Gotowość do zmian życiowych – propozycja warsztatu metodologicznego

Abstract

Zmiana jest „tak oczywistą właściwością rzeczywistości społecznej, że każda teoria z obszaru nauk społecznych, jakikolwiek byłby jej punkt wyjścia, musi się prędzej czy później do niej odnieść” (Haferkamp, Smelser, 1992, za: Sztompka, 2005, s. 13). W konstruowaniu tych teorii pomocne mogą okazać się badania gotowości do zmian, sposobów radzenia sobie z nimi i ich wpływu na funkcjonowanie jednostki. Jak się okazuje, są to jedne z podstawowych wymiarów coraz częściej zauważane przez badaczy jakości życia. Stanowią one zmienną łączącą w sobie wiele komponentów, wśród których można wyróżnić m.in. Takie, jak: właściwości jednostki (zarówno jej słabe, jak i mocne strony), stresory ujmowane jako zmiany życiowe wymagające nowej adaptacji życiowej, skutki zdarzeń krytycznych czy też orientacja na przyszłość. Dotychczasowe badania koncentrowały się zwłaszcza na analizie skal mierzących osobno każdy z tych komponentów. Artykuł stanowi propozycję nieco innego spojrzenia na zmiany życiowe obejmującego aspekty intrapersonalne zamykające się w odpowiedziach badanego na takie pytania, jak: jaki jestem w kontekście doświadczanych zmian, jak na nie reaguję, jaka charakteryzuje mnie orientacja życiowa oraz interpersonalne – jak dzięki zasobom tkwiącym w otoczeniu mogę rozwijać własną gotowość do zmian. W artykule podjęto zatem próbę syntetycznego zarysowania wybranych technik i narzędzi badawczych aktualnie wykorzystywanych do badania zmian życiowych w naukach społecznych i humanistycznych.

Change is „such an evident feature of social reality that any social-scientific theory, whatever its conceptual starting point, must sooner or later address it.” (Haferkamp, Smelser, 1992, from: Sztompka, 2005, p. 13). It should be noted, that studies of readiness for changes, cooping and connection between changes and human behaviour might prove useful in the process of theory construction. What is more, currently, these aspects are one of the basic factors for quality of life researchers. The change is treated as a variable, which involves many components like individual factors (strengths and weaknesses), adaptation- related stress, causes of critical situations or future orientation. Until now, researches have mainly focused on analysing isolated tests to measure all components of life changes. The article shows a different treatment of life changes, which includes intrapersonal and interpersonal aspects. The intrapersonal aspect is related to answer to questions about reactions for changes and individual future orientation. The interpersonal aspect is connected to the question about objective quality of life. The article is an attempt to review current methods and questionnaires examining life changes in social and humanities sciences.