Przeglądanie według Autor "Pelczar, Roman"

Aktualnie wyświetlane 1 - 14 z 14

Galicyjska szkoła ludowa i szkoła powszechna II Rzeczypospolitej – polskie dziedzictwo edukacyjne i kulturowe
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023) Pelczar, Roman; Juśko, Edmund; Ryś, Jan; Niedojadło, Andrzej; Sommer, Hubert; Juśko, Paweł
Informacja o projekcie Projekt „Tradycja szkolnictwa elementarnego autonomicznej Galicji i II Rzeczypospolitej jako element dziedzictwa narodowego” został zrealizowany w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa”. Jego zasadniczym celem było uaktualnienie i pogłębienie badań naukowych nad polskim dziedzictwem edukacyjnym, będącym ważnym elementem polskiego dziedzictwa kulturowego, a następnie ich upowszechnienie. Jako polskie dziedzictwo edukacyjne uznane zostało polskie szkolnictwo elementarne (w okresie autonomii w Galicji) oraz szkolnictwo powszechne II Rzeczypospolitej w aspekcie oddziaływań wychowawczych na młodzież i społeczeństwo, mające na celu budowanie tożsamości narodowej i kształtowanie postaw patriotycznych, obywatelskich i propaństwowych. Elementem naukowym projektu są dwie monografie pedagogiczno-historyczne wydane nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Rzeszowskiego – pierwsza zatytułowana „Wychowanie narodowe i patriotyczne w polskich szkołach ludowych w Galicji w latach 1772–1918” (autorzy: Roman Pelczar i Jan Ryś); zaś druga – „Wartości patriotyczne i narodowe w procesie dydaktyczno-wychowawczym w szkołach powszechnych II Rzeczypospolitej” (autorzy: Edmund Juśko i Andrzej Niedojadło). Z kolei komponent popularyzatorski tworzą: wystawa historyczna „Galicyjska szkoła ludowa i szkoła powszechna II Rzeczypospolitej – polskie dziedzictwo edukacyjne i kulturowe” oraz związane z nią wydawnictwo albumowe o tym samym tytule. Ponadto zrealizowany został cykl podcastów z udziałem ekspertów, poświęconych szczegółowym aspektom problematyki będącej przedmiotem projektu. Podcasty są dostępne na platformach podcastowych. Projekt powstał w gronie historyków oświaty i wychowania związanych z Instytutem Pedagogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego przy współpracy naukowców z innych krajowych uczelni. Jego problematyka wiąże się z profilem naukowym Zakładu Historii Myśli Pedagogicznej, znajdującego się w strukturze wspomnianego instytutu, a także zainteresowaniami badawczymi i dorobkiem autorów projektu. Impresja historyczna Niniejsza publikacja nie ma charakteru monograficznego i nie jest pełnym wykładem na temat funkcjonowania polskiego szkolnictwa elementarnego w okresie autonomii galicyjskiej oraz II Rzeczypospolitej. Zawiera ona syntetyczne omówienie wybranych zagadnień z tej problematyki wpisujących się w zasadniczy cel omówionego wcześniej projektu, który ukierunkowywał jego przedmiot zainteresowań na „aspekt oddziaływań wychowawczych na młodzież i społeczeństwo, mających na celu budowanie tożsamości narodowej i kształtowanie postaw patriotycznych, obywatelskich i propaństwowych”. Wybrane i zaprezentowane w postaci tekstu oraz autorskiego wyboru materiału ilustracyjnego poszczególne tematy mają układ problemowy. Przedstawione zagadnienia i zjawiska są zawężone do obszaru zaboru austro-węgierskiego, tj. Galicji w okresie autonomicznym, a także lat istnienia niepodległej II Rzeczypospolitej. W związku z tym świadomie pominięty został kontekst pozostałych zaborów. Prezentowane wydawnictwo ma zatem formułę swoistej impresji historycznej. Jego zadaniem jest między innymi upowszechnić wiedzę uzyskaną w ramach komponentu badawczego realizowanego w Instytucie Pedagogiki UR projektu, ale również skłonić wszystkie osoby, które zechcą sięgnąć i zapoznać się z zawartym w nim przekazem słownym i wizualnym, do refleksji na temat tego wyjątkowego polskiego dziedzictwa oświatowego i kulturowego, jakie pozostawiła nam Polakom galicyjska szkoła ludowa i szkoła powszechna II RP.
