Problem Innego w dwóch tetralogiach – huculskiej Stanisława Vincenza i galicyjskiej Juliana Stryjkowskiego

Dysertacja podejmuje problem Innego w dwóch tetralogiach – huculskiej Stanisława Vincenza i galicyjskiej Juliana Stryjkowskiego. Składa się ona z czterech rozdziałów, z których jeden ma charakter metodologiczny, prezentujący semantyczne przekształcanie pojęcia „Kresy” o charakterze granicznym, we współczesne rozumienie przestrzeni międzyetnicznych jako pograniczy. Pozostałe rozdziały podejmują problematykę określoną w tytułach: II – Inność fantazmatyczna w tetralogiach Stanisława Vincenza i Juliana Stryjkowskiego, III – Problematyczne dziedzictwo Kresów. Recepcja Inności w ujęciu kolonialnym i IV – Postlektura tetralogii Stanisława Vincenza i Juliana Stryjkowskiego – uniwersalistyczny potencjał tekstów. Autor określa w nich sposoby funkcjonowania poszczególnych kresowych społeczeństw w relacjach z Innością z uwzględnieniem podmiotowości każdej ze społeczności (od Inności jako swojskości, aż po obcość czy wręcz wrogość) oraz różnicującej funkcji przyrody i przestrzeni. Dostrzega także elementy kolonializmu, widoczne przede wszystkim w charakterystyce polskich instytucji kresowego życia społecznego, takich jak: dwór szlachecki, świątynie, karczmy oraz w relacjach panujących w działalności gospodarczej. Ostatni rozdział stanowi zaś próbę znalezienia możliwości szerszego powrotu pisarskiego dorobku Vincenza i Stryjkowskiego do świadomości zarówno badawczej, jak i czytelniczej.

The dissertation deals with the problem of the Other in two tetralogies - the Hutsul one of S. Vincenz and the Galician one of J. Stryjkowski. It consists of four chapters, one of which is methodological in nature, presenting a semantic transformation of the term "Eastern Borderlands" of a border character into a contemporary understanding of inter-ethnic spaces as borderlands. The remaining chapters deal with the issues specified in the titles: II - Phantasmic Otherness in the Tetralogies of Stanisław Vincenz and Julian Stryjkowski, III - Problematic Heritage of the Eastern Borderlands. The Reception of Otherness in the Colonial Approach and IV – Post-reading of tetralogy by S. Vincenz and J. Stryjkowski - universalistic potential of texts. The author defines in them the ways of functioning of particular eastern borderland societies in relations with the Otherness, taking into account the subjectivity of each of the communities and the differentiating function of nature and space. He also sees elements of colonialism, visible primarily in the characteristics of Polish institutions of eastern borderland social life, such as the nobility's manor house, temples, inns, and in relations prevailing in economic activity. The last chapter is an attempt to find a possibility of a broader return of Vincenz and Stryjkowski's writings to the consciousness of both research and reading.