„Szlachetna namiętność” – tematyka orientalna w twórczości Jana Potockiego

Abstract

Tematem rozprawy jest „szlachetna namiętność” Jana Potockiego, czyli – jak sam wyjaśniał – jego zainte-resowania Orientem. Owa pasja towarzyszyła hrabiemu przez całe życie. Była także istotnym elementem twór-czości literackiej oraz naukowej krajczyca. Celem pracy jest przedstawienie sposobów, za pomocą których hrabia zdobywał wiedzę na temat Wschodu. Oglądowi podda-no intelektualne oraz rzeczywiste wędrówki do Orientu autora Rękopisu znalezionego w Saragossie. Następnie poprzez analizę kulturową tekstów Potockiego pokazano efekty transpozycji tego niezwykle bogatego doświad-czenia w literaturę. Zdumiewająca wręcz polimorficz-ność dzieła hrabiego wymagała zastosowania rozmaitych narzędzi badawczych. Ze względu na specyfikę twór-czości orientalizującej, sięgnięto po instrumenty wypra-cowane w obrębie antropologii literatury, imagologii oraz komparatystyki. W dysertacji chciano udowodnić, iż wschodnie fascynacje Jana Potockiego były wyrazem szczerych, a nie jedynie wywołanych modą, zaintereso-wań. Jednocześnie interpretować je należy również jako świadectwo zmian dokonujących się w świadomości europejskiej (w tym również polskiej) w epoce Oświece-nia, pod wpływem kontaktów z kulturami pozaeuropej-skimi. Swoją postawą oraz twórczością literacką i nau-kową hrabia z pewnością miał w tych zmianach ważny udział.

The subject of the dissertation is the "noble pas-sion" of Jan Potocki, that is - as he explained himself - his interest in the Orient. This passion accompanied the count throughout his life. It was also a crucial element of the literary and scientific writtings of Son of Incisor Regni. The aim of the work is to present the methods by which the count acquired knowledge on the subject of the East. The subject of the review was the intellectual and real journeys to the Orient of the author of The Sa-ragossa Manuscript. Then, through the cultural analysis of Potocki’s texts, the effects of the transposition of this extremely rich experience into literature were shown. The astonishing polymorphism of the count's work requi-red the use of various research tools. Due to the specifi-city of orientalising works, instruments developed in the anthropology of literature, imagology and comparative studies were used. The dissertation wanted to prove that the eastern fascinations of Jan Potocki were an expression of sincere, and not only fashion-induced, interests. Simultaneously, it should also be interpreted as an expression and account of changes taking place in the European (including Polish) consciousness during the Enlightenment, under the influence of contacts with non-European cultures. With his attitude and literary and scientific work, the count certainly contributed to it significantly.