Jan Ryś, „Żołnierska paideia. Wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce w XVI–XVII wieku”, Wydawnictwo Ignatianum, Kraków 2019, 758 ss.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Pelczar, Roman
Miejsce wiejskich szkół elementarnych i ich nauczycieli w życiu społeczności chłopskich w Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pelczar, Roman
Tytułowy problem staram się omówić, odwołując się do literatury pamiętnikarskiej pochodzącej głównie z drugiej połowy XIX i początku XX w. Dlatego moje rozważania naukowe odnoszą się zasadniczo do tego okresu. W artykule najpierw ukazuję stosunek chłopów do oświaty elementarnej i tworzenia w ich wsiach szkół. Trzeba zaznaczyć, że w poszczególnych miejscowościach istniały w tym względzie znaczne różnice. Podkreśliłem przy tym, że stopień oddziaływania szkół elementarnych na poziom edukacji ludności wiejskiej nie był zbyt duży. Drugim wątkiem artykułu jest ocena pozycji społecznej nauczycieli wiejskich. Także w tym przypadku należy uznać, że nie była ona jednolita. Zależała od konkretnej społeczności chłopskiej oraz osoby nauczyciela.
Niektóre przestrogi dla nauczycieli, którzy oraz są organistami, kościelnymi (1863 r.). Źródło do dziejów oświaty galicyjskiej w okresie przed autonomią
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Pelczar, Roman
W 1863 r. Kuria Biskupia w Tarnowie opublikowała dokument (instrukcję) adresowany do nauczycieli szkół parafialnych i trywialnych z terenu diecezji tarnowskiej pracujących na wsiach oraz w miasteczkach. Poruszono w nim kilka kwestii, a mianowicie: ogólne zasady zachowywania się nauczyciela; domowe i rodzinne życie nauczyciela; urzędowanie nauczyciela w szkole, kościele i zakrystii oraz funkcjonowanie w lokalnym środowisku. Instrukcja pozwala dokładnie odtworzyć życie codzienne oraz obowiązki szkolne nauczycieli pracujących w tych środowiskach społecznych.
Recenzja książki: Aneta Rejman, Andrzej Nowakowski, „Szkoła w Dąbrówce na tle dziejów miejscowości (1911–2020). Przyczynek do historii gminy Stryszów”, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2022, ss. 175
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Pelczar, Roman
Sieć szkół niemiecko-żydowskich w Galicji w latach 1774–1873. Uwarunkowania i dynamika rozwoju
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Pelczar, Roman
Przedmiotem analiz zawartych w artykule jest kształtowanie się sieci państwowych (ludowych) szkół dla ludności żydowskiej mieszkającej w Galicji w latach 1774–1873. Badany przedział czasowy zamyka cały okres ich istnienia. W artykule scharakteryzowano austriacką politykę oświatową oraz żydowskie szkolnictwo wyznaniowe w początkach czasów galicyjskich. Przedstawiono też uwarunkowania funkcjonowania żydowskiego szkolnictwa ludowego na przełomie XVIII/XIX w. i sieć żydowskich szkół ludowych. Ukazano także działania na rzecz odbudowy szkolnictwa żydowskiego w XIX w.
System kar i nagród w szkołach ludowych w Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Pelczar, Roman
Celem artykułu jest zaprezentowanie sposobów karania i nagradzania uczniów w szkołach ludowych Galicji w całym okresie zaborów. Powstał on w oparciu o szeroką bazę informacyjną. Pozwoliło to bardzo szczegółowo przeanalizować szereg zagadnień związanych z tym tematem. Główną część artykułu stanowią treści poświęcone różnym rodzajom kar szkolnych, wśród których dominowały kary cielesne. Często stosowano także kary psychiczne. Znacznie rzadziej nauczyciele nagradzali uczniów. Artykuł uzupełnia wiedzę naukową na temat procesu dydaktyczno-wychowawczego realizowanego w szkołach w Galicji.
Szkolnictwo specjalne na ziemiach polskich w XIX i początkach XX w. (ze szczególnym uwzględnieniem zaboru austriackiego)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Pelczar, Roman
Celem artykułu było ukazanie uwarunkowań, które w XIX w. przyczyniły się do powstania pierwszych szkół specjalnych dla dzieci niepełnosprawnych i wymagających specjalnej troski. Miało to miejsce na ziemiach polskich w czasach zaborów. Główną uwagę zwrócono na działania w tym zakresie podjęte w zaborze austriackim. Do zreferowania tematu wykorzystano literaturę naukową odnoszącą się do szczegółowych zagadnień składających się na tytułowy problem badawczy. Na system szkolnictwa specjalnego składały się w tym czasie następujące typy szkół: dla głuchych, niewidzących, upośledzonych umysłowo oraz zdemoralizowanych. Zostały one w artykule kolejno omówione. Ponadto szkolnictwo specjalne na ziemiach polskich zostało skonfrontowane z podobnym szkolnictwem działającym w różnych krajach europejskich.
