Przedmiotem zainteresowania dysertacji jest poetycka i prozatorska twórczość Aleksandra Jurewicza, Pawła Huelle, Adama Zagajewskiego i Stefana Chwina, poetów pokolenia „urodzonych po Jałcie”. W szerszym kontekście tematem są tutaj związki tekstów literackich z przestrzenią. Interesują mnie „topografie”, a zatem różne sposoby zapisywania miejsc w kulturze. Zasygnalizowana problematyka badana jest poprzez refleksję na temat sposobów istnienia konkretnego miejsca – Lidy, Wilna, Lwowa czy Gdańska, w utworach prozatorskich oraz poetyckich „Pojałtańczyków”. Owe miasta to miejsca, z których pisarze się wywodzą lub są z nimi wyobrażeniowo związani. Wychodząc od geograficznego szczegółu, jakim są poszczególne miasta, zmierzam do próby zarysowania relacji pomiędzy pisarzem i miejscem. Praca ta ma przy tym charakter analityczno – interpretacyjny. Koncentruję się w niej na odzwierciedleniu w twórczości pisarzy związków międzykulturowych zachodzących w ich ukochanym mieście, problematyce tożsamościowej i swoistych znakach kultury, poprzez które „przemawia” historia miast. W literackiej wizji „ojczyzn prywatnych” poszukuję jednocześnie odpowiedzi na bardziej ogólne pytania, związane z doświadczaniem przestrzeni i ze sposobem przedstawiania tego doświadczenia w literaturze, a także z relacjami pomiędzy człowiekiem i miejscem oraz ze szczególnym przypadkiem tej relacji, jaką stanowi związek pisarza i miejsca. Praca ta jest próbą odczytania i nakreślenia portretu miasta wyłaniającego się z utworów, ukazania roli i funkcji, jakie pełni to miasto w biografii każdego twórcy. W kolejnych rozdziałach przedstawione są poszczególne elementy – miejsca, przedmioty i mieszkańcy – składające się w literacki portret miasta uobecnionego w prozie i poezji autorów, którzy musieli rozstać się z ukochaną małą ojczyzną. Poszukuję jednocześnie odpowiedzi na bardziej ogólne pytania, związane z doświadczaniem przestrzeni i ze sposobami przedstawiania tego doświadczenia w literaturze, a także z relacjami pomiędzy człowiekiem i miejscem oraz ze szczególnym przypadkiem tej relacji, jaką stanowi związek pisarza i miejsca. Interesują mnie zagadnienia związane z tworzeniem opowieści o miejscach, ze swoistą „mityzacją przestrzeni” oraz udziałem pojęć takich jak nostalgia, tęsknota za utraconym miejscem, a także potrzeba oswojenia i tworzenia swojego „nowego” miejsca w przestrzeni. Przedstawione stanowisko jest wynikiem obserwacji tematu kresowo – pogranicznego w literaturze polskiej, która od kilku wieków wyrastała w sąsiedztwie innych kultur, wykorzystując z nich wiele składników, do tego stopnia, iż jej obraz bez „pożyczonych” komponentów byłby niepełny i nieprawdziwy. Rozprawę niniejszą kończy podsumowanie wcześniejszych analiz i rozważań, prowadzące w stronę stwierdzenia, że „dzieciństwo po Jałcie” w twórczości czterech wymienionych pisarzy odgrywa rolę szczególną. Jest inspiracją dla każdego z nich, pisanie o nim jest sposobem na przywracanie pamięci o dawnej przeszłości miasta oraz (roz)poznanie i oswojenie nowego obcego miejsca. Sposób przedstawiania i opisania „dzieciństwa po Jałcie” zmierza w stronę autorskiej kreacji oraz mityzacji przestrzeni „małej ojczyzny”, tworzenia „nowego mitu”, który, jako miejsce utracone na zawsze staje się także przestrzenią symboliczną, w którą wpisane zostają wydarzenia, stanowiące „ilustrację” dla rozważań na temat dylematów (duchowych, światopoglądowych, teologicznych itp.) współczesnego człowieka, składających się na tzw. autobiografię duchową autorów.

The focus of this dissertation is poetic and prose works of Alexander Yurevich, Pawel Huelle, Adam Zagajewski and Stefan Chwin, generation of poets who were "born after the Yalta". In a broader context, the relation between the literary texts and space is the subject here. I am interested in "topography", and therefore various ways of recording them in culture. The issue is examined through reflection on how the existence of a particular place - Lida, Vilnius, Lvov and Gdansk exists in the works of prose and poetry of authors who were "born after Yalta". These cities are places from which they originate or are imaginatively associated with. Starting with geographic details, which are particular cities, I am outlining the relationship between the writer and the place. The thesis is of analytical–interpretative nature. In this work I focus on reflecting how the works of the writers relate to intercultural relationships taking place in their beloved city, issues of identity and specific cultural signs through which the history of cities speaks. In the literary vision of "private homelands" I am looking for answers to more general questions related to the experience of space and the way of presenting this experience in literature, as well as the relationship between a man and a place, and the special case of this relationship, which is a compound of the writer and the place. This work is an attempt to read and sketch a portrait of the city emerging from the authors’ works, and to show its role and function, which the city plays in the biography of each artist. Individual elements are presented in the following chapters - space, objects and residents - composing a literary portrait of the city which is present in prose and poetry of the writers who had to part with their beloved little homeland. At the same time I am trying to answer to more general questions related to the experience of the space and the methods of representation of the experiment in the literature, as well as the relationship between the man and the place and the special case of this relation, which is a compound of the writer and location. I am interested in issues related to the creation stories of the places, the kind of "space mithologizing" and concerning concepts such as nostalgia, longing for the lost place, and the need to tame and create a "new" place in space. The view presented in this work is the result of analysis of Polish literature related to the eastern borderlands subject, the literature which has been developing for several centuries in the vicinity of other cultures, drawing from their elements, to the extent that her image without the "borrowed" elements would be incomplete and untrue. The dissertation ends with a summary of previous analyzes and deliberations leading towards the statement that "childhood after Yalta" in the works of the four writers, plays a unique role. It is the inspiration for each of them, writing about it is the way to restore the memory of the distant past of the city and learning and getting familiar with the new foreign place. The way of presenting and describing "childhood after Yalta" is moving toward the author creation and mythologizing of the "little homeland", creating a "new myth," which, as a lost place forever becomes also a symbolic space in which the events constituting "an illustration "for reflection on the dilemmas (spiritual worldview, theology, etc.) of mo