Dzieje Zgromadzenia Sióstr Służebnic Niepokalanej Panny Maryi w Polsce

Abstract

Głównym celem dysertacji pod tytułem: „Dzieje Zgromadze nia Sióstr Służebnic Niepokalanej Panny Maryi w Polsce” było zrekonstruowanie historii oraz zbadanie działalności instytutu w Polsce. Potrzeby społeczne w Europie XIX w., przyczyniły się do powstania wielu nowych wspólnot zakon nych, instytucji, stowarzyszeń, bractw, których głównym zadaniem była troska o człowieka, opieka nad sierotami i ubogimi, podniesienie poziomu wykształcenia dzieci i mło dzieży oraz chęć niesienia pomocy medycznej chorym. Wśród wielu zakonów łacińskich w 1892 r., powstało w Ko ściele greckokatolickim pierwsze aktywne Zgromadzenie Sióstr Służebnic Niepokalanej Panny Maryi. Młoda instytu cja była na tyle dynamiczna, iż w ciągu niespełna dziesię ciu lat działalności objęła swoim zasięgiem nie tylko Gali cję, ale również dotarła do Kanady i Brazylii, poszerzając obecność sióstr o kolejne kraje europejskie Chorwację, Serbię, Słowację, Włochy. Autorka podjęła się opracowania genezy oraz dziejów zgromadzenia, ze szczególnym uwzględnieniem historii prowincji Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Polsce, nawiązując do jej początków w XIX w. oraz analizując delegalizację instytucji i trudną sytuację sióstr w okresie powojennym. Ponadto gruntownie została opisana działalność osób, które współtworzyły zgromadzenie oraz ponosiły odpowiedzialność za jego zarządzanie. W ten spo sób poszukiwano odpowiedzi na pytanie, jaki wizerunek Sióstr Służebnic NPM został wykreowany na przestrzeni wieków oraz jak wyglądało funkcjonowanie poszczególnych wspólnot w szerszym kontekście społeczno-kulturowym. Opracowanie zostało podzielone na cztery rozdziały w ukła dzie chronologiczno-rzeczowym. W pierwszym rozdziale wyjaśniającym początki Zgromadzenia Sióstr Służebnic NPM przedstawione zostały wydarzenia historyczne mające wpływ na powstanie nowej instytucji zakonnej. Na szczególną uwa gę zasługują współzałożyciele ks. Cyryl Sielecki, o. Jere miasz Łomnicki OSBM i s. Josafata Michalina Hordaszew ska, którzy wraz z pierwszą wspólnotą sióstr budowali od podstaw dzieło, które odegrało ogromną rolę w życiu Kościo ła greckokatolickiego. Gotowość pierwszych kandydatek do bezinteresownego posłużenia najuboższym stała się bezpo średnim bodźcem do zaistnienia nowej instytucji i poszuki wania rozwiązań na ówczesne problemy społeczne. Faktem wartym zauważenia jest uzyskanie przez zgromadzenie statu su instytucji na prawie papieskim, co przyczyniło się do usa modzielnienia zgromadzenia oraz sprawniejszego funkcjo nowania w różnych państwach pod bezpośrednim nadzorem kurii rzymskiej. Rozdział drugi został poświęcony sytuacji zgromadzenia podczas drugiej wojny światowej i zaraz po jej zakończeniu. Dezorganizacja polityczna i przemiany spo łeczne spowodowane działaniami wojennymi miały decydu jące znaczenie na funkcjonowanie wspólnoty zakonnej w Europie Środkowo-Wschodniej. Sytuacja powojenna zmusiła siostry służebnice nie tylko do prowadzenia działalności w konspiracji w związku z likwidacją Kościoła greckokatolic kiego w USRR i innych państwach komunistycznych, ale również do całkowitej reorganizacji struktur, łącznie z prze niesieniem zarządu generalnego do Rzymu. W trzecim roz dziale zostały ujęte sprawy organizacyjno-prawne nowopow stałej wiceprowincji w Polsce oraz życie wspólnot zakonnych w Chełmie, Adampolu, Gościeradowie, Janowie Lubelskim, Matczynie, Nowogardzie Szczecińskim, Goleniowie, Masze wie, Wałczu, Świdwinie, Starym Kurowie, Karlinie, Miastku, Koszalinie, Halembie, Piątku. Sporo uwagi poświęcono także odrodzeniu życia zakonnego w Przemyślu i uzyskaniu jurys dykcji nad wspólnotami w Rzymie i Paryżu. W tej części pracy została przeanalizowana również aktywność greckoka tolickiego zgromadzenia na rzecz Kościoła rzymskokatolic kiego i wsparcie jego w działalności duszpasterskiej. Czwarty rozdział przedstawia działalność sióstr przebywających we wspólnotach zakonnych w Warszawie, Olsztynie, Kruklan kach, Bartoszycach, Przemyślu i Prałkowcach podczas trwa jącej w Polsce transformacji ustrojowej. W tej części pracy dokonana została analiza przekształceń struktury zgromadze nia w Polsce w kontekście dokonujących się przemian poli tycznych, społecznych i wyznaniowych. Autorka ma nadzieję, iż opracowanie dziejów Zgro madzenia Sióstr Służebnic NPM w Polsce, przybliży nie tyl ko specyfikę duchowości tradycji wschodniej, ale wypełni lukę w dotychczasowych opracowaniach dotyczących chary-zmatu i zaangażowania oraz działalności wspólnot zakonnych Kościoła greckokatolickiego w poprawę jakości życia religij nego, społecznego i edukacyjnego, co stanie się przedmiotem dalszych studiów i naukowych dociekań.