Wpływ Rady Szkolnej Krajowej na rozwój sieci szkół elementarnych w Galicji w pierwszym dziesięcioleciu jej działalności (1868–1878)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Pelczar, Roman
Celem artykułu jest przedstawienie działalności Rady Szkolnej Krajowej (RSK) w Galicji w pierwszym 10-leciu jej funkcjonowania. W tym okresie polegała ona na reorganizacji istniejących szkół elementarnych (ludowych) oraz na tworzeniu nowych placówek szkolnych. Najpierw przedstawiono prawne i organizacyjne uwarunkowania tworzenia sieci szkół przez RSK na przełomie lat 60. i 70. XIX w. Następnie omówiono jej rolę w zakresie oddziaływania na społeczeństwo Galicji w kwestii ich organizowania. Ukazano także trudności, jakie RSK musiała pokonać. W opracowaniu wykorzystano źródła archiwalne, akty prawne oraz literaturę historyczną. Artykuł może pomóc w badaniach nad oświatą elementarną na ziemiach polskich w czasach zaborów, zwłaszcza na terenie Galicji.
Wprowadzenie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Pelczar, Roman
Wprowadzenie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Pelczar, Roman
Wprowadzenie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Pelczar, Roman
Wprowadzenie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Pelczar, Roman
Wychowanie narodowe i patriotyczne w polskich szkołach ludowych w Galicji w latach 1772–1918
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023) Pelczar, Roman; Ryś, Jan
W pracy podjęto próbę ukazania kwestii wychowania narodowego i patriotycznego w polskich szkołach ludowych w okresie galicyjskim. Rozważaniami objęto całe szkolnictwo ludowe: państwowe, wyznaniowe i samorządowe funkcjonujące od 1772 do 1918 r. Zaprezentowano je w aspekcie oddziaływań edukacyjno-wychowawczych w duchu narodowo-patriotycznym, na tle przełomowych wydarzeń społecznych, politycznych i oświatowych, w tym zmagań o zachowanie tożsamości narodowej Polaków w obliczu działań germanizacyjnych austriackiego zaborcy. Całość publikacji składa się z siedmiu rozdziałów. Koncepcje wychowania narodowego i patriotycznego zrodzone w czasach galicyjskich zajmują ważne miejsce w dziejach polskiej myśli pedagogicznej. Dlatego w pierwszym rozdziale monografii dokonano m.in. analizy teoretycznych poglądów dydaktyczno-wychowawczych, sformułowanych przez polskich pedagogów, uczonych i polityków żyjących w omawianych czasach. W drugim ukazano organizację szkolnictwa ludowego w Galicji w latach 1772-1918 z podziałem na dwa okresy: 1772-1869 i 1869-1918. Rozdział trzeci analizuje rolę przedmiotów szkolnych w procesie wychowania narodowego i patriotycznego. Ukazano w nim programy nauczania obowiązujące w szkołach ludowych, nauczanie języka niemieckiego i jego wpływ na postawy młodzieży polskiej oraz rolę języka polskiego w procesie kształcenia i stosowane w nim polskie podręczniki. Podkreślono także znaczenie pozostałych przedmiotów oddziałujących na wychowanie narodowe i patriotyczne, takich jak: historia, śpiew, geografia, przyroda, gimnastyka i religia. W czwartym ukazano rolę nauczyciela w procesie wychowania narodowo-patriotycznego uczniów. Zawarto w nim uwarunkowania prawno-organizacyjne zawodu nauczycielskiego oraz zaprezentowano postawy etyczno-moralne i polityczno-społeczne nauczycieli. W rozdziale piątym scharakteryzowano patriotyczne znaczenie uroczystości szkolnych, najpierw przez pryzmat prawodawstwa oświatowego, a następnie dokonano charakterystyki różnych rodzajów tych uroczystości. Omówiono także obchody rocznic narodowych i obchody ku czci wybitnych Polaków. Z kolei w rozdziale szóstym omówiono znaczenie literatury polskiej i bibliotek szkolnych gromadzących książki w języku polskim oraz autorstwa wybitnych polskich pisarzy. Rozdział siódmy traktuje o jeszcze innych formy oddziaływań patriotycznych, a mianowicie o wycieczkach szkolnych, organizacjach uczniowskich (skauting i harcerstwo), teatrze uczniowskim i o zaangażowaniu młodzieży szkolnej w działania patriotyczne w trakcie I wojny światowej. Publikacja zawiera również wstęp, zakończenie, bibliografię oraz indeks nazwisk oraz miejscowości. Podstawowym materiałem źródłowym, który został wykorzystany w opracowaniu są kroniki szkolne zgromadzone w archiwach państwowych i szkolnych. Ponadto sięgnięto po dokumenty drukowane i literaturę pamiętnikarską. W kontekście literatury przedmiotu niniejsza praca stanowi kontynuację i istotne poszerzenie części aspektów problematyki wychowawczej galicyjskiego szkolnictwa ludowego.