Polityka i Społeczeństwo nr 2(22)/2024
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/10739
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Katarzyna Drąg, Lwowskie korzenie polskiego dziennikarstwa. Studia nad profesjonalizacją zawodu na przełomie wieków (1848–1914), Wydawnictwo Petrus, Kraków 2021, 512 ss.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Lakomy, MirosławPozycja Kościoły oraz związki wyznaniowe wobec wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa – problemy badawcze(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Zapart, RobertEwolucja różnego rodzaju zagrożeń niesprzyjających podmiotowości państwa oraz postępujący wzrost współzależności międzynarodowej nie pozwalają mu na samodzielne zabezpieczenie się przed szeregiem destabilizujących czynników. Prowadzi to w następstwie do negatywnego zweryfikowania przekonania o jego samowystarczalności i uważniejszego spojrzenia na możliwe do wykorzystania zasoby obecnych w tej części sfery publicznej podmiotów pozarządowych. Z powodu wspomnianych przesłanek państwo musi zatem przywiązywać szczególne znaczenie do kooperatywnej współpracy z posiadającymi odmienne od niego instrumentarium, organizacjami pozarządowymi, wśród których poważną rolę pełnią, uzupełniając jego deficyty w zakresie bezpieczeństwa, kościoły i związki wyznaniowe. Przedmiotem rozważań było zaprezentowanie podstaw metodologii pozwalającej na określenie ich utylitarności w tym obszarze, a towarzyszyło im pytanie o zakres i możliwość jej zastosowania przy ewentualnym wyborze najlepszych z nich pod kątem wsparcia eliminacji określonych zagrożeń. Według stawianej przez autora tezy, pomocne mogą być koncepcje badawcze związane z naukami o zarządzaniu, które pozwalają swoimi procedurami efektywnie wesprzeć nauki o bezpieczeństwie w stworzeniu, opartej na weryfikowalnych empirycznych parametrach, analizy i oceny tytułowych podmiotów pod kątem ich przydatności dla systemu bezpieczeństwa narodowego.Pozycja Zasady ustrojowe i prawa zasadnicze państw w polskiej myśli polityczno–prawnej w dobie II Rzeczypospolitej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Wojtacki, MaciejCelem artykułu było opisanie ewolucji ustrojowej II Rzeczypospolitej w kontekście zmian w systemie zasad konstytucyjnych, do których doszło w czasie prac nad zmianą konstytucji marcowej po roku 1926. W tym celu tekst podzielono na dwie części. W pierwszej przedstawiono genezę i typologię zasad ustrojowych państwa polskiego wypracowaną u progu niepodległości, a także omówiono klasyfikację praw zasadniczych państw oraz ich recepcję w polskiej myśli polityczno-prawnej w pierwszej połowie XX wieku. W drugiej części tekstu przedstawiono główne kierunki ewolucji zmiany ustrojowej w okresie międzywojennym.Pozycja Nawiązania do polskiego kryzysu demokracji w izraelskich mediach (wokół pytań o wspólne doświadczenia i wzajemne wyobrażenia)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Wielewska-Baka, Martyna; Besta, TomaszW niniejszym artykule analizujemy przykłady odniesień do polskiego kryzysu demokracji, które pojawiają się w kontekście kryzysu demokracji w Izraelu w aktualnej izraelskiej debacie publicznej – w mediach publicystycznych i informacyjnych o profilu liberalnym, lewicowym, centrolewicowym, krytycznie nastawionym wobec planowanej przez koalicyjny rząd Benjamina Netanjahu reformy sądownictwa. Pierwsza część publikacji to analiza artykułów, w których Polska występuje przede wszystkim jako negatywny punkt odniesienia. W drugiej części wykazujemy ważną obecność polskich przedstawicieli świata nauki i publicystyki w izraelskiej debacie publicznej. W ostatnim podrozdziale przyglądamy się grupom protestującym w Polsce i Izraelu, zapytując o charakter niebezpośredniej więzi społecznej – dotyczącej różnych grup narodowych (Polaków i Izraelczyków), ale opartej na tych samych, demokratycznych wartościach.Pozycja Rola edukacji pozaformalnej w kształtowaniu bezpieczeństwa cyfrowego uczniów szkół podstawowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Warchoł, TomaszArtykuł prezentuje zagadnienia związane z bezpieczeństwem cyfrowym uczniów szkół podstawowych w kontekście zagrożeń wynikających z współczesnych technologii cyfrowych. Obecnie coraz młodsi uczniowie stają się narażeni na zagrożenia związane z