Die in Polen ausgeblendete Zone. Hinweise auf die ostdeutsche Wende-Literatur

Abstract

German literature has been present in Polish cultural reality for a long time − although with variable popularity − due to the translations that produced Polish versions available for wider audience, including readers unfamiliar with German language. Yet, the article discusses a branch of German literature still absent in Poland – the so-called Post-GDR Literature, written after the fall of the German Democratic Republic and the German reunification. The Post-GDR Literature addresses a variety of issues related to the GDR, idealizes or critically describes its reality often perceived by writers as the reality of their childhood or youth. The author of the article takes into consideration the fact that on Polish book market after 1989 this literature is almost unavailable despite numerous efforts of translators and publishers and their initiatives aimed at popularization of German literature in Poland. Thus, the article subsequently discusses texts (“Was bleibt” by Christa Wolf, “Der Abspannby” Hermann Kant and “Heldenwiewir” by Thomas Brussig) significant enough to deserve unabridged Polish versions. The three writers represent different genres, aesthetics, generations and level of involvement in political activity. Nonetheless, their works all inspired crucial discussions, attitudes or events and are therefore of vital importance for Polish readers willing to fully understand the reality of Eastern Germany and the impact of its legacy on current times.

Literatura niemieckojęzyczna jest obecna w polskiej rzeczywistości literackiej od dawna z różną intensywnością. Obecność taką stymulują i umożliwiają tłumaczenia tekstów na język polski, bo wówczas dostępne są one szerokiej publiczności, przede wszystkim tej, która nie posługuje się językiem niemieckim. W niniejszym artykule przedstawiona została nieobecność literatury postenerdowdoiskiej, tzn. tej literatury, która powstawała już po upadku NRD i zjednoczeniu Niemiec i charakteryzowała się przede wszystkim skupieniem na sprawach byłej NRD, jej idealizacji czy krytycznej obserwacji aż po nostalgiczne wspomnienia z dzieciństwa i młodości. Autor konstatuje, że po roku 1989 literatura taka jest dość skąpo reprezentowana na polskim rynku wydawniczym, mimo że tłumacze i wydawcy zadbali w ostatnim ćwierćwieczu, by literatura niemieckojęzyczna docierała do polskiego czytelnika. Jednakże opisywany tu nurt literacki jest rzeczywiście mało reprezentatywny w polskiej w przestrzeni wydawniczej. W artykule zostaje podjęta próba wskazania tekstów, które zasługują na to, by w całości być dostępnymi w polskiej wersji językowej. Chodzi tu o autorów takich jak: Christa Wolf, Hermann Kant i Thomas Brussig. Cała trójka reprezentuje różny rodzaj pisarstwa, różne pokolenia, zaangażowanie oraz estetykę. Co jest dla nich wspólne w kontekście nieobecności w polskich przekładach, to fakt, że swoimi książkami (Wolf – „Was bleibt”, Kant – „Der Abspann”, Brussig – „Helden wie wir”) wykreowali pewne wydarzenia, postawy i dyskusje. I dla lepszego i pełniejszego zrozumienia specyfiki dzisiejszych Niemiec Wschodnich przez Polaków poznanie także tych aspektów ma ogromne znaczenie.