Summary proceedings in Roman law using maintenance obligation as an example

Maintenance obligations and corresponding maintenance claims are closely linked to the person of the obligor and the creditor. Not only is the maintenance creditor protected against the risk of being deprived of his or her means of subsistence following the introduction of his or her maintenance claim, but he or she also enjoys considerable facilities for claiming and enforcing the maintenance awarded. This was already the case in Roman law, where the assertion of a maintenance claim was subject to significant simplification, under the so-called summatim cognoscere. Proceedings for the establishment and realisation of the maintenance obligation took place without actio and iudicium, before a state judge (consul) who, after causa cognitio, issued a judgment and enforced it. Furthermore, a dispute over the fulfilment of a maintenance claim could also end with the conclusion of a settlement (transactio), ending the dispute without a judgment.

Obowiązki alimentacyjne i odpowiadające im roszczenia alimentacyjne związane są ściśle z osobą zobowiązanego i uprawnionego. Uprawniony do alimentacji jest nie tylko chroniony przed ryzykiem pozbawienia go środków utrzymania w następstwie wprowadzenia jego wierzytelności alimentacyjnych do obrotu, ale także korzysta z istotnych ułatwień w dochodzeniu i egzekwowaniu zasądzonych z tego tytułu świadczeń. Tak było już w prawie rzymskim, gdzie dochodzenie roszczenia alimentacyjnego podlegało istotnym uproszczeniom, w ramach tzw. summatim cognoscere. Postępowanie w sprawach o ustalenie i realizację obowiązku alimentacyjnego odbywało się bez actio i iudicium, przed sędzią państwowym (konsulem), który po causa cognitio wydawał wyrok i go egzekwował. Poza tym spór o realizację roszczenia alimentacyjnego mógł się zakończyć także poprzez zawarcie ugody (transactio), kończącej spór bez wyroku.