korzystaniem z Internetu. Aktualna podstawa programowa jest przepełniona treściami kształcenia, by znaleźć w niej miejsce na skuteczną edukację w zakresie bezpieczeństwa cyfrowego uczniów. Przedstawiona w artykule problematyka proponuje rozwiązania scharakteryzowanego problemu w formie edukacji pozaformalnej, ponieważ jest ona organizowana poza formalnym programem kształcenia, umożliwia świadome uczestnictwo uczniów w procesie kształcenia i skupia się na maksymalnej aktywizacji, samodzielności i uczeniu się uczniów przez praktyczne działanie. Takie podejście pozwala na realizację różnorodnych programów edukacyjnych, które umożliwiają bardziej efektywnie wspierać bezpieczeństwo cyfrowe uczniów szkół podstawowych. W artykule przedstawiono główne zagrożenia cyfrowe, takie jak: cyberprzemoc, nieświadome ujawnianie danych osobowych, uzależnienie od urządzeń elektronicznych, ataki phishingowe czy niebezpieczne zachowania online. Autor zwraca również uwagę na zagrożenia w tym zakresie związane ze zdrowiem psychicznym i fizycznym uczniów. W treści artykułu duży nacisk położono na argumentację, że edukacja pozaformalna stanowi idealne środowisko do realizacji zagadnień związanych z bezpieczeństwem cyfrowym uczniów, głównie dlatego, iż realizowana jest poza szkołą, przez podmioty zewnętrzne, co umożliwia dysponowanie większymi środkami na wykorzystywanie najnowszych technologii. Pozwala to na prowadzenie wirtualnych symulacji sytuacji internetowych, gier dydaktycznych i różnorodnych paneli dyskusyjnych. Artykuł zakończono omówieniem praktycznych programów edukacji pozaformalnej wspierających bezpieczeństwo cyfrowe uczniów. Autor wskazuje na inicjatywy, takie jak cybermentoring, kluby bezpiecznego Internetu, praktyczne szkolenia z cyberbezpieczeństwa oraz warsztaty dla rodziców. Podkreśla, że edukacja pozaformalna staje się coraz bardziej popularna i jest wspierana przez różnorodne inicjatywy społeczne oraz programy państwowe. Autor argumentuje, że przedstawione programy są niezbędne w szybko zmieniającym się środowisku społecznym i technologicznym.Pozycja Ryzyko handlu ludźmi w sytuacji kryzysu uchodźczego na pograniczu województwa podkarpackiego – wybrane problemy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Waksmundzka-Szarek, Małgorzata; Zalewski, PiotrCelem artykułu jest przedstawienie problematyki zagrożenia handlem ludźmi, jaki towarzyszył masowej fali uchodźców z Ukrainy, którzy po 24 lutego 2022 roku przekroczyli granice państwa na terenie woj. podkarpackiego. Autorzy starają się wskazać, w jakich warunkach na terenie woj. podkarpackiego organizowana była pomoc dla uchodźców, jakie towarzyszyły temu zjawisku zagrożenia i wyzwania oraz jakie działania podejmowane były na rzecz ich ograniczania i neutralizacji. W celu nadania szerszego kontekstu omawianej problematyce, w na podstawie przyjętych w prawie międzynarodowym i krajowym regulacji dotyczących handlu ludźmi, wskazano na jego formy i znamiona. W tekście posłużono się analizą materiałów źródłowych, przede wszystkim aktów prawnych oraz literatury. Autorzy byli bezpośrednio zaangażowani, każdy według swojej właściwości, w reagowanie i podejmowanie działań wobec kryzysu uchodźczego oraz przeciwdziałanie zjawiskom niepożądanym, między innymi dotyczącym ryzyka handlu ludźmi.Pozycja Phishing w szkolnictwie wyższym: wyzwania i strategie zapobiegawcze w społeczności akademickiej w kontekście zastosowania e-learningu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Tuczyński, KrystianTreść artykułu koncentruje się na określeniu wyzwań i strategii zapobiegania zjawiskowi phishingu w społeczności akademickiej. Rosnące znaczenie e-learningu w edukacji bezprecedensowo stwarza zagrożenia związane z cyberatakami. Autor wskazuje charakterystykę i specyfikę phishingu w kontekście szkół wyższych ze szczególnym uwzględnieniem niebezpieczeństw czyhających w kształceniu na odległość. W opracowaniu zaprezentowane zostały środki zaradcze oraz metody minimalizacji zagrożeń internetowych, na które narażeni są nauczyciele akademiccy oraz studenci. Ponadto przedstawiono wnioski podkreślające istotną rolę dalszych działań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa w społeczności akademickiej w kontekście e-learningu. Artykuł wieńczy bibliografia, zawierająca źródła wykorzystane