Zjawisko smartfonizacji a aktywność fizyczna uczniów szkół ponadpodstawowych na Podkarpaciu

Abstract

Wstęp: Dostęp do Internetu i smartfonu jest czymś naturalnym dla pokolenia nastolatków, którzy są nieustannie online. Jak wynika z licznych badań uczniowie szkół ponadpodstawowych posiadają na własność smartfon na stałe połączony z siecią. Ten mały przenośny komputer w obecnych czasach zastępuje im wiele urządzeń. Młodzi użytkownicy doceniają wszystkie aspekty wykorzystywania smartfonu i traktują go jako niezbędny element swojej codzienności. To zmiana pokoleniowa, którą dostrzegamy od kilku lat. Współczesny nastolatek intensywnie korzysta z mediów cyfrowych, a dostęp do internetu traktuje jako coś oczywistego. Wygoda, dostępność, natychmiastowość, liczne możliwości zapewniające rozrywkę i sposób na wypełnienie dnia, to dla niego ogromna wartość. Jednak potrzeba umiejętnego korzystania z dobrodziejstw cyfrowej rewolucji to równie duże wyzwanie. Nieumiejętne i nieprawidłowe korzystanie ze smartfonu może nieść ze sobą poważne zagrożenia. Doniesienia z przeprowadzonych, licznych badań wskazują najczęściej na: odnotowywany spadek zainteresowania ruchem i aktywnością fizyczną wśród młodzieży, jak również wzrost populacji otyłej oraz z nadwagą. Niniejsze badania pozwalają określić, czy przyczyną spadku zainteresowania aktywnością fizyczną, nadwagi i otyłości jest fascynacja smartfonem i spotkania online. Cel pracy: Celem pracy było poznanie jak również poszerzenie wiedzy dotyczącej zjawiska smartfonizacji i określenie stopnia aktywności fizycznej oraz nadwagi i otyłości wśród młodzieży szkół ponadpodstawowych z województwa podkarpackiego. Materiał i metody: Badaniem objęto grupę 460 uczniów szkół ponadpodstawowych z województwa podkarpackiego, w tym 48,9% kobiet (N=225) oraz 51,1% mężczyzn (N=235). Badania zostały przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego za pomocą ankiety z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza jako narzędzia badawczego i Kwestionariusza do Badania Uzależnienia od Telefonu Komórkowego E. Potempskiej i B. Pawłowskiej oraz Międzynarodowego Kwestionariusza Aktywności Fizycznej IPAQ w wersji krótkiej. Wszystkim uczestnikom badania dokonano pomiaru: masy ciała, wzrostu, obwodu talii i pasa. Dodatkowo 100 ankietowanych osób wyraziło zgodę na ocenę aktywności fizycznej mierzonej za pomocą akcelerometru Actigraph wGT3-BT Monitor. Wyniki: Młodzież szkół ponadpodstawowych województwa podkarpackiego spełnia kryteria uzależnienia od telefonu komórkowego wynikające z testu KBUTK autorstwa B. Pawłowskiej i E. Potembkiej. Analiza danych KBUTK pozwoliła określić, że zagrożonych uzależnieniem od telefonu było 32,2% uczniów. Grupa ponad 6% badanych uzyskała wyniki wysokie odpowiadające uzależnieniu od telefonu komórkowego. Brak uzależnienia prezentowała grupa 61,7% ankietowanych. Przeprowadzone badanie wykazało, że brak uzależnienia od telefonu komórkowego dotyczył częściej badanych z wysokim poziomem aktywności fizycznej. Wybrane czynniki socjodemograficzne warunkują występowanie uzależnienia od telefonu komórkowego. Analiza zgromadzonego materiału badawczego pozwoliła stwierdzić, że ogólny wskaźnik uzależnienia od telefonu komórkowego był istotnie statystycznie wyższy (p<0,0001) wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Uzależnienie od telefonu komórkowego dotyczyło częściej uczniów technikum/ zasadniczej szkoły zawodowej oraz osób mieszkających w bloku. Badania własne pozwoliły stwierdzić, że występowanie u młodzieży nadwagi/ otyłości nie wpływało znacząco na poziom uzależnienia od telefonu, jednakże uczniowie z podwyższonym wskaźnikiem BMI oraz wyższymi wartościami centyla BMI, to częściej osoby uzależnione od telefonu komórkowego. W grupie prawie 15% badanych stwierdzono nadwagę, a u niespełna 3% osób otyłość. Otyłość/nadwaga nie wpływała bezpośrednio na uzależnienie od telefonu komórkowego. Przeprowadzone badanie potwierdza, że wybrane czynniki socjodemograficzne różnicują poziom aktywności fizycznej deklarowanej przez ankietowanych, mierzonej za pomocą akcelerometru Actigraph wGT3-BT Monitor i Międzynarodowego Kwestionariusza Aktywności Fizycznej IPAQ. Wyniki badań (wg IPAQ i akcelerometru ActiGraph) wykazały, że respondenci z wysokim poziomem aktywności fizycznej, to częściej mężczyźni, uczniowie technikum/ ZSZ, mieszkańcy miast oraz osoby mieszkające w domu jednorodzinnym. Analiza wyników badań Międzynarodowego Kwestionariusza Aktywności Fizycznej IPAQ pozwoliła określić, iż poziom aktywności fizycznej znacząco zależał od płci. Wykazano, że istotnie statystycznie wyższe wskaźniki aktywności fizycznej uzyskali mężczyźni, niż kobiety. Dotyczyło to intensywnego wysiłku fizycznego (p<0,0001). Kobiety częściej posiadały niewystarczający (28,9%) lub wystarczający (26,2%) poziom aktywności fizycznej. Wysoki poziom aktywności fizycznej dotyczył częściej mieszkańców miast (59,0%), zaś poziom wystarczający częściej mieszkańców wsi (23,7%). Niewystarczający poziom aktywności fizycznej (≤ 600 MET*min.