Życie powtórzone. O pisarstwie Zofii Romanowiczowej

Abstract

Książka Życie powtórzone. Twórczość prozatorska Zofii Romanowiczowej jest pierwszym studium interpretacyjnym wszystkich utworów prozatorskich pisarki od 1946 aż do śmierci w 2010 roku żyjącej i pracującej we Francji, wybitnej postaci polskiej emigracji powojennej, animatorki życia artystycznego w Paryżu. Zofia Górska (po mężu Romanowiczowa) jako dziewiętnastolatka, za działalność antynazistowską, została aresztowana w Radomiu w 1941 roku. Torturowana, po rocznym pobycie w areszcie i więzieniach, skazana przez sąd wojenny na karę śmierci, zdołała ocaleć – przetrwała trzy i pół letni pobyt w obozach koncentracyjnych. Po zakończeniu II wojny nie powróciła do kraju. Tezę wyjściową książki stanowi przekonanie, że w swojej twórczości Romanowiczowa odzwierciedla typowe problemy pokolenia emigrantów doświadczonych traumą przeżyć wojennych. Była ona pisarką na tyle oryginalną, bogato uposażoną duchowo, kulturowo i intelektualnie, uważnie śledzącą przemiany literatury światowej, by zająć własne, ważne miejsce na mapie twórców XX i XXI wieku. Kontekstowość pisanej przez nią prozy, tzn. równoczesne odnoszenie się do rodzimej kultury polskiej oraz Francji – kraju osiedlenia, wzbogaca i nadaje charakterystyczny rys jej pisarstwu. Podstawową kwestią stanowiącą przedmiot rozważań jest samotność i wyobcowanie bohaterów, powodowane przez wojenną traumę i emigracyjne wykorzenienie oraz zespół stresu pourazowego. Prozą Romanowiczowej rządzi zasada powtarzalności tematów, motywów. Powracają frazy, sformułowania, typy postaci, modele relacji międzyludzkich. Kolejno powstające powieści stanowią ciąg wariacji drugowojennego tematu. Ów zabieg perseweracji jest sygnałem zaistnienia sytuacji autobiograficznej. W książce poetyka opowiadań i powieści została sfunkcjonalizowana, analizy narracji i konstrukcji podporządkowano interpretacji wskazanych problemów. Książkę zamyka obszerny szkic biograficzny sporządzony na podstawie dokumentów archiwalnych.