w opracowaniu.Pozycja Legal and organizational aspects of countering threats to the EU's critical infrastructure after the 24th of February 2022(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Skrzyński, TomaszGiven the importance of Critical Infrastructure, safeguarding its security occupies a prominent place on the EU's political agenda. The current confrontation between the West and Russia has led to a significant tightening of regulations and increased expenditure, aimed at enhancing the resilience of Critical Infrastructure against threats. Despite legal and organizational efforts, over a medium-term perspective, the current economic situation is significantly hampering efforts to continue high level of funding for various aspects of CI protection in EU member states.Varying levels of determination on the part of national governments to enforce regulations and deliver action on CI protection are another factor that undermines the effectiveness of measures at EU level. These are due, amongst others, to individual governments' assessment of threat posed by Russian and Chinese policies as well as different scales of threat posed by Russia to individual member states' CI. Another challenge is constituted by different levels of the effectiveness of the machinery of government in individual EU member states.Pozycja Perspektywa zabezpieczenia emerytalnego osób aktywnych zawodowo(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Pogonowski, IgorUkończenie przewidywanego przepisami wieku daje prawo do uzyskania świadczenia emerytalnego. Dla większości emerytów świadczenie to jest podstawowym źródłem utrzymania. Artykuł przedstawia perspektywę odnoszącą się do wysokości przyszłych świadczeń osób aktualnie aktywnych zawodowo. Wskazuje także powody, dla których wiara w powszechny system zabezpieczenia emerytalnego jest ograniczona. Prezentuje niektóre rekomendacje działań mogących wpłynąć w przyszłości na wzrost poziomu bezpieczeństwa socjalnego społeczeństwa.Pozycja Edukacja obronna i jej efekty na przykładzie zachowań ludności cywilnej. Doświadczenia i wnioski z wojny na Ukrainie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Pieczywok, AndrzejEdukacja obronna to cały system dydaktyczno-wychowawczej działalności wszystkich instytucji mających wpływ na kształcenie postaw, umiejętności i zachowań człowieka, czyli szkoły, rodziny, wojska, środków masowego przekazu i organizacji społecznych. Edukacja ma dość duży wpływ na zachowania ludności w wyniku zaistnienia sytuacji kryzysowych. Głównym celem artykułu jest ocena efektów realizacji edukacji obronnej na przykładzie zachowań ludności cywilnej na Ukrainie w trakcie trwania wojny. Analiza ukierunkowana jest na wskazanie zarówno pozytywnych, jak i negatywnych aspektów dotyczących wiedzy i umiejętności ludności cywilnej szczególnie w takich obszarach, jak znajomość sygnałów powiadamiania i alarmowania, liczba i wyposażenie schronów oraz możliwości wsparcia psychologicznego. Artykuł składa się z czterech części: wstępu, opisu systemu ochrony i sposobów zachowania się ludności cywilnej na Ukrainie, oceny sytuacji w zakresie ochrony ludności w Polsce oraz zakończenia.Pozycja Przemiany przestrzeni społecznej w mieście na przykładzie nazw ulic Rzeszowa(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Palak, MariuszCelem artykułu jest prezentacja rozważań nad przemianami przestrzeni społecznej Rzeszowa w ostatnich 45 latach. Analizy skupią się wokół zmian nazw rzeszowskich ulic. Punktem wyjścia jest założenie, że ulice i ich nazwy są istotnym elementem miejskiej przestrzeni symbolicznej. Nazwy ulic stanowią odbicie preferowanych przez mieszkańców idei i wartości. Na potrzeby opracowania wyróżniono dwa główne typy nazw ulic: naznaczone społecznie i społecznie nienaznaczone. Termin „nazwy naznaczone społecznie” odnosi się do nazw, które nadane są lub przyjęte przez społeczności lub grupy ludzi, zwykle w celu odzwierciedlenia ich tożsamości, historii, kultury lub wartości. Analiza objęła poziom nasycenia nazw ulic nazwami znaczącymi, główne kategorie nazw znaczących oraz przestrzenne zróżnicowanie występowania nazw znaczących.Pozycja System ochrony granicy państwowej a sytuacja na granicy polsko-białoruskiej – zarys problematyki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Nowak, DominikaCelem