*tydz.) potwierdzono u co czwartego ucznia. Wysoki poziom aktywności fizycznej (≥ 1500 MET*min.*tydz.) reprezentowała grupa 54,3% respondentów. Analiza danych z akcelerometru Actigraph wGT3-BT Monitor wykazała, że średnia liczba kroków wykonanych w ciągu dnia to niemal 9 tys. Średnia liczba kalorii zużytych podczas aktywności wyniosła nieco ponad 2,5 tys., co przekłada się na niemal 400 kcal dziennie. Czas jaki badani spędzali w aktywnościach siedzących stanowił 84% wszystkich aktywności. Tylko 11% czasu związanego z aktywnością fizyczną przypadało na wysiłek lekki, a po 2% na wysiłek umiarkowany lub intensywny. Analiza badań wykazała, że zalecaną normę WHO średniego czasu w aktywności spełniało 50,0% ankietowanych, które nosiły akcelerometr – nastolatkowie uzyskały wynik równy 60 minut lub więcej/ dzień. Ankietowani z niewystarczającym poziomem aktywności fizycznej, to częściej badani z wyższym centylem BMI i osoby z wyższym wskaźnikiem BMI. Wnioski: Zapobieganie uzależnieniom od telefonu, czy smartfonu powinno wdrażać się już wśród dzieci, a więc to przede wszystkim rodzice powinni nadzorować oraz ograniczać czas spędzania dziecka z telefonem. Niestety dzieci w wieku przedszkolnym dostają telefon do zabawy od rodziców w celu zorganizowania im chwili do oglądnięcia bajek, czy gier. Potrzeba zainicjonowana kampanii społecznościowej skierowanej do rodziców i poświęconej tematyce skutków nadużywania telefonu i smartfonu u dzieci. Należy również kontynuować kampanie społecznościowe promujące aktywność fizyczną takie jak np. „Siła odruchu” i „Stop zwolnieniom z WF”. Jak wynika z badań prewencja uzależnienia od telefonu komórkowego powinna być skierowana głównie do kobiet, uczniów technikum/ZSZ oraz mieszkańców bloków. Ankietowani uzależnieni od telefonu komórkowego uzyskali również większe wartości BMI, stąd wskazanie do ograniczenia użytkowania smartfonów, aby uniknąć chorób cywilizacyjnych spowodowanych wysokimi wartościami BMI. Poziom aktywności fizycznej młodzieży uczęszczającej do szkół ponadpodstawowych województwa podkarpackiego był zadowalający. Należy zwrócić uwagę na fakt, że wraz ze wzrostem aktywności fizycznej zmniejszało się ryzyko uzależnienia od telefonu komórkowego. W związku z powyższym wynikiem należy kłaść większy nacisk na aktywność fizyczną wśród młodzieży. Przeciwdziałanie otyłości i nadużywaniu telefonu komórkowego powinno być wdrożone już od najmłodszych lat. Działania edukacyjne należy rozpocząć w szkole podstawowej. Ważna jest rola rodziców w wdrażaniu i kształtowaniu zasad zdrowego trybu życia. Autorytetem dla małych dzieci są rodzice, co stawia przed rodzicami wielkie wyzwanie, aby to oni byli dobrym przykładem do naśladowania. Zainteresowania aktywnością fizyczną może przejawiać się w różnych formach, począwszy od osobistej porannej gimnastyki, po przeróżne dyscypliny sportowe. Dziecko, które będzie obserwowało aktywnych rodziców, z pewnością będzie włączało się do udziału w ćwiczeniach. Dzięki podejmowanej wspólnie z rodzicami aktywności fizycznej i spędzanym wolnym czasie razem, dzieci czują się bezpiecznie, rozładowują stres, a przede wszystkim zapobiegają chorobom, które stają się następstwem otyłości i nadwagi. Należy również pamiętać, że prozdrowotny tryb życia może być i powinien być kształtowany przez szkołę, nauczycieli, grupy rówieśnicze jak również za pomocą środków masowego przekazu. Wielkie nadzieje pokładać można obecnie w aplikacjach prozdrowotnych oraz w Smartwatch. Narzędzia te można wykorzystywać jako mobilizacja do podejmowania aktywności fizycznej. W smartwatchu znajdziemy ciekawe informacje o pokonanym dystansie, spalonych kaloriach, wykonanych ilościach kroków czy raportach z przebiegu treningu. Takie dane mogą posłużyć do porównywania się z rówieśnikami, co może stać się motywacją do aktywności fizycznej. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że niniejsze badania były przeprowadzone tuż przed pandemią COVID – 19. Można domniemywać, iż w okresie pandemii wyniki te mogłyby ulec zmianie. Można również przypuszczać, że wyniki badań byłyby teraz mniej optymistyczne, ze względu na zamknięcia obiektów sportowych i rekreacyjnych w czasie pandemii.

