. Materiały pochodzą z zespołu Polskie Towarzystwo Pedagogiczne (fond 445). Są to dwa protokoły z posiedzeń Zarządu Głównego organizacji (z grudnia 1905 i czerwca 1907 r.) oraz protokół z X Walnego Zjazdu Delegatów Towarzystwa, który zorganizowano we Lwowie w kwietniu 1912 r.
Popularyzacja wiedzy rolniczej w Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wnęk, Jan
W latach 1795–1918 dokonał się w Galicji wyraźny postęp wiedzy rolniczej. Prowadzone badania i doświadczenia wpływały na produkcję roślinną i zwierzęcą. Ówczesna myśl z zakresu teorii i praktyki rolniczej była systematycznie popularyzowana. Na łamach wydawnictw poruszano spektrum zagadnień rolniczych. Upowszechniano wiadomości na temat mechanizacji, melioracji, nawożenia, uprawy zbóż, roślin okopowych, motylkowych, ogrodnictwa, hodowli koni, bydła, owiec, trzody chlewnej, drobiu, ryb, pszczół oraz weterynarii. Literatura fachowa (w tym poradniki rolnicze) stanowiąca podstawowe źródło badań daje wgląd w główne problemy rozwoju produkcji rolniczej w Galicji w dobie autonomicznej. Ukazuje ówczesny stan wiedzy i praktyki rolniczej. Pozwala prześledzić tendencje modernizacyjne w rolnictwie i zmiany w kulturze agrarnej chłopów.
Raporty Antoniego Józefa Jędrzejewicza o możliwościach i nadziejach Galicji w lecie 1848 r.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kovács, István
Wydarzenia Wiosny Ludów budziły nadzieję na wskrzeszenie Polski zarówno w kręgach emigracyjnych, jak i pod zaborami, mniej w Królestwie Polskim, bardziej w Wielkim Księstwie Poznańskim, a szczególnie w Galicji, gdzie na mocy konstytucji ogłoszonej 25 kwietnia 1848 r. powstawały rady narodowe i gwardie narodowe. Właśnie z tego powodu Agencja Główna rozszerzyła swoją sieć agenturalną na Galicję. Od czerwca 1848 r. regularnie wysyłano raporty do Hotelu Lambert na temat sytuacji polityczno-społecznej w Galicji i szansy powodzenia działań konspiracyjnych. Szczególnie zasługuje na uwagę raport Antoniego Józefa Jędrzejewicza z dnia 29 lipca 1848 r. ze względu na trafną analizę sytuacji, pozbawioną złudzeń na zmiany w Galicji.
Seminarium historii powszechnej Ksawerego Liskego. Lista studentów i prac seminaryjnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Kawalec, Agnieszka
W artykule przedstawiono nieznane dotąd informacje na temat seminarium historii powszechnej prowadzonego w latach 1871/1872–1891 przez Ksawerego Liskego, profesora Uniwersytetu Lwowskiego. Na podstawie sprawozdań z działalności naukowo-dydaktycznej seminarium, sporządzanych corocznie na polecenie Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego i przesyłanych do Wiednia, opracowano wykaz studentów oraz tytuły wykładów i prac pisemnych przygotowanych pod kierunkiem profesora. Podstawą źródłową niniejszego opracowania są dokumenty zdeponowane w zasobach Archiwum Obwodowego we Lwowie. Na ich podstawie udało się ustalić listę 126 seminarzystów aktywnie uczestniczących w zajęciach (dotąd znanych było 26 osób), tematy 43 wykładów oraz tytuły 286 prac zaliczeniowych opracowanych pod kierunkiem K. Liskego.
Spis większych właścicieli ziemskich należących do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w dzielnicy austriackiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Wątor, Adam
Artykuł podejmuje problematykę tej części ziemiaństwa polskiego w Galicji Wschodniej, która współpracowała z Narodową Demokracją przed wybuchem Wielkiej Wojny. Publikowana lista większych właścicieli ziemskich związana jest z ich polityczną, społeczną i gospodarczą aktywnością, udziałem w licznych towarzystwach i organizacjach społecznych, zawodowych (na czele z Galicyjskim Towarzystwem Gospodarczym, Towarzystwem Kredytowym Ziemskim), finansowych (udział w zarządach i radach nadzorczych instytucji finansowych).
Stanisław Koźmian, „Autobiografia”
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Menz, Mariusz
Tekst jest pierwszym wydaniem „Autobiografii” czołowego krakowskiego stańczyka, Stanisława Koźmiana (1836–1922). Powstał on około 1900 roku w Wiedniu, a jego geneza wiąże się z czterdziestą rocznicą działalności publicystycznej Koźmiana. W „Autobiografii” Koźmian przedstawia przede wszystkim swoje zasługi polityczne w Galicji, starając się przekonać czytelnika, że zerwanie z tradycją irredentystyczną i opowiedzenie się Polaków w Galicji za lojalizmem i pracą organiczną (zwłaszcza na polu kultury) to przede wszystkim jego zasługa.

Przeglądaj

Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 1/2015 według Tytuł