niniejszego artykułu jest wskazanie, jak zmiany w przepisach prawnych, wprowadzone w związku z wywołanym kryzysem migracyjnym, wpłynęły na kształt systemu ochrony granicy państwowej. Ponadto na podstawie danych statystycznych Straży Granicznej zostanie podjęta próba odpowiedzi na pytanie, czy ochrona granicy państwowej po dokonanych zmianach jest skuteczna. Jako tezę przyjęto, że potrzeba ochrony nienaruszalności granicy państwa wymusiła wprowadzenie szeregu zmian do polskiego porządku prawnego związanego z ochroną granicy państwowej. Badania przeprowadzono, opierając się na metodzie formalno-dogmatycznej oraz krytycznej analizy literatury, a także przy użyciu danych statystycznych udostępnionych na stronie internetowej Straży Granicznej.Pozycja Postrzeganie bezpieczeństwa lokalnego przez mieszkańców województwa podkarpackiego – wyniki badań empirycznych w 2023 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Moczuk, Eugeniusz; Boratyn, DominikArtykuł przedstawia wyniki badań empirycznych realizowanych od maja do sierpnia 2023 r. na temat postrzegania bezpieczeństwa lokalnego przez mieszkańców województwa podkarpackiego. W artykule zaprezentowano teoretyczne ujęcie pojęcia bezpieczeństwo oraz dokonano przeglądu badań odnoszących się do bezpieczeństwa społeczności lokalnych. Następnie przeprowadzono charakterystykę metodologii wykonanych badań empirycznych oraz badanej populacji. Zwieńczeniem artykułu są wyniki badań zrealizowane na próbie 1503 respondentów.Pozycja Prawa kobiet w parlamentarnej kampanii wyborczej w Polsce w 2023 roku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Lesińska-Staszczuk, MagdalenaCel badawczy niniejszego artykułu stanowiło zweryfikowanie, w jakim stopniu tematyka praw kobiet była zawarta w programach poszczególnych partii politycznych, biorących udział w kampanii wyborczej do parlamentu w 2023 r. w Polsce. Ocenie poddane zostały programy następujących komitetów wyborczych: KW Prawo i Sprawiedliwość (PiS), KKW Koalicja Obywatelska PO .N IPL Zieloni (KO), KKW Trzecia Droga: Polska 2050 Szymona Hołowni – Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL), KW Nowa Lewica oraz KW Konfederacja Wolność i Niepodległość. Analiza programów poszczególnych partii oraz wypowiedzi polityków potwierdziła tezę, iż kwestia praw kobiet była stale obecna w parlamentarnej kampanii wyborczej w 2023 r. W jej weryfikacji wykorzystana została metoda porównawcza, mająca na celu zestawienie dokumentów programowych opisywanych ugrupowań i wyciągnięcie konkretnych wniosków. Głównymi tematami, w kontekście równości płci i praw kobiet, okazały się kwestie zdrowia reprodukcyjnego, m.in. procedury in vitro, możliwości przerywania ciąży, opieki okołoporodowej, ale także wsparcia polskich rodzin w wychowywaniu dzieci i łączeniu obowiązków rodzicielskich z zawodowymi.Pozycja National minorities in the Baltic states as a societal security category(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Kuczyńska-Zonik, AleksandraIn this paper the main focus will be paid to national minorities being included into the Baltic states’ societal security concept. Following Russia’s full-scale invasion against Ukraine Lithuania, Latvia and Estonia have updated their national policies to enhance their sovereignty and territorial integrity as well as national identity and social resilience to hybrid threats. Those activities resulted from particular societal security perspective based on cultural identities of a nation or an ability of a society to function and develop. The paper presents how Lithuania, Latvia and Estonia define the national minorities in societal security context. From the methodological perspective it is a comparative study of the three countries with an aim to unveil different directions, models and approaches to a societal security category. The key finding is that Lithuania and Latvia based their social security approach on national symbols, values and sovereignty, while Estonian concept of societal resilience takes its roots in trust in state institutions, security of critical infrastructure as well as protection of lives and health of citizens in crisis situation. As a result the states may apply different instruments regarding national minorities to build social adaptability to risks