Zróżnicowanie efektów rozwojowych w Polsce z perspektywy zmian relacji dochodów gospodarstw domowych

Abstract

Procesy rozwojowe w Polsce wzmacniają system odniesień porównawczych gospodarstw domowych, a większe dysproporcje w zakresie dochodów postrzegane są jako objaw niesprawiedliwości społecznej. Na wstępie odniesiono się do poglądów na temat znaczenia nierówności dochodów występujących między społeczeństwami i wewnątrz nich. Podkreślono tu znaczenie porównań relatywnych, gdyż zwłaszcza nierówności dochodowe występujące wewnątrz danego społeczeństwa odzwierciedlają stopień jego zhierarchizowania. W artykule dokonano też oceny zmian sytuacji dochodowej gospodarstw domowych w Polsce w latach 2003–2013 w ujęciu mikroekonomicznym. Poddano analizie długookresowe trendy w zakresie zmian relacji dochodów (w czasie i w grupach kwintylowych) w przeciętnym gospodarstwie domowym i grupach społeczno-ekonomicznych. W analizowanym okresie relatywne zmiany zachodzące w dochodach rozporządzalnych w przeciętnym gospodarstwie domowym i w poszczególnych grupach społeczno-ekonomicznych w czasie wskazują na wprawdzie nieznaczne, ale pogłębianie się nierówności dochodowych. Kształtowanie się zaś tych relacji układa gospodarstwa domowe w dwubiegunową strukturę hierarchiczną: relatywnie niższe pozycje zajmują gospodarstwa rencistów i rolników, natomiast pozycje uprzywilejowane – pracujących na własny rachunek i emerytów. Należy uwzględnić, że nierówności dochodów, wpływające na układ hierarchii gospodarstw domowych i ich grup społeczno-ekonomicznych, występują w każdej rozwiniętej gospodarce rynkowej. Rozpatrując te zagadnienia w świetle rozwoju zintegrowanego trzeba podkreślić jednak, że ich skala w krajach na wysokim poziomie rozwoju może mieć zróżnicowany wpływ na nasilenie innych problemów społecznych, mogących stanowić barierę w procesach modernizacyjnych i osiąganiu spójności społeczno-ekonomicznej.

Development processes in Poland intensify the comparative references, and greater disparities in income are seen as a symptom of social injustice. At the outset, reference is made to the views on the importance of income inequality existing between societies and within them. The importance of relative comparisons is stressed here, especially since the income inequality that exist within a society reflect the degree of hierarchization. The article also assesses the changes in the financial position of households in Poland between 2003–2013 in micro level through assessing the long-term trends in the changes in relative income (in time and quintile groups) in the average household and socio-economic groups. In the analyzed period, the relative changes in disposable income in the average household and individual socio-economic groups are small but they deepen income inequalities. The development of these relationships puts households in bipolar hierarchical structure: a relatively lower positions occupy households of annuitants and farmers, while the privileged position – the self-employed and pensioners. It should be noted that income inequality effects on the households and socio-economic groups hierarchy are present in every developed market economy. While considering these issues in the light of the integrated development concept it must be emphasized, however, that the scale of income disparities within developed countries can have diverse effects on the severity of other social problems, which may be a barrier to the processes of modernization and achieving economic and social cohesion.