UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 2(27)/2023
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/9225
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Sprawozdanie z konferencji naukowej „Polskie dokonania modernizacyjne w oczach zagranicy”, Rzeszów – Klimkówka 13–14 kwietnia 2023 r.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Pasterski, BartoszPozycja Eksplozja przedsiębiorczości w Polsce po 1988 roku. Przyczyny i skutki (do 1 maja 2004)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Kamosiński, SławomirGłównym celem niniejszego artykułu jest zbadanie, w jakim zakresie prywatyzacja założycielska, zwana eksplozją polskiej przedsiębiorczości, doprowadziła do przyspieszenia procesów modernizacji instytucji wolnorynkowych. Odbudowana została, po latach niebytu w Polsce Ludowej, grupa społeczna przedsiębiorców. Pojawiły się szanse na powstanie firm rodzinnych, które są fundamentem silnej gospodarki. Przywrócone relacje wolnorynkowe wpłynęły na modernizację konsumpcji, kreowanie przez przedsiębiorców marki producenta oraz marki oferowanych produktów. W artykule zwrócono uwagę, że silne były, jako następstwo braku równowagi instytucjonalnej, tendencje amodernizacyjne. W efekcie duży wpływ na spowolnienie procesu zmian jakościowych w Polsce po 1988 r. wywierały instytucje nie-formalne, w tym tradycja i zwyczaje ugruntowane w przeszłości. Temat zrealizowano z wykorzystaniem wywiadów jakościowych prowadzonych w latach 2018–2020 wśród przedsiębiorców, którzy nieprzerwanie prowadzą działalność gospodarczą od dwudziestu lat. Skupiono się na grupie mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorcach.Pozycja „Młodzież dla postępu”. Działalność ZMS a polskie projekty modernizacyjne czasów komunizmu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Sadowska, JoannaZwiązek Młodzieży Socjalistycznej był organizacją polityczno-wychowawczą działającą w PRL w latach 1957–1976. Z założenia był zorientowany na nowoczesność i podejmował działania, które miały służyć modernizacji gospodarki i społeczeństwa, a zwłaszcza industrializacji i urbanizacji. Kluczowe pytanie dotyczy efektywności tych akcji. Działania w dziedzinie gospodarki, takie np. jak podnoszenie wydajności pracy, zwiększanie innowacyjności czy wspieranie wielkich inwestycji przemysłowych poprzez werbowanie młodych pracowników, miały słabą skuteczność. Większe znaczenie miało wsparcie młodzieży w migracji ze wsi i pomoc w adaptacji w środowisku miejskim, propagowanie edukacji, a także wdrażanie do aktywności i elastyczności. Kierunek działań ZMS świadczy o stopniowym odchodzeniu od komunistycznego modelu modernizacji w stronę zachodniego, nastawionego na sukces indywidualny i konsumpcję.Pozycja Support for Jewish matters. The Humanitarian Society Humanitas B'nei B'rith in Przemyśl in the Second Polish Republic(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Wierzbieniec, WacławPrzemyśl, in 1931 inhabited by 17,326 followers of Judaism accounting for 34% of its total population, was a medium-sized Polish town, where a major role was played by Jewish elites, including lawyers, doctors, entrepreneurs, teachers etc., supporters of the Zionist movement. The Jewish elites of Przemyśl were associated with the Humanitarian Society Humanitas B’nei B’rith founded in 1924, as a part of the larger and highly recognised international organization B’nei B’rith. The Society is noteworthy for a number of reasons. It was one of the most active B'nei B'rith organisations operating in the Second Polish Republic. Joined by and integrating the local Jewish elites, the Society provided a platform for activities of local, regional and, at times, international importance in support for the Jewish community. In Przemyśl the Society was involved in charitable activities, mainly aimed to benefit orphans and the poor, and it conducted a variety of cultural and educational activities. Particularly worthy of notice is the fact that, as an opponent of antisemitism, Humanitas played a very important role within the local Jewish community of Przemyśl.Pozycja „Kupuj wyroby polskie”. Akcja popierania wytwórczości krajowej w 1928 r. w związku z 10. rocznicą odzyskania niepodległości(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Majcher-Ociesa, EdytaAkcja popierania krajowej wytwórczości w 1928 r. była zaplanowana. Pomysł wyszedł ze sfer rządowych, realizację przekazano