and challenges.Pozycja E-wydania jako nieudana recepta na kryzys regionalnej prasy drukowanej w Polsce w drugiej dekadzie XXI wieku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Kuca, PawełW drugiej dekadzie XXI w. na rynku mediów regionalnych w Polsce można było zaobserwować zasadniczy spadek znaczenia prasy drukowanej. Wyrażał się on m.in. malejącym znaczeniem i bardzo wysokimi spadkami sprzedaży dzienników regionalnych. W latach 2010–2020 średni spadek sprzedaży egzemplarzowej wydań drukowanych dzienników regionalnych w Polsce przekroczył 78%. Jednym ze sposobów na ograniczenie skutków malejącego znaczenia prasy drukowanej były inwestycje w rozwój e-prasy. Na podstawie danych dotyczących sprzedaży można jednak postawić tezę, że rozwój e-wydań dzienników regionalnych poszerzył ofertę wydawców prasy regionalnej, ale nie wpłynął na ograniczenie znaczenia dzienników regionalnych i nie rekompensował spadków sprzedaży wydań drukowanych.Pozycja Główne zasady bezpieczeństwa zdrowotnego Polski w koncepcjach politycz- nych polskich rządów w XXI wieku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Koziełło, TomaszArtykuł omawia zasady bezpieczeństwa zdrowotnego Polski w koncepcjach polskich rządów od 2001 roku. Były to gabinety pod kierownictwem: Leszka Millera (2001–2004), Marka Belki (2004–2005), Kazimierza Marcinkiewicza (2005–2006), Jarosława Kaczyńskiego (2006–2007), Donalda Tuska (2007–2014), Ewy Kopacz (2014–2015), Beaty Szydło (2015–2017) oraz Mateusza Morawieckiego (2017–2023). Analizie poddano różne koncepcje struktury systemu opieki zdrowotnej, różne środki finansowania i różne zmiany, mające usprawnić system i zapewnić większą jego wydajność. W artykule scharakteryzowano takie elementy, jak: 1) struktura systemu ochrony zdrowia, 2) finansowanie służby zdrowia, 3) prawa i obowiązki służby zdrowia oraz pacjentów.Pozycja Pozaprawne uwarunkowania partycypacji społecznej na poziomie lokalnym w Polsce. Przegląd literatury(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Klimowicz, Monika; Michalewska-Pawlak, MałgorzataCelem artykułu jest identyfikacja stanu wiedzy naukowej w zakresie pozaprawnych uwarunkowań partycypacji społecznej na poziomie lokalnym w Polsce oraz sformułowanie rekomendacji do prowadzenia dalszych dociekań naukowych we wskazanym obszarze badawczym. W pracy dokonano systematycznego przeglądu literatury, opierając się na zasobach wiedzy naukowej dostępnych w wybranych bazach naukowych. Na podstawie kwerendy literatury oraz krytycznej analizy treści publikacji naukowych zidentyfikowano stan wiedzy, w tym także jej luki, oraz wskazano rekomendacje dotyczące kierunków przyszłych badań nad pozaprawnymi uwarunkowaniami partycypacji społecznej na poziomie lokalnym w Polsce. Wyniki systematycznego przeglądu literatury pozwoliły na sformułowanie wniosków, że stan aktualnej wiedzy naukowej wskazuje na postawy i zachowania władz lokalnych oraz mieszkańców jako główne, pozaprawne determinanty aktywności społecznej na poziomie lokalnym.Pozycja Geoinżynieria klimatu w dyskursie naukowym – wyzwanie czy zagrożenie współczesnego świata(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Gawęcka, Julia AnnaGeoinżynieria, choć jest dziedziną, która powstała w latach 60. XX wieku, nadal wymaga dogłębnej eksploracji. W swoim podstawowym założeniu, jako celowe działanie globalne, geoinżynieria ma przede wszystkim prowadzić do kontrolowanej ingerencji i manipulacji w środowisko naszej planety. Autorka w artykule podjęła próbę uporządkowania poglądów na temat współczesnej geoinżynierii klimatu, z jednoczesną analizą teoretycznego i praktycznego podejścia do tej problematyki.Pozycja Specjalna ochrona świadka w Republice Czeskiej. Zarys problematyki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Dworzecki, Jacek; Szkurłat, IzabelaArtykuł prezentuje ochronę świadków w ramach skoordynowanych działań wymierzonych w przestępczość zorganizowaną na terenie Republiki Czeskiej. Wskazano na możliwości prawne, jakie są dostępne w Republice Czeskiej dla ochrony świadka, i scharakteryzowano instytucję świadka anonimowego. Poruszono również kwestię tzw. instytucji specjalnej ochrony świadka, która funkcjonuje na mocy aktu prawnego z 2001 roku. Opisano także formę ochrony świadka polegającą na krótkoterminowej ochronie osób.