Introduction: The access to the Internet and smartphone is something natural for the generation of adolescents, who are continually online. According to numerous research, secondary school students are owners of smartphones constantly connected to the Internet. Nowadays this small portable computer substitutes many devices for them. The young users appreciate all the aspects of exploiting a smartphone and treat it as an indispensable element of their everyday life. This is a generation change which has been observed for the last few years. A contemporary teenager is using digital media intensively and treats the access to the Internet as something obvious. Comfort, accessibility, immediacy, multiple possibilities to provide entertainment and the way to fill the day are of great value for them. However, the need to use the blessings of the digital revolution wisely is an equally great challenge. Improper use of a smartphone may carry serious threats. The reports coming from numerous conducted research most frequently indicate the following: an observed decrease of interest in movement and physical activity among teenagers, as well as an increase of obese and overweight population. This study allows to determine whether the fascination with a smartphone and online meetings are the reason for the drop of interest in physical activity, obesity and excess weight. The aim of the thesis: The aim of the thesis was to get to know and expand the knowledge concerning the phenomenon of smartphonisation as well as to determine the level of physical activity, obesity and excess weight among the youth of secondary schools from the Podkarpackie Voivodeship. Material and methods: The study included a group of 460 secondary school students from the Podkarpackie Voivodeship, including 48,9% of women (N225) and 51,1% of men (N=235). A diagnostic survey method was applied in the research, using the author's questionnaire as a research tool and the Questionnaire for the Examination of Mobile Phone Addiction by E. Potembska and B. Pawłowska, and the International Physical Activity Questionnaire IPAQ in its short version. All the participants of the study had their body mass, height and waist size measured. Additionally, 100 participants of the study agreed for the assessment of their physical activity measured with the use of the Actigraph wGT3-BT Monitor accelerometer. Results: The youth of secondary schools from the Podkarpackie Voivodeship meet the criteria of mobile phone addiction resulting from the KBUTK test by B. Pawłowska and E. Potembska. The analysis of the KBUTK data allowed to determine that 32,2% of students were at risk of mobile phone addiction. More than 6% of the respondents achieved high scores corresponding to the addiction to the mobile phone. The lack of addiction was presented in the group of 61,7% of the surveyed. The study showed that the lack of the addiction to the mobile phone more frequently concerned the participants with high level of physical activity. Selected sociodemographic factors determine the presence of mobile phone addiction. The analysis of the collected study material allowed to state that the general mobile phone addiction rate was indeed statistically higher (p,0,0001) among women than among men. Mobile phone addiction more frequently occurred among technical / vocational school students and those living in blocks of flats. Own research allowed to state that obesity and excess weight among the adolescents did not significantly affect the level of the addiction to the phone. However, the students with increased body mass index BMI and higher values of centile BMI are those more frequently addicted to mobile phones. In the group 15% studied students were found to be obese, and less than 3% overweight. Obesity/excess weight did not directly influence the mobile phone addiction. The conducted research confirms that selected sociodemographic factors differentiate the level of physical activity declared by the respondents, measured with the use of the Actigraph wGT3-BT Monitor accelerometer and the International Physical Activity Questionnaire IPAQ. The results of the research (according to IPAQ and ActiGraph accelerometer) showed that the respondents with high level of physical activity include more often men, technical/vocational school students, city inhabitants and those living in single-family houses. The analysis of the results of the International Physical Activity Questionnaire IPAQ allowed to determine that the level of physical activity was significantly dependant on gender. It has been shown that indeed men obtained statistically higher rates of physical activity than women. This concerned intensive physical exertion (p,0,0001). Women more frequently possessed insufficient (28,9%) or sufficient (26,2%) level of physical activity. High level of physical activity concerned more often the city inhabitants (59,0%), while the sufficient level more often applied to those living in the country (23,7%). Insufficient level of physical activity (≤ 600 MET*min.