wojewodom i starostom, a uczestnictwo należało do społeczeństwa, w tym przedstawicieli organizacji o charakterze społecznym i gospodarczym. Wytyczne zostały przedstawione na zjeździe wojewodów 17 września 1928 r. w Warszawie. Wojewodowie wyznaczyli osoby odpowiedzialne za realizację, opracowano plan działania, spisano pomysły oraz dokonano wyboru organizacji i grup docelowych, które należało zaangażować. Następnie przystąpiono do działania. Artykuł składa się z pięciu części. W pierwszej przedstawiono założenia akcji promowania krajowych towarów i surowców oraz jej pierwszy etap informacyjny, następnie opisano realizację akcji w podziale na wykonawców i formy realizacji. Opis zamyka podsumowanie akcji i zakończenie. Celem artykułu jest przedstawienie akcji promowania krajowej wytwórczości jako zjawiska pozytywnego i jednoczącego społeczeństwo II Rzeczypospolitej w 1928 r., w ramach obchodów 10. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.Pozycja Brytyjskie formacje konne na półwyspie Gallipoli w 1915 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Korzeniowski, PawełKampania na półwyspie Gallipoli w 1915 r. to przede wszystkim walki mas piechoty. Ograniczony obszar oraz trudne warunki terenowe w zasadzie uniemożliwiały efektywne wykorzystanie kawalerii. Tym niemniej już po kilku tygodniach kampanii na półwyspie wylądowały pierwsze oddziały konne. Wraz z upływem kolejnych miesięcy ich liczba rosła. W szczytowym okresie w składzie brytyjskich sił znajdowało się aż 15 brygad konnych. Uzbrojenie, wyekwipowanie, a przede wszystkim zasady szkolenia pozwalały kawalerii walczyć analogicznie do piechoty. Tak też była wykorzystywana – uzupełniała obsadę fortyfikacji polowych na froncie lub też wzmacniała najbardziej osłabione dywizje piechoty. Wysyłanie formacji konnych na półwysep należy ocenić jako działanie nieracjonalne. Użycie kawalerii jako piechoty pozbawiało ją jej głównej zalety, jaką stanowi mobilność. Co więcej, walki pozycyjne powodowały znaczne straty, nawet w sytuacji względnego spokoju na froncie. Do tego dodać należy problemy z aprowizacją oraz higieną, co powodowało coraz większe ubytki niebojowe. Wraz z nadejściem jesieni trudności te tylko się pogłębiały. Dowództwo Śródziemnomorskich Sił Ekspedycyjnych zdawało sobie sprawę z tych zagrożeń. Podjęło nawet próbę pozyskania z Egiptu dodatkowych oddziałów piechoty, które miałyby zastąpić na półwyspie kawalerię. Niestety, osobiste animozje, rywalizacja oraz brak myślenia strategicznego spowodowały, że zamiary te nie zostały zrealizowane, przez co część jednostek konnych pozostała na półwyspie do ostatniego dnia kampanii.Pozycja Miejsce banków w rozwoju gospodarczym ziem polskich w latach 1870–1913(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Leszczyńska, CecyliaNa rozwój gospodarki polskiej w XIX w. wpłynęło wiele wzajemnie oddziałujących czynników: kapitał rzeczowy, kapitał ludzki i społeczny, jakość instytucji, polityka państw zaborczych, ich sytuacja makroekonomiczna, a także system bankowy. Niniejsze opracowanie poddaje analizie rolę instytucji sektora bankowego we wspomaganiu rozwoju gospodarki ziem polskich w latach 1870–1913. Podstawową ich rolą było koncentrowanie oszczędności oraz ich przekierowywanie do podmiotów gospodarczych. Niektóre banki angażowały się w finansowanie inwestycji i wspomaganie zakładania nowych przedsiębiorstw. W artykule wskazano kierunki zależności między procesami gospodarczymi a rozwojem banków: czy to zmiany w gospodarce były pierwotne wobec rozwoju bankowości, czy też to banki inicjowały procesy zmian w gospodarce realnej? Wnioski płynące z analizy są następujące: system bankowy zaczął odgrywać wyraźniejszą rolę we wspieraniu rozwoju gospodarki dopiero od lat 90. XIX w. Wcześniej zasięg sektora finansowego był relatywnie płytki, niedobór kapitału stanowił jedną z barier rozwoju gospodarki. Począwszy od lat 90. XIX w., banki zaczęły włączać się w proces industrializacji, angażując się we wspieranie zakładania przedsiębiorstw, niektóre banki zaczęły ewoluować w kierunku modelu banku uniwersalnego. Ważną rolę w rozwoju gospodarki lokalnej (gospodarstw rolnych i sektora drobnych przedsiębiorstw) odgrywały spółdzielnie kredytowe.Pozycja Znaczenie wolności i godności klasy średniej w zapoczątkowaniu rewolucji przemysłowej XVIII-wiecznej Anglii(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Rajtarski, KrzysztofRewolucja