Filozofia polityczna Augusta Cieszkowskiego. Mesjanizm jako droga do odpolitycznionego uniwersalizmu

Abstract

Rozprawa stanowi krytyczną analizę oraz komentarz do filozoficzno-politycznych aspektów myśli jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego mesjanizmu – Augusta Cieszkowskiego. W dysertacji zastosowano metodę rekonstrukcji poglądów filozofa wraz z opisem ich filozoficznych źródeł. Badania obejmują swym zasięgiem związki myśli Cieszkowskiego z filozofią G.W.F. Hegla, koncepcjami społecznymi C. H. de Saint-Simona i Ch. Fouriera oraz różnymi nurtami teologii i filozofii chrześcijańskiej. Analizując i badając znaczenie filozofii politycznej Cieszkowskiego zdecydowano się na wykorzystanie siatki pojęciowej oraz metod wypracowanych przez C. Schmitta. Ich zastosowanie pomogło lepiej zrozumieć specyfikę badanych teorii poprzez ich interpretację w świetle takich ujęć teoretycznych jak: uwzględnienie opozycji przyjaciel-wróg, pytanie o warunki możliwości ustanowienia globalnej wspólnoty politycznej oraz podkreślanie antropologicznego zakorzenienia koncepcji filozoficzno-politycznych. Zabieg ten pozwolił na ujawnienie, znajdujących się na marginesach omawianej twórczości, fundamentalnych twierdzeń i milcząco przyjętych przez Cieszkowskiego założeń, mających jednakże doniosłe konsekwencje teoretyczne. Rozprawę można odczytywać jako studium historyczno-filozoficzne oraz jako przykład próby przeprowadzenia testu hermeneutycznej mocy kategorii zawartych w dziełach Schmitta.

The presented dissertation constitutes a critical analysis and commentary on the philosophical-political aspects of the thought of one of the most prominent representatives of Polish Romantic messianism, August Cieszkowski. The dissertation employs the method of reconstructing the philosopher's views along with a description of their ideological-philosophical sources. These studies encompass the connections between Cieszkowski's thought and the philosophy of Georg Wilhelm Friedrich Hegel, the social concepts of Claude Henri de Saint-Simon and Charles Fourier, and various trends in Christian theology and philosophy. In analysing and examining the significance of Cieszkowski's political philosophy, it was subsequently decided to utilise the conceptual framework and methods developed by Carl Schmitt. Their application helped to better understand the specificity of the theories under investigation through their interpretation in the light of theoretical perspectives such as: conducting analysis involving the friend-enemy opposition, inquiring about the conditions of establishing a global political community, or the anthropological grounding of philosophical-political concepts. Furthermore, this approach revealed fundamental theorems and tacitly accepted assumptions by Cieszkowski, situated at the margins of the discussed body of work, which nevertheless have significant theoretical consequences. Hence, this dissertation can be read not only as a historical-philosophical study but also as an attempt to assess the hermeneutic power of the categories embedded in Schmitt's works.