*week) was confirmed in case of every fourth student. High level of physical activity (≥ 1500 MET*min.*week) was represented by a group of 54,3% of the respondents. The analysis of the Actigraph wGT3-BT Monitor accelerometer data showed that the average number of steps taken during a day reaches almost 9, 000. The average number of calories burnt during activity was a bit more than 2,500, which translates to almost 400 calories a day. The time which the participants spent on sedentary activities constituted 84% of all the activities. Only 11% of the time connected with physical activity was accounted for light exercise, and 2% for moderate and intensive exercise. The analysis of the research demonstrated that the WHO standard of the average time in activity was met by 50,0% of the surveyed students, who carried the accelerometer – the teenagers obtained a result equal to 60 minutes or more per day. The surveyed with insufficient level of physical activity are more often those with higher BMI centile and those with higher BMI. Conclusions: Preventing the mobile phone or smartphone addiction should be implemented from an early age, therefore, it is parents who, above all, should monitor and limit the time spent with a phone by their children. Unfortunately, preschool children are given a phone by their parents in order to watch cartoons or play games. There is a need to initiate a social campaign directed at parents, which will be devoted to the subject of the consequences of the telephone or smartphone abuse among children. Social campaigns promoting physical activity, such as e.g. ‘The force of reaction’ and ‘Stop PE excuses’, should be continued. As results from the study, preventing the mobile phone addiction should be mainly directed at women, technical/vocational school students and the residents of the blocks of flats. The respondents addicted to mobile phone also obtained higher BMI values, thus indication to limit the use of smartphones in order to avoid civilization diseases caused by high BMI values. The level of physical activity among the adolescents attending secondary schools in the Podkarpackie Voivodeship was satisfactory. It must be noted that with the increase of the physical activity there was a lower risk of mobile phone addiction. Therefore, it is important to place greater emphasis on physical activity among adolescents. The prevention of obesity and mobile phone abuse should be implemented from an early age. Educational activities should be started in primary school. The role of parents in implementing and developing rules of a healthy lifestyle is vital. It is parents who are the authority for small children, which challenges them to be a good example for their offspring to follow. Interest in physical activity may take various forms, starting from personal morning exercise and finishing on various sport disciplines. A child who observes its active parents will certainly join the activities. Due to the physical activity and time spent together with parents, children feel safe, release their stress and, above all, prevent diseases which result from obesity and excess weight. It should also be remembered that a health-promoting lifestyle should be shaped by school, teachers, peer groups as well as the media. Great hopes may be currently placed in health-promoting applications and Smartwatch. These tools may be used as motivation to take up physical activity. In a smartwatch we will find some interesting information about the distance covered, burnt calories, the number of steps taken or reports from the progress of the workout. Such data may be used to compare ourselves with peers, which may create motivation for physical activity. Particularly noteworthy is the fact that these studies were conducted just before the COVID-19 pandemic. It can be assumed that during the pandemic these results could change. It may also be predicted that the results of the study would be less optimistic now due to the closure of sports and leisure facilities during the pandemic.