Kultura - Przemiany - Edukacja Numer specjalny (2024)
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/10930
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Dlaczego nasze dzieci jedzą śmieci – determinanty zachowań żywieniowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Nitecka, AnnaNa wybory żywieniowe dzieci wpływa wiele czynników, m.in. media, presja społeczna, osobiste preferencje smakowe oraz strategie marketingowe firm produkujących żywność. W niniejszym artykule akcentuję psychologiczne aspekty tego zjawiska. Przez śmieciowe jedzenie rozumiem przede wszystkim produkty typu fast food, małowartościowe pod względem wartości odżywczych, wysoko kaloryczne, wysoko przetworzone i gotowe do szybkiego spożycia. Bezpośrednią inspiracją do napisania tego tekstu był raport NIK dotyczący kontroli opieki zdrowotnej dzieci i młodzieży, jak również raporty świadczące o spadku sprawności fizycznej dzieci w wieku szkolnym. Wyróżniłam sześć kategorii, cztery główne: „Jedzenie to przyjemność”, „Jedzenie to sposób na dobre spędzenie czasu”, “Jedzenie to miłość”, “Jedzenie to nagroda”- i dwie dodatkowe: „wpływy rówieśnicze” i „wpływy rodzicielskie”.Pozycja Wirus w koronie – sytuacja społeczna dzieci odrzuconych rówieśniczo w przestrzeni szkolnej a pandemia COVID-19(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Gaweł-Mirocha, AnnaDzieci nielubiane przez rówieśników zajmują najniższą pozycję społeczną w nieformalnej strukturze grupy, jaką jest klasa szkolna. Jedną z możliwych przyczyn takiego stanu rzeczy może być niski poziom kompetencji społecznych. Warunkiem korzystnego rozwoju społecznego dziecka jest udział w relacjach grupy rówieśniczej. Izolacja spowodowana wybuchem pandemii COVID-19 przerwała płynność relacji rówieśniczych realizowanych w klasie szkolnej. W artykule zaprezentowane zostały wyniki badań dotyczące poziomu wybranych kompetencji dzieci nielubianych przez rówieśników w okresie przed- oraz postpandemicznym.Pozycja Wspieranie potencjału psychospołecznego młodzieży na przykładzie projektu me_HeLi-D(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Borzucka-Sitkiewicz, Katarzyna; Kowalczewska-Grabowska, KatarzynaW artykule zaprezentowano projekt “Mental Health Literacy and Diversity. Enhancing Mental Health and Resilience through digital Resources for Youth” (me_HeLi-D), który jest realizowany w ramach programu Erasmus+ w partnerstwie międzynarodowym. Projekt jest zorientowany na bezpośrednią poprawę zdrowia psychicznego i budowanie niezbędnych umiejętności w tym zakresie, a także na promowanie świadomości różnorodności wśród uczniów. Jego nadrzędnym celem jest opracowanie opartego na badaniach, ogólnie dostępnego narzędzia cyfrowego, przeznaczonego dla konkretnej grupy docelowej jaką są uczniowie (w wieku od 12 do 15 lat). Narzędzie ma służyć uczniom do wspierania ich zasobów osobistych oraz wzmacniania i szerzenia wiedzy na temat zdrowia psychicznego.Pozycja Wsparcie dziecka i jego edukacji w działalności kuratorów sądowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Korona, KatarzynaDziałalność kuratorów sądowych mimo licznych opracowań na ten temat, nadal w przestrzeni publicznej pozostaje tematem mało rozpoznanym. W artykule zaprezentowane zostaną podstawy prawne działalności kuratora sądowego (w kontekście: Ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych i Ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o kuratorach sądowych) i jego obowiązki, jako swoiste tło dla działań podejmowanych przez kuratorów rodzinnych, związanych ze wsparciem dziecka oraz jego edukacji. Następnie podjęte zostaną rozważania na temat aktualnych praktyk oraz wskazane możliwości zoptymalizowania działań w omawianych obszarach.Pozycja Sukcesy i porażki reformy systemu pieczy zastępczej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Chudnicki, AndrzejOd pierwszych lat XXI w. w Polsce wprowadzana jest reforma systemu opieki zastępczej. Chociaż głównym celem było zlikwidowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych i zastąpienie ich pieczą rodzinną, to nie udało się tego w pełni osiągnąć. Mimo intensywnych wysiłków w pracy z rodziną, dzieci nadal kierowane są do pieczy zastępczej. Wciąż brakuje wystarczającej liczby rodzin zastępczych. Artykuł ma na celu ukazanie problemów istniejących w systemie instytucjonalnej opieki nad dziećmi. Wskazano na nieefektywną pracę z rodziną jako główną przyczynę utrzymującego się zapotrzebowania na opiekę instytucjonalną. W artykule zarekomendowano propozycję nowego podejścia do wsparcia dziecka i rodziny. Jako kluczowe wskazano wykorzystanie narzędzi do szacowania ryzyka umożliwiające planowanie skutecznych interwencji. Zwrócono uwagę na konieczność wprowadzenia krótkoterminowych programów o udowodnionej naukowo