przemysłowa zainicjowała marsz ludzkości ku bogactwu. Rozpoczęta w XVIII w. w Anglii, trwale zmieniła układ społeczno-instytucjonalny świata. Podjęto wiele prób wyjaśnienia genezy rewolucji. Jedna z nich, zaproponowana przez D. N. McCloskey, widzi w tym przełomie rezultat powszechnej zmiany opinii społeczeństwa odnośnie do kreatywności, przedsiębiorczości oraz innowacyjności. Wraz ze zmianami politycznymi doprowadziło to do wzrostu wolności i godności angielskiej klasy średniej i stworzyło dogodne warunki dla eksplozji innowacyjności. McCloskey nie wyjaśnia jednak, w jaki dokładnie sposób wzrost godności oraz wolności osób przedsiębiorczych przekłada się na wzrost innowacyjności. Celem pracy jest opisanie tego mechanizmu. W dyskursie zastosowano krytyczną analizę literatury oraz wnioskowanie dedukcyjne. Z badań wynika, że wzrost godności motywuje ludzi do zwiększenia aktywności w realizacji własnych projektów gospodarczych, zaś wzrost wolności umożliwia wzrost udziału społeczeństwa zaangażowanego we własne projekty. Finalnie wzrost aktywności gospodarczej zwiększa liczbę uczestników rynku, co wymusza szukanie dodatkowej renty poprzez tworzenie oraz wdrażanie innowacji.Pozycja Unowocześnienie metod gospodarowania w dobrach stołowych biskupstwa krakowskiego w późnym średniowieczu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Górczak, ZbyszkoPiętnaste stulecie to okres istotnych zmian w życiu gospodarczym Polski, prowadzących do uformowania się systemu folwarczno-pańszczyźnianego, wywierającego następnie przemożny i negatywny wpływ na życie kraju w kolejnych stuleciach. Do prekursorów tej metody gospodarowania należały włości kościelne, ogólnie rozleglejsze, bardziej stabilne i lepiej zarządzane niż ówczesne dobra prywatne czy królewskie (pozostające w ciągłych zastawach). Największymi latyfundiami kościelnymi w średniowiecznej Polsce były posiadłości arcybiskupów gnieźnieńskich oraz biskupów krakowskich. Te drugie obejmowały na początku XVI w. 13 miast i 258 wsi stanowiących własność biskupa oraz 31 miast i 1257 wsi oddających mu dziesięcinę. Rozrzucone były na obszarze całej diecezji, czyli w Małopolsce oraz ziemi lubelskiej. Niemal wszyscy biskupi krakowscy z okresu późnego średniowiecza dbali o rozwój tych dóbr, przy czym w większości skupiali uwagę na tradycyjnych metodach powiększania włości drogą kupna (co z czasem napotkało na opór szlachty) oraz lokowania nowych osad na tzw. prawie niemieckim (sprzyjało temu posiadanie zwartych, nadal niezagospodarowanych gruntów, np. w rejonie Gór Świętokrzyskich). Szczególne zasługi położyli jednak dwaj hierarchowie: Zbigniew Oleśnicki (1423–1455) oraz Jan Konarski (1502–1525). Oprócz tradycyjnych działań zmierzających do rozbudowy włości drogą kupna i lokacji podejmowali również zdecydowanie nowatorskie inicjatywy mające na celu podniesienie dochodowości dóbr. Zbigniew Oleśnicki wprowadzał nowoczesne metody administracyjne, dążąc do spisania elementów składowych latyfundium, źródeł dochodu, zebrania i udokumentowania informacji o prawach majątkowych biskupa, obowiązkach kmieci i sołtysów. Korzystając z zebranych materiałów, często dochodził następnie przed sądem zwrotu bezprawnie zagarniętych pożytków. Intensywnie rozwijał własną działalność gospodarczą, przede wszystkim organizując folwarki pańszczyźniane, produkujące przeznaczone na zbyt zboże. Pod koniec pontyfikatu Oleśnickiego w latyfundium biskupim funkcjonowało ich 52. Zaufanym wykonawcą planów hierarchy stał się administrator dóbr, protegowany biskupa, przyszły dziejopis Jan Długosz. To dzięki pozostawionym przez niego opisom i materiałom mamy rozeznanie w kondycji włości biskupich oraz wprowadzanych w nich innowacjach. Trzeba przy tym zaznaczyć, iż nowoczesne metody administracyjne posłużyły wprowadzaniu niekorzystnych w długiej perspektywie sposobów gospodarowania, czyli systemu folwarczno-pańszczyźnianego. W czasach Zbigniewa Oleśnickiego i Jana Długosza trudno to było jednak przewidzieć. Równie wiele uczynił dla dóbr biskupich Jan Konarski. Powiększył je drogą zakupów, przede wszystkim organizował jednak we włościach biskupich eksploatację, wytop i przeróbkę rud metali, zwłaszcza żelaza. Zakładał w rejonie Gór Świętokrzyskich kopal-nie rudy oraz kuźnice. Obiekty te działały nadal na feudalnych zasadach prawnych, stały się jednak zaczątkiem rozwoju przyszłego tzw. Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.