The main purpose of the dissertation entitled: "The History of the Congregation of Sisters Servants of Mary Immaculate in Poland" was to reconstruct the history and to research the activities of the institute in Poland. Social needs in 19th cen tury Europe contributed to the creation of many new religious communities, institutions, associations, fraternities whose main task was to care for people, care for orphans and the poor, raise the level of education of children and youth, and to provide medical aid to the sick. Among many Latin orders, in 1892, the first active Congregation of Sisters Servants of Mary Immaculate was established in the Greek Catholic Church. The young institution was so dynamic that in less than ten years of operation it covered not only Galicia, but also Canada and Brazil, extending the presence of the sisters to other European countries: Croatia, Serbia, Slovakia and Italy. The author undertook to study the genesis and history of the congregation, with particular emphasis on the history of the Province of Our Lady of Perpetual Help in Poland, referring to its beginnings in the 19th century and analysing the delegalisation of institutions and the difficult situation of the sisters in the post-war period. Moreover, the activities of the people who co-created the assembly and were responsible for its management were thoroughly described. In this way, an answer was sought to the question what image of the Si sters Servants of MI was created over the centuries and how the functioning of individual communities looked like in a wider socio-cultural context. The study has been divided into four chapters in a chronological and substantive/factual order. In the first chapter, explaining the beginnings of the Congre gation of Sisters Servants of MI, historical events that influ enced the creation of a new religious institution were presen ted. Particularly noteworthy are the co-founders, Fr. Cyryl Sielecki, Fr. Jeremiasz Łomnicki OSBM and Sr. Josafata Michalina Hordaszewska, who together with the first com munity of sisters built a work from scratch that played a huge role in the life of the Greek Catholic Church. The readiness of the first female candidates to serve the poorest with disintere stedness became a direct stimulus for the emergence of a new institution and for seeking solutions to the social problems of the time. It is worth noting that the congregation obtained the status of an institution under papal law, which contributed to the independence of the congregation and more efficient functioning in various countries under the direct supervision of the Roman Curia. The second chapter is devoted to the situation of the congregation during the Second World War and immediately after it. Political disorganization and social changes caused by military operations were of decisive im portance for the functioning of the religious community in Central and Eastern Europe. The post-war situation forced the Sisters Servants not only to conduct underground activities in connection with the liquidation of the Greek Catholic Church in the Ukrainian SSR and other communist c ountries, but also to completely reorganize the structures, including the transfer of the General Administration to Rome. The third chapter covers the organizational and legal matters of the newly esta blished vice-province in Poland and the life of religious communities in Chełm, Adampol, Gościeradów, Janów Lu belski, Matczyn, Nowogard Szczeciński, Goleniów, Masze wo, Wałcz, Świdwin, Stary Kurów, Karlino, Miastko, Kosza lin, Halemba and Piątek. Much attention was also paid to the revival of religious life in Przemyśl and the acquisition of jurisdiction over the communities in Rome and Paris. In this part of the work, the activity of the Greek Cath olic congrega tion for the benefit of the Roman Catholic Church and its support in pastoral activities were also analysed. The fourth chapter presents the activities of sisters living in religious communities in Warsaw, Ols ztyn, Kruklanki, Bartoszyce, Przemyśl and Prałkowce during the ongoing political trans formation in Poland. This part of the work analyses the trans formation of the congregation’s structure in Poland in the context of the ongoing political, social and religious changes. The author hopes that the study of the history of the Congregation of Sisters Servants of MI in Poland will bring closer not only the specificity of the spiritual ity of the Eastern tradition, but will also fill the gap in the previous studies on the charisma and commitment and activity of religious com munities of the Greek Catholic Church in improving the qua lity of religious, social and educational life, and become the subject of further studies and scientific research.