skuteczności.Pozycja Szkoła dbająca o dobrostan dzieci – ofiar i świadków przemocy domowej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Czyżewska, MonikaDobrostan i dobro dziecka to terminy pojawiające się w kontekście roli szkoły w zapobieganiu rodzicielskiemu krzywdzeniu dzieci, które dotyczy co najmniej 1/3 populacji dzieci w Polsce. W tekście omówiono przemiany kultury prawnej w obszarze udzielania pomocy dzieciom-ofiarom przemocy oraz angażowanie się szkoły w zespoły interdyscyplinarne. W części empirycznej przedstawiono wyniki dwukrotnych badań jakościowych, w których posłużono się metodą studium przypadku, przeprowadzonych w 6 szkołach podstawowych (Warszawa - Praga Południe), gdzie w latach 90. XX wieku powstały oddolnie prekursorskie zespoły interdyscyplinarne działające na rzecz dzieci-ofiar przemocy. Wyniki badań ukazują mocne i słabe strony wprowadzonego na poziomie krajowym obowiązku zakładania takich zespołów i ich skuteczność w procesie zapobiegania krzywdzeniu dzieci z perspektywy dyrektorów i specjalistów szkolnych.Pozycja Unaccompanied minors: agency and rights(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Zachariadou, RaniaThis paper attempts to exam the causes of minors’ migration, to focus on the subject of unaccompanied minors’ agency and to highlight its importance. In order to do so, a link between children’s agency and their rights will be presented. Trying to achieve the above aim, the above topic will be analyzed into separated units and all the data has been based both on relevant literature and on empirical data that have occurred after many years of work in the refugee field, specifically with unaccompanied and separated children.Pozycja The Hidden Impact of War on Children’s Identity and Attachment: „The Magician’s Elephant”(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Pembecioğlu, NilüferSignificant advances in neurology, cognition, and sociopsychology occur during adolescence. Teenagers usually spend less time with their parents as they get older, but they tend to spend a lot more time with their peers let it be their friends or siblings. However, parents still have a significant impact on their adolescent’s growth. The bond between a teen and their parent has a significant impact on emotional, social, and cognitive development. Less high-risk behavior, fewer mental health issues, and improved social skills and strategies for coping are all linked to secure attachment. “The Magician’s Elephant” is a 2023 computer-animated fantasy action film that Wendy Rogers directed, Martin Hynes wrote the screenplay for, and Julia Pistor acted as producer. This paper questions the hidden impact of war on Children’s identity and attachment with the help of the narrative.Pozycja Elementy edukacji artystycznej dziecka w zakresie sztuki muzycznej w tyflomuzykoterapii(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Cylulko, PawełEdukacja artystyczna w zakresie muzyki podobnie jak muzykoterapia posiada bardzo istotny wpływ na życie i codzienne funkcjonowanie dzieci, w tym szczególnie z niepełnosprawnością wzroku. Zarówno jedna, jak i druga dyscyplina przemawiają bardzo sugestywnie do uczniów poprzez sztukę muzyczną, jako podstawowy środek oddziaływania edukacyjno-rehabilitacyjnego. W niektórych funkcjach, celach, zadaniach, warunkach i okolicznościach realizowania edukacji oraz terapii muzycznej można doszukać się wielu podobieństw, zbieżności i zapożyczeń, świadczących z jednej strony o interdyscyplinarności, transgresji, przy jednoczesnym zachowaniu odrębności każdej z tych dyscyplin. Stwierdzenie to leży między innymi u podstaw stosowania elementów edukacji muzycznej w tyflomuzykoterapii, a także - elementów tyflomuzykoterapii w edukacji muzycznej dzieci z trwałymi problemami widzenia.Pozycja Stereotypowy wizerunek czy marka osobista - film źródłem wiedzy o niepełnosprawności(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Bieganowska-Skóra, AnnaFilm fabularny, jako element kultury popularnej, produkowany jest na potrzeby masowej widowni, ma odnieść sukces frekwencyjny i finansowy. Sposób przedstawiania informacji w filmie, sugeruje widzom określone interpretacje, daje pozór rzeczywistości. Uwzględniając oba te stwierdzenia i odnosząc się do dwóch pojęć: stereotypowego wizerunku oraz marki osobistej, poddano analizie, na przykładzie filmu „Cudowny chłopak” sposób przedstawiania w filmie fabularnym postaci dziecka z niepełnosprawnością.Pozycja Uczniowie z niepełnosprawnością wzroku w zmieniającej się rzeczywistości społecznej i edukacyjnej – obszary wymagające wsparcia(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Gładyszewska-Cylulko, JoannaPrzeobrażenia dokonujące się w różnych obszarach życia społeczno-kulturowego niosą konsekwencje w zakresie funkcjonowania uczniów z niepełnoprawnością wzroku na każdym poziomie ich edukacji. Dotyczy to ich działania na rynku pracy, specyfiki kontaktów interpersonalnych, planowania swojej przyszłości etc. Zmiany kulturowo-społeczne powodują potrzebę dokonania refleksji nad umiejętnościami uczniów, przygotowaniem ich do pracy zawodowej i życia w zmieniającym się społeczeństwie. Dzięki rozwojowi elektroniki, informatyki i komunikacji w ostatnich latach osoby z niepełnosprawnością wzroku uzyskały lepszy dostęp do informacji i wiedzy, co stworzyło także nowe możliwości pracy i szansę pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Są oni nie tylko odbiorcami, ale i nadawcami informacji, aktywnie uczestniczącymi w wirtualnej rzeczywistości. Współczesna edukacja nie może pozostać obojętna na te przemiany. Wiedza ich dotycząca jest niezbędna, gdyż nowoczesne technologie niosą ze sobą nie tylko nowe możliwości, ale i zagrożenia. W wystąpieniu poruszone zostaną takie problemy jak kształcenie dziecka niewidomego i słabowidzącego, autostygmatyzacja, tranzycja z edukacji na rynek pracy.Pozycja Model edukacji wizualnej osób niewidomych w zakresie sztuk wzrokowych i wskazówki aplikacyjne(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Śmiechowska-Petrovskij, EmiliaGłównym celem artykułu jest przedstawienie koncepcji edukacji wizualnej osób niewidomych w zakresie sztuk wizualnych, jej modelu oraz wskazówek aplikacyjnych. Omówiono w nim definicję, komponenty, a także komponenty dodatkowe edukacji wizualnej niewidomych odbiorców, odnoszące się ściśle do sfery udostępniania dzieł sztuki o charakterze optycznym, w podziale na uwarunkowania, procesy i działania, tworząc ramę teoretyczno-metodologiczną, którą można wykorzystać jako listę kontrolną do projektowania wydarzeń związanych z udostępnianiem kultury wizualnej lub sprawdzaniem tych realizacji, które już zostały przygotowane. Zaprezentowano także dodatkowe wskazówki związane z wdrażaniem modelu edukacji wizualnej osób niewidomych w podziale na edukację całożyciową – formalną i nieformalną oraz edukację odnoszącą się do konkretnej wystawy, czy dzieła sztuki.Pozycja Formy leczenia zaburzeń psychosomatycznych u młodzieży – także za pomocą muzykoterapii(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Kaczmarek, StellaŚwiatowa Organizacja Zdrowia prognozuje, że od roku 2020 najważniejszym problemem zdrowotnym będą zaburzenia psychosomatyczne. „Współcześnie uważa się, że czynnik psychogenny odgrywa większą lub mniejszą rolę właściwie w każdej chorobie, więc przyjmuje się wobec każdej z nich psychosomatyczne podejście”. Innymi słowy, w szerokim rozumowaniu i pojmowaniu chorób psychosomatycznych wszystkie choroby, jakich człowiek doświadcza, mają właśnie taki charakter 2 . Zatem pojęcie chorób psychosomatycznych będzie odnosiło się do bardzo wielu jednostek chorobowych. Ważne będzie przybliżenie sposobów leczenia chorób psychosomatycznych, które są tak rozpowszechnione w społeczeństwie. Nie tylko osoby dorosłe cierpią na choroby i zaburzenia psychosomatyczne. Symptomy chorób psychosomatycznych dotykają również młodzież. W niniejszym artykule przedstawione zostaną kompleksowe metody leczenia zaburzeń psychosomatycznych, na które coraz częściej zapadają także osoby młode. Oprócz farmakoterapii i psychoterapii podkreślona zostanie rola terapii uzupełniających, m.in. muzykoterapii.Pozycja Developing Creativity in the Higher Education on the Relationship between Community Art and Whole Child Approach(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Mészáros, Timea; Vass, VilmosUnder the umbrella of the VUCA-world and growing international competition creativity plays a more important role in higher education. In this context, divergent thinking, fluency, flexibility, problem-sensitiveness and originality are key factors for work, life, and literacy. In the first part of the article we will discuss the philosophical phenomena of this process, which comes from John Dewey’s ’learning by doing’ principle. In fact, rethinking higher education comes to the front in the 21st century, changing teaching education in order to develop creativity with various innovative ways. In the second part of the article Visual Arts, especially Community Art, will be in focus. This promotes communication, collaboration, critical thinking and problem-solving, creativity and innovation, especially project-based learning via Totem Project, which was implemented at J. Selye University from November to December 2022. The aim of the project was community building and creativity development. Building a community is based on collaboration amongst students and teachers (the project had 50 members in total and consisted of 100 working hours) in order to develop creativity, team-building, and collaborative professionalism via sharing aims and expectations, building community and trust, respect and listening. The Totem Project started to map prior knowledge on community in order to develop engagement and creativity at three levels: individual, team, and organizational levels. Finally, at the end of the paper, conclusions will underline some open dilemmas and questions.Pozycja Identity, Creativity and Alienation in the Context of Child and Art(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Pembecioğlu, NilüferThe child avoids reflecting judgment on the specifics of what s/he sees because many things can change in the child’s eyes. The importance of exposing children to art early on and helping them to develop an aesthetic sense cannot, therefore, be overstated. Since they can focus on the details because they cannot grasp the whole, children can be excellent artists. However, many children are hesitant to share their creative thoughts and innovations due to the fact that they are concerned about how others might reflect on them. This study was motivated by the experience of writing a story after taking part in art and aesthetic sessions with elementary school pupils in an underprivileged area. There seem to be many similarities between what kids experience in the real world and the virtual one they create. The research’s findings indicate that children’s loneliness, alienation, and identity issues were reflected in their narratives.Pozycja "Oswoić" muzykę popularną w edukacji dzieci - refleksje teoretyczno-praktyczne(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Kondracka-Szala, MartaW artykule zaprezentowano główne założenia koncepcji "popular music education", która z powodzeniem funkcjonuje w kilku krajach. Autorka przedstawia również postulaty teoretyczno-praktyczne uzasadniające potrzebę obecności muzyki popularnej w polskiej edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Zaprezentowano również wybrane wyniki badań prowadzonych w tym obszarze przez Autorkę od kilku lat. Za podstawę swoich badań oraz rozważań Autorka uznaje podejście socjokulturowe, według którego muzyka pełni funkcję społeczną, nie tylko estetyczną. W kontekście współczesnych wyzwań w polskiej edukacji i wychowaniu dzieci (kryzys relacji, zdrowia psychicznego itd.), autorka postuluje oficjalne włączenie muzyki popularnej (obok muzyki klasycznej i in.) do powszechnej edukacji muzycznej dzieci. Z badań wynika, że polscy nauczyciele intuicyjnie wykorzystują muzykę popularną w pracy z dziećmi, ale brakuje im ram teoretycznych i obudowy metodycznej. Jak pokazują międzynarodowe badania, wartościowa muzyka popularna ma potencjał budowania relacji, wzajemnego porozumienia, integracji dzieci i młodzieży, również w środowiskach wielokulturowych. Jest to bowiem gatunek muzyczny bliski dzieciom/młodzieży niezależnie od kraju pochodzenia czy języka, którym się posługują. Ponadto muzyka popularna to płaszczyzna, która pozwala dorosłym na poznanie świata współczesnych dzieci/młodzieży i poprzez muzykę nawiązanie z nimi relacji, budowanie wspólnoty kulturowej, porozumienia. Muzyka popularna jest zatem jednym z narzędzi, które mogą być wykorzystane do poprawy dobrostanu Uczestników procesu edukacyjnego, zarówno dzieci, jak i dorosłych.Pozycja Psychologiczne aspekty funkcjonowania dziecka w rodzinie w kontekście zmieniającej się rzeczywistości społecznej i edukacyjnej na podstawie badania testem rysunku rodziny(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Napora, Elżbieta; Elmanowska, Wiktoria; Misztela, Sandra; Kaczmarek, Anna; Paździo, Natalia; Piasecka, Julia; Sulińska, AgnieszkaCelem badania było porównanie psychologicznych aspektów funkcjonowania dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym w rodzinie w kontekście zmieniającej się rzeczywistości społecznej i edukacyjnej związanej z obecnością uchodźców z Ukrainy w grupie rówieśniczej. Badania przeprowadzone za pomocą testu rysunku rodziny na grupie 123 osób pokazały, że badane dzieci istotnie różnicują następujące wskaźniki związane z psychologicznym funkcjonowaniem dziecka w rodzinie. Są to: poprawna komunikacja (p = 0,014), waloryzacja ojca (p = 0,027), relacje bliskości (p < 0,001), obecność elementów dodanych (p = 0,087). Ponadto badane dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym charakteryzują się podobieństwem w zakresie wskaźników waloryzacji członków rodziny, relacji dystansu, rozmieszczenia treści rysunku na kartce.Pozycja Polskie propozycje wychowania estetycznego u progu XX wieku(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Boguszewska, AnnaCelem prezentacji jest rekonstrukcja założeń wychowania estetycznego na przełomie wieku XIX i XX w. na polskich terenach. Przedmiotem badań jest