Kapitał społeczny – od modelu teoretycznego do rozwiązań pragmatycznych

Kapitał społeczny postrzegany jest – w ujęciu mikro- jako fundament współdziałania między ludźmi, w ujęciu makro – jako czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego. Literatura opisuje jego wpływ na różne sfery życia społecznego, tj. ekonomiczną, społeczną, kulturową. Różnice występujące w definicjach pojęcia (Putnam, Bourdieu, Coleman) pociągają za sobą komplikacje zarówno natury teoretycznej (czy istnieje jedna, czy wiele form kapitału społecznego?; jakie są jego źródła?; jakie funkcje pełni?; czy jest wielkością, którą można kształtować?), jak i metodologicznej (problemy z operacjonalizacją pojęcia). Niezależnie jednak od różnych ujęć teoretycznych, czy wymiarów kapitału społecznego, wśród charakterystycznych dla niego elementów składowych, wyróżnia się: więzi społeczne (sieci powiązań), normy społeczne oraz zaufanie. Elementem uzupełniającym w opisach empirycznych jest zaangażowanie i partycypacja obywatelska. Wyniki badań wskazują, że społeczeństwo polskie charakteryzuje się niskim poziomem kapitału społecznego, przy czym jego poziom jest silnie uwarunkowany lokalnie. Celem niniejszego artykułu jest prezentacja propozycji działań, jakie mogą podjąć władze samorządowe, aby budować kapitał społeczny wśród członków społeczności lokalnych. W stosunku do władz centralnych postuluje się prowadzenie stosownej polityki społecznej. Szczególną rolę w kształtowaniu kapitału społecznego na poziomie lokalnym przypisuje się działaniom władz samorządowych, które mogą wspierać instytucje społeczne, które są nośnikami kapitału społecznego (w szczególności organizacje trzeciego sektora), przez odpowiednie profilowanie wydatków budżetowych, czy wytworzenie sfery publicznej komunikacji i kształtowanie partycypacji obywatelskiej. Mogą również, jak wskazują ekonomiści, w umiejętny sposób sprawować władzę. Działania te powinny być nakierowane na wzmocnienie kapitału typu bridging i jednoczesne eliminowanie słabych stron kapitału typu bonding.

Social capital can be perceived as the foundation of interaction between people (at a micro-level perspective) and as a factor of local and regional development (at a macro-level perspective). Literature describes its impact on different spheres of social life, ie. economic, social, cultural. The differences in definitions of this concept (Putnam, Bourdieu, Coleman) entail complications of theoretical nature (is there one or many forms of social capital?; what are its sources?; what is its function?; can its amount be influenced?) and methodological difficulties (problems with operationalization of the concept). Regardless of the different theoretical approaches and the dimensions of social capital, its characteristic components can be distinguished, such as: social relations (networks), social norms and trust. Additionally, two other elements are used in empirical descriptions: engagement and civic participation. Research results indicate that Polish society is characterized by a low level of social capital, which is strongly conditioned locally. The main objective of this paper is to present proposals for actions which could be taken by local authorities in order to build social capital among the members of the local community. With respect to the central government, the paper recommends implementing appropriate social policy. A special role in the formation of social capital at the local level is attributed to local authorities, which can support social institutions fostering social capital (particularly third sector organizations) through the appropriate profiling of expenditure, creating public sphere of communication and the development of civic participation. They can also, as shown by economists, skillfully exercise power. Aforementioned measures should be aimed at strengthening bridging social capital while simultaneously eliminating the weaknesses of bonding social capital.