Wyspiański, Schiller, Osterwa – Pillars of Modern Polish Theatre

Spośród wielu artystów, którzy zakładali fundamenty, a następnie budowali wielki gmach nowoczesnego teatru polskiego, historia wyróżniła trzy wielkie postaci. Stanisław Wyspiański, związany z modernizmem, przez wielu zwany „ojcem nowoczesnego teatru polskiego”, zbudował fundamenty polskiego teatru, tak jak był on rozumiany i praktykowany w XX w. w dziedzinie dramaturgii i inscenizacji. Tworzył sztuki teatralne nierozdzielnie związane z ich projektami scenicznymi. Były to „dzieła sztuki teatru”, w których materia utkana była ze słów i obrazów, z wizyjnej poezji i dosadnego realizmu. Leon Schiller poszedł śladami Wyspiańskiego. Stał się czołowym twórcą Wielkiej Reformy Teatru w Europie. Uprawiał reżyserię jako wyodrębnioną dziedzinę sztuki; stworzył „polski teatr inscenizacji”; zapoczątkował także nauczanie reżyserii jako dziedziny akademickiej. Jego głównym reżyserskim dokonaniem (obok innych widowisk) były inscenizacje polskich dramatów romantycznych, z których mickiewiczowskie „Dziady” (Lwów 1932, Wilno 1933, Warszawa 1934) były szczytowym osiągnięciem polskiego teatru w XX wieku. Juliusz Osterwa, aktor, reżyser, organizator życia teatralnego oraz reformator teatru, stworzył teatr Reduta, modelowe laboratorium nowego aktorstwa. Rozwinął i ugruntował psychologiczny i realistyczny nurt w polskim aktorstwie. Propagował polską dramaturgię współczesną (m.in. prapremiery sztuk Szaniawskiego, Żeromskiego, Rittnera) i poetycki teatr wspólnoty aktorów i widzów („Wyzwolenie” jako dialog Konrada z widzami, misteryjny „Książę niezłomny”, przedstawienia podziemne i projekty z czasu II wojny światowej). Włączył swe prace w specyficznie polską tradycję „teatru służby” – służby narodowi i służby Bogu.