Przedmioty w terenie, czyli etnograficzna refleksja archeologa. O biografiach pamiątek rodzinnych

Abstract

Tekst stanowi propozycję etnograficznej interpretacji pamiątek rodzinnych na podstawie materiału terenowego, który zgromadzony został w trakcie badań poświęconych domowym poddaszom prowadzonych w latach 2012–2014 w Gąsawie na Pałukach. Punktem wyjścia dla rozważań jest próba spojrzenia na przedmiot jako tekst, zbiór zapisanych w jego materii komunikatów, gdyż cechuje się on mocą „sprawczą” (ang. agency), zdolny jest wywierać wpływ na kształt narracji swych właścicieli, jak również wytyczać przed interpretującym określone drogi etnograficznego opisu. Autorka, archeolog i etnograf równocześnie, decyduje się postawić kilka przywołanych przez rozmówców pamiątek – rzeczy posiadających znaczenie biograficzne, często przekazywanych z pokolenia na pokolenie i zdolnych uosabiać konkretne postacie – w roli podmiotów badań oraz samodzielnych narratorów opowieści o przeszłości. W myśl postmodernistycznego „zwrotu ku rzeczom”, przy pomocy hermeneutycznych narzędzi interpretacji oraz archeologicznej metafory „warstw czasu”, usiłuje wydobyć pewne zdeponowane w nich treści dotyczące przeszłości ludzi oraz miejsc, z którymi są powiązane. Powstające w ten sposób „biografie przedmiotów” tworzą zbiór historii w pewnym sensie „konkurencyjnych” względem opowieści swych właścicieli, lecz będących równoprawnym źródłem wiedzy etnograficznej oraz unikatowym zwierciadłem czasu minionego.