Czynniki ryzyka w systemie finansowym gmin

Abstract

Gminy są podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Stanowią więc administrację publiczną zlokalizowaną najbliżej obywatela. Zaspokajają zatem istotne potrzeby mieszkańców, gdyż finansują takie ważne dziedziny jak: oświatę i wychowanie, pomoc społeczną, gospodarkę komunalną, transport i łączność, kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego, kulturę fizyczną, gospodarkę mieszkaniową. Ze względu na to, że ryzyko oznacza niepewność co do osiągnięcia założonych celów czy też możliwość urzeczywistnienia się czegoś niepożądanego, gminy podlegają ryzyku podobnie jak inne podmioty gospodarujące. Wynika to z nadrzędnego celu, jaki realizują gminy, tj. zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej. To zaspokajanie potrzeb może nie być realizowane efektywnie właśnie w wyniku oddziaływania różnych czynników na finanse gmin. Artykuł ma charakter poznawczy i porządkujący. Dotyczy identyfikacji i klasyfikacji czynników ryzyka występujących w systemie finansowym gmin. Identyfikację tych czynników umożliwiają przyjęte dwie klasyfikacje. Pierwsza z nich za kryterium przyjmuje kategorię, której to ryzyko dotyczy. Zgodnie z tym można wyróżnić ryzyko w zakresie realizowanych: dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów. Druga z kolei klasyfikacja dzieli te czynniki na zależne i niezależne od gminy, czyli tkwiące wewnątrz i na zewnątrz jednostki. Najczęściej powtarzającym się zewnętrznym czynnikiem ryzyka we wszystkich kategoriach finansowych jest zmiana regulacji prawnych oraz sytuacja gospodarcza, a wewnętrznym niewłaściwa praca urzędników. Innymi ważnymi czynnikami zewnętrznymi, potencjalnie zagrażającymi wykonanie dochodów czy powodujące wzrost wydatków, są zjawiska demograficzne.

The basic local government unit is the gmina. Hence, gminas constitute public administration located closest to the citizen. They, therefore, satisfy essential needs of the citizens, because they fund such important branches as: education, social assistance, municipal services, transport and communication, culture and protection of cultural heritage, physical culture, housing. Due to the fact that risk is associated with uncertainty in terms of achieving the set goals or with the possibility to materialize something undesirable, gminas also undergo risk, similarly to other enterprises. This results from the main goal realized by gminas, that is satisfying needs of the local community. This move may not be carried out effectively due to various factors influencing finances of gminas. The article is of cognitive and ordering nature. It concerns the identification and classification of risk factors found in the financial system of gminas. The identification of such factors is possible on the basis of the two accepted classifications. The first takes as a criterion a category that this risk concerns. According to this category, one can distinguish the risk in terms of the realized incomes, outcomes, revenues, and expenses. The other classification divides these factors into dependent on and independent of the gmina, that is those inside and outside of the unit. The most recurrent exterior risk factor in all the financial categories are the change of legal regulations and the economic situation, whereas the interior factor concerns incorrect work of officials. Other important exterior factors, which potentially threaten exercising income or cause the growth of expenditure, are demographic phenomena.