Opieka nad osobą chorą psychicznie w biografii opiekuna rodzinnego w Polsce i na Ukrainie

Zdrowie i choroba stanowią konstytutywną podstawę społecznego funkcjonowanie jednostek, grup i zbiorowości. Zakłócenia w stanie zdrowia doprowadzają do dysfunkcjonalności, dyskomfortu, odczuwania bólu, doświadczania wykluczenia na poziomie codziennego życia przeciętnego obywatela. Choroba jest pojęciem przeciwstawnym zdrowiu. Droga powrotu do zdrowia może być szybka i bezproblemowa, jednak w wielu sytuacjach proces zdrowienia trwa długo lub nie kończy się wcale, gdyż choroba może przejść w stan chroniczny/przewlekły, powodować niepełnosprawność w różnych sferach życia i rozwijać się, prowadząc w ostateczności do śmierci. Choroby psychiczne należą do chorób przewlekłych o różnym natężeniu, przebiegu i trudnym do przewidzenia skutku. Są one źródłem naznaczenia i stygmatyzacji społecznej, sprzyjają dystansowi społecznemu. Są powodem do wstydu i zażenowania, powodują większe wykluczenie społeczne niż inne zaburzenia, uniemożliwiając osobom chorującym codzienne funkcjonowanie i realizację wybranych celów życiowych. Problematyka osób z zaburzeniami psychicznymi stanowi przedmiot badań nie tylko przedstawicieli nauk medycznych, ale także społecznych. Zainteresowanie tym zagadnieniem wynika ze złożoności problematyki ochrony zdrowia psychicznego, która nie może być postrzegana jedynie w kategoriach medycznych, ale znacznie szerzej – jako kwestia o ogromnym znaczeniu społecznym, wymagająca umiejętnej interwencji ustawodawczej i skoordynowanych działań organów administracji publicznej, instytucji i organizacji rządowych i pozarządowych zajmujących się problematyką ochrony prawnej i faktycznej opieki nad osobami z zaburzeniami i chorymi psychicznie. W badaniach wykorzystano metodę biograficzną, która w różnych odmianach i w urozmaicony sposób odwoływała się zawsze do subiektywnej perspektywy osób badanych, czyniąc ich własny punkt widzenia koniecznym punktem wyjścia do konstruowania uogólnień teoretycznych. W badaniach wzięło udział 49 opiekunów rodzinnych pochodzących z województwa podkarpackiego (Polska) i obwodu chmielnickiego (Ukraina). Wybrany schemat metodologiczno-analityczny pozwolił na rozpoznanie świata społecznego opiekunów rodzinnych oraz porównanie jednostkowych losów badanych pochodzących z dwóch sąsiadujących ze sobą państw. Przedstawione wnioski z badań nie wyczerpują tematu, lecz mogą być przyczynkiem do dalszych eksploracji tego zagadnienia. Mogą też służyć pomocą w opracowaniu skuteczniejszych form pomocy i wsparcia dla opiekunów rodzinnych sprawujących opiekę nad psychicznie chorującymi bliskimi osobami i ich podopiecznych.

Health and illness are a constitutive basis for the social functioning of individuals, groups and communities. Disturbances in the state of health lead to dysfunction, discomfort, pain and the experience of exclusion in everyday life. Illness is the opposite of health. The path to recovery can be quick and smooth, but in many situations the recovery process takes a long time or does not end at all, as the disease can become chronic, cause disability in various spheres of life, ultimately leading to death. Mental illnesses are types of chronic diseases of varying intensity, course and unpredictable outcome. They are a source of social stigmatization since they foster social distancing. They cause shame and embarrassment and social exclusion greater than other disorders, preventing ill people from everyday functioning and achieving established life goals. The issues of people with mental disorders are the subject of research carried not only by representatives of medical sciences, but also social sciences. The interest in this problem is due to the complexity of mental health issues, which cannot be perceived only in medical terms, but must be seen much more broadly. Mental illness as an issue of great social importance requiring skilful legislative intervention and coordinated actions of public administration bodies, governmental and non-governmental institutions and organizations dealing with issues of legal protection and actual care for people with disorders and mental illness. The biographical method was used for the research, which in a varied way always referred to the subjective perspective of the respondents, making their own point of view a necessary threshold in constructing theoretical generalizations. The study involved 49 family carers from the Podkarpackie Voivodship (Poland) and the Khmelnytsky Oblast (Ukraine). Purposeful selection of the research sample made it possible to reach a specific and closed circle of family carers. The selected methodological and analytical scheme allowed to recognize the social world of family caregivers and to compare the individual fates of the respondents from two neighboring countries. The presented conclusions do not exhaust the subject of the dissertation, but they can be a contribution to further research on this issue. They can also help in the development of more effective forms of help and support for family carers who take care of mentally ill relatives and their mentees.