Przywileje spadkowe w rozwoju historycznym rzymskiego prawa prywatnego

Abstract

W grupie przywilejów spadkowych za najstarsze uważane jest beneficium abstinendi, które znane było prawdopodobnie w I w. p.n.e. i powszechnie stosowane przez cały okres klasyczny, aż do Justyniana. Drugim w kolejności dobrodziejstwem było bonorum possessio. Następnym przywilejem było beneficium legis Falcidiae, wprowadzone na podstawie Lex Falcidia z 40 r. p.n.e. Kolejnym beneficjum było beneficium separationis bonorum, które na przełomie II i III wieku było już wykształcone i powszechnie stosowane, a następnie umieszczone w kodyfikacji justyniańskiej. Dalszym przywilejem było privilegium militum, które dotyczyło od Julisza Cezara sporządzania testamentu żołnierskiego (testamentum militis), a za Justyniana stało się szczególną formą testamentu. Do tego privilegium zaliczane było od Augusta peculium castrense czyli specjalny majątek syna rodziny nabyty w związku ze służbą wojskową. Powstałym najpóźniej (531 rok) przywilejem było beneficium inventarii. Jednakże w praktyce zastąpiło ono niektóre wcześniejsze rozwiązania prawne, tj. beneficium abstinendi, legis Falcidiae oraz separationis bonorum jako mniej korzystne. Z rozwiązania tego korzystają także współczesne ustawodawstwa (np. art. 1012 polskiego kodeksu cywilnego oraz art. 7774 francuskiego c.c.; § 1993 BGB; art. 800 ABGB; art. 470 włoskiego c.c. oraz art. 1030 hiszpańskiego c.c.).

The group of privileges occurring in the sources of Roman law and distinguished in literature as the oldest is beneficium abstinendi which was probably known as early as I century B.C. and commonly used throughout the classical period until Justinian’s times. It seems that chronologically the second privilege was bonorum possessio. The next to emerge was the privilege of beneficium legis Falcidiae, which was introduced in accordance with Lex Falcidia from the year 40 BCE. The next chronologically was the beneficium separatio bonorum, which was established and commonly used by the late II and early III century. Another privilege was privilegium militum, which from the times of Julius Caesar provided the rules for drawing up a soldier’s will (testamentum militis). From the reign of Augustus this privilegium included the principle of peculium castrense, referring to special property acquired by a family’s son during his military service. Chronologically the latest was beneficium inventarii, i.e. the institution of the benefit of inventory introduced by Justinian in the constitution dating from the year 531.