Pamięć (nie)zatopiona

Abstract

Celem tej publikacji jest utrwalenie i upowszechnienie pamięci o wsiach zatopionych podczas budowy zapory w Solinie. To próba ocalenia wspomnień o miejscach, które choć przestały istnieć fizycznie, wciąż trwają w ludzkiej świadomości – w pamięci mieszkańców tych okolic, w archiwalnych zapisach, w emocjach i wyobraźni kolejnych pokoleń. Prezentowana książka gromadzi i syntetyzuje w jednolitej formie różnorodne ślady tego, co minione: obrazy inspirowane archiwaliami i wspomnieniami, fotografie, fragmenty relacji świadków oraz refleksje artystyczne. Staje się przez to zarówno dokumentem, jak i opowieścią – spotkaniem sztuki z historią, w którym język malarstwa i obrazów wizualnych przyjmuje rolę narzędzia przywracania i utrwalania pamięci. Wydawnictwo to ma znaczenie nie tylko artystyczne, lecz także edukacyjne i społeczne. Umożliwia spojrzenie na historię zatopionych wsi w sposób całościowy – poprzez fakty, ale też emocje i indywidualne doświadczenia. Dzięki temu opowieść o tych miejscach nie ogranicza się do refleksji o utracie i nieistnieniu, lecz ukazuje ich fenomen w szerszym wymiarze: jako przestrzeni życia codziennego, fragmentów ludzkich biografii, krajobrazów ukształtowanych przez pracę i pamięć wielu pokoleń. Publikacja adresowana jest do mieszkańców regionu, turystów i badaczy, ale także do wszystkich, którzy poszukują refleksji nad dziedzictwem kulturowym – niezależnie od tego, jak blisko bądź daleko od Bieszczad żyją. W ten sposób – pełni rolę pomostu między przeszłością a teraźniejszością. Z jednej strony dokumentuje losy miejsc istniejących przez stulecia, zapisanych na mapach i w rodzinnych wspomnieniach, z drugiej – uświadamia, że pamięć o nich wymaga troski, świadomej pielęgnacji i przekazywania dalej. Historia zatopionych wsi staje się tu nie tylko przedmiotem badań, lecz także żywym elementem współczesności, który domaga się obecności w świadomości społecznej. Książka ta pokazuje, że pamięć jest procesem dynamicznym – nieustannie odtwarzanym i aktualizowanym. Obrazy i teksty zebrane w niej nie mają charakteru zamkniętego archiwum, lecz raczej otwartego dialogu z przeszłością. Czytelnik zostaje zaproszony do współuczestniczenia w tej opowieści, do refleksji nad tym, jak przeszłość kształtuje teraźniejszość i jak można ją przekazywać dalej – w przyszłość. Wydawnictwo to jest zatem nie tylko zapisem projektu artystycznego, lecz także formą hołdu. To hołd dla ludzi, którzy musieli opuścić swoje domy, dla krajobrazów, które przestały istnieć w swojej materialnej postaci, a zarazem dla pamięci, która – podobnie jak echo zatopionej doliny – nieustannie powraca i rozbrzmiewa w świadomości kolejnych pokoleń.