Sieci jednostek naukowo-badawczych jako istotny element w polityce innowacyjnej państwa. Przykład polskiej Sieci Badawczej Łukasiewicz

W artykule przedstawiono teoretyczne implikacje związane z tworzeniem sieci jednostek naukowo-badawczych w ramach polityki innowacyjnej. Zaprezentowano wielowymiarowe ujęcia klasyfikacji sieci naukowo-badawczych. Analizie poddano funkcjonujące w wybranych państwach Unii Europejskiej sieci naukowo-badawcze, tj. w Niemczech, Holandii, we Francji i w Finlandii. Na tym tle przedstawiono założenia pierwszej polskiej sieci naukowo-badawczej Łukasiewicz. Tworzenie tej sieci ukazano w odniesieniu do warunków strukturalnych zarówno od strony podażowej, jak i od strony popytowej. Głównym celem artykułu jest wskazanie uwarunkowań popytowych i podażowych, które mogą warunkować działanie pierwszej polskiej sieci instytutów naukowo-badawczych. Do uwarunkowań podażowych zaliczono: sposób wyłaniania instytutów sieci, ich specjalizacje badawcze, dotychczasowe wyniki związane z transferem wiedzy i technologii. Z kolei do czynników popytowych zaliczono aktywność innowacyjną polskich przedsiębiorstw, nakłady firm na zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych czy liczbę firm, które wdrożyły innowacje oraz wskaźniki związane z kapitałem społecznym, w tym głównie odnoszące się do zaufania w biznesie. Metodami badawczymi zastosowanymi do operacjonalizacji celów badawczych są metoda systemowa średniego rzędu, metoda instytucjonalno-prawna oraz neoinstytucjonalizm historyczny. Sformułowana teza badawcza zakłada, że skuteczność i efektywność sieci naukowo-badawczych jako instrumentu polityki innowacyjnej państwa jest warunkowana czynnikami instytucjonalno-społecznymi, które dla zaistnienia pozytywnych efektów wymagają dłuższej perspektywy czasowej oraz odpowiednio zastosowanych instrumentów prawno-instytucjonalnych. W zakończeniu sformułowano wnioski oraz rekomendacje odnoszące się do polskiej sieci, bazując na polskich uwarunkowaniach oraz doświadczeniach zagranicznych. Z zaprezentowanej analizy wynika, że decyzja o powołaniu sieci instytutów badawczych w Polsce oraz zdefiniowane cele jej działania są prawidłowe. Wskazane uwarunkowania popytowo-podażowe nie są jednak już tak optymistyczne, stąd też dla efektywności funkcjonowania tej instytucji ważne będą takie działania jak: internacjonalizacja, restrukturyzacja instytutów, skuteczne mechanizmy sieciowania i wymiany zasobów, egzekwowanie wyników dotyczących komercjalizacji czy wreszcie aktywna rola państwa przynajmniej w pierwszym okresie działalności Sieci.

The article presents the theoretical implications of creating a network of scientific and research units in the framework of innovation policy. Multidimensional approaches are presented for the classification of scientific and research networks. The present solution was analyzed in comparison to similar institutions in selected European Union countries, i.e. Germany, Netherlands, France and Finland. In this context, the assumptions of the first Polish scientific and research network (“Łukasiewicz”) are presented. The creation of this network has been described in relation to structural conditions on both the supply and demand sides. The main purpose of the article is to indicate the demand and supply conditions that may condition the operation of the first Polish network of scientific and research institutes. The supply conditions include: the method of selecting network institutes, their research specializations, and previous results related to knowledge and technology transfer. The demand factors include: the innovative activity of Polish enterprises, companies’ expenditures on purchasing knowledge from external sources, and the number of companies that have implemented innovations and indicators related to social capital, including those related to trust in business. The research methods used to operationalize the research goals were the medium-range system method, the institutional and legal method, and historical neo-institutionalism. The research thesis assumes that the effectiveness and efficiency of scientific and research networks as an instrument of the state’s innovation policy is conditioned by institutional and social factors, which require a longer time perspective and suitable legal and institutional instruments for the occurrence of positive effects. The conclusions and recommendations regarding the Polish network were formulated based on Polish conditions and foreign experience. The presented analysis shows that the decision to establish a network of research institutes in Poland and the defined goals of its operation are correct. The indicated demand and supply conditions are not as optimistic; therefore, such activities as internationalization, restructuring of institutes, effective mechanisms of networking and exchange of resources, enforcement of commercialization results and the active role of the state, at least in the initial period, will be important for the effectiveness of this institution.