Rola prowincjonalnej inteligencji w powstawaniu prywatnych gimnazjów w autonomicznej Galicji

Abstract

Gwałtowny rozwój prywatnych gimnazjów w Galicji na początku XX w. był możliwy dzięki zaangażowaniu lokalnych społeczności. Wzrastające ambicje edukacyjne ludności żydowskiej i chłopskiej, rywalizacja narodowościowa polsko-ukraińska oraz dostęp kobiet do studiów wyższych pobudzały do działania małomiasteczkowe elity. W utworzeniu szkoły średniej widziano szanse na ożywienie i rozwój miejscowości oraz możliwość awansu społecznego jej mieszkańców. Dlatego gminy miejskie lub stowarzyszenia wspomagały tworzone gimnazja środkami pieniężnymi albo nawet całkowicie przejmowały ich finansowanie. Współudział społeczeństwa widoczny był na wszystkich etapach organizacyjnych, od powstania szkoły i jej wyposażenia, przez starania o kadrę nauczającą, aż po zabiegi o uzyskanie prawa publiczności i dążenia do upaństwowienia placówek. Niestety, I wojna światowa zniweczyła ten wysiłek wielu lokalnych społeczności, zwłaszcza we wschodniej części Galicji.

The rapid growth of private grammar schools in Galicia in the early 20 th century was possible thanks to the involvement of local communities. The growing educational ambitions of the Jewish and peasant populations, Polish-Ukrainian national rivalry and the access to higher education for women spurred small-town elites into action. The establishment of a grammar school was seen as an opportunity to revitalize and develop a locality and to advance the social status of its residents. Therefore, municipalities or associations supported the created grammar schools with money or even took over their financing completely. The society's complicity was evident at all organisational stages, from the establishment of the school and its equipment, to the efforts to obtain teaching staff, to the efforts to obtain the right of audience and the efforts to nationalize the institutions. Unfortunately, World War I wiped out this effort made by many local communities, especially in the eastern part of Galicia.