Fauna wybranych bezkręgowców glebowych hałd kopalni cynku i ołowiu

Abstract

Badaniami objęto zlokalizowane w Małopolsce składowiska odpadów poflotacyjnych kopalni cynku i ołowiu Zakładów Górniczych „Trzebionka” i Zakładów Górniczo - Hutniczych „Bolesław” oraz teren kamieniołomu w Mydlnikach, jako kontrolny. Ich celem było rozpoznanie i porównanie charakterystyki występujących na nich trzech zespołów bezkręgowców glebowych: dżdżownic (Lumbricidae), biegaczowatych (Coleoptera, Carabidae) oraz mrówek (Hymenoptera, Formicidae). Badania prowadzono w układzie sezonowym w latach 2010 i 2011 w oparciu o metodę formalinową Satchell’a (1979) (odłów dżdżownic) oraz metodę cylindrów chwytnych Barber’a (1931) (odłów owadów). W wyniku odłowów okazało się, że pomimo skrajnie niekorzystnych warunków, hałdy są miejscem występowania pospolitych gatunków bezkręgowców, ale i również rzadko spotykanych. Przeprowadzone badania wykazały, że fizyko – chemiczne właściwości podłoża utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają ich bytowanie. Zespoły dżdżownic osadników cechuje statystycznie istotnie niższa liczba gatunków, zagęszczenie oraz biomasa od tych spotykanych na terenach nieskażonych (kamieniołom w Mydlnikach). Proponowanym gatunkiem do ewentualnej introdukcji na badanych składowiskach okazał się Lumbricus rubellus (Hoffmeister 1843), najliczniej tam występujący. W przypadku fauny mrówek na hałdach stwierdzono również statystycznie istonie niższą średnią liczbę ich gatunków niż na terenie kamieniołomu, natomiast w przypadku biegaczowatych było odwrotnie. Struktura dominacji tych obydwu grup, pokazała, że ich zespoły są zdominowane przez jeden (u mrówek Formica cinerea, Mayr 1853) lub dwa gatunki (u biegaczowatych Calathus ambiguus ( Paykull 1790) i Calathus erratus (C. R. Sahlberg 1827)), co jest typowe dla niestabilnych siedlisk, na których dochodzi do częstych zaburzeń. Skład gatunkowy zespołów większości odłowionych bezkręgowców wskazuje na początkowy etap ich rekultywacji

The study site was located in Małopolska, in the mine waste dumps: “Trzebionka”, “Bolesław” and the quarry area in Mydlniki used as control site. The main aim of the study was to compare the communities of three different groups of soil invertebrates: earthworms (Lumbricidae), carabid beetles (Coleoptera, Carabidae) and ants (Hymenoptera, Formicidae). Research was carried out in 2010 and 2011 using Satchell’s method for earthworms sampling and Barber pitfall trapping for insect sampling. The study showed that despite the extremely adverse conditions, both common and rare species are present. The study displayed that the performance of investigated invertebrates is difficult or prevented by the physical and chemical features of the ground. Species number, density and biomass of earthworms originated from “Trzebionka” and “Bolesław” was significantly lower than in the control site. As Lumbricus rubellus (Hoffmeister 1843) was found to be the most abundant species in “Trzebionka”, this species might be possibly used for reclamation purposes. Similary the average number of ants species was significantly lower in the “Trzebionka” and “Bolesław” than in the control site, whereas the opposite result was found in beetles. Dominance structure of ants and carabid beetles showed strong dominance of Formica cinerea (Mayr 1853) and Calathus ambiguus (Paykull 1790) and Calathus erratus (C. R. Sahlberg 1827) in “Trzebionka” and “Bolesław”, which is typical for unstable habitats, experiencing frequent disturbances. The most of species found in “Trzebionka” and “Bolesław” are considered typical for initial phase of reclamation .