Pierwszy kryzys gospodarki centralnie kierowanej w Polsce (1953–1956)

W gospodarce centralnie kierowanej, wbrew założeniom doktrynalnym i mimo szeroko rozbudowanego systemu planowania, powszechne były silne wahania wzrostu gospodarczego oraz charakterystyczna dla każdego kryzysu gospodarczego głęboka nierównowaga makroekonomiczna. Konsekwencjami tego były jaskrawo niskie zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności, zaniedbania w zakresie infrastruktury gospodarczej i społecznej oraz rosnący dystans w stosunku do krajów rozwiniętych o gospodarce rynkowej. W Polsce zjawiska te z całą siłą ujawniły się w latach 1953–1956 jako skutek podjęcia forsownej industrializacji powiązanej z rozbudową przemysłu zbrojeniowego i socjalizacją rolnictwa. Mimo wzrostu produkcji przemysłowej, głównie dóbr inwestycyjnych, nastąpiło załamanie równowagi rynkowej i gwałtowne pogorszenie sytuacji bytowej ludności. Niezbędne okazało się wprowadzenie reglamentacji konsumpcji i podniesienie administracyjnie kształtowanych cen żywności. Kryzys połowy lat 50. zapoczątkował trwający przez cały okres Polski Ludowej specyficzny cykl społeczno-ekonomiczny, który cechowały powtarzające się gwałtowane wystąpienia społeczne. Ich kumulacja w latach 80. doprowadziła do upadku narzuconego Polsce ustroju i patologicznej gospodarki.

In a centrally managed economy, contrary to the doctrinal assumptions and despite a widely developed planning system, strong fluctuations in economic growth and deep macroeconomic imbalances, characteristic of every economic crisis, were common. The consequence was a glaringly low satiation of the population's consumption needs, negligence in terms of economic and social infrastructure, and a growing distance in relations to developed countries with a market economy. In Poland, these phenomena manifested themselves in full force in the years 1953-1956, as a consequence of undertaking a forced industrialization associated with the development of the armaments industry and the socialization of agriculture. Despite an increase in industrial production, mainly investment goods, the market balance collapsed and the living conditions of the population rapidly deteriorated. It became necessary to introduce consumption rationing and raise administratively established food prices. The crisis of the mid-1950s initiated a specific socio-economic cycle that lasted throughout the period of People’s Republic of Poland and was defined by repeated violent social uprisings. Their culmination in the 1980s led to the collapse of the system imposed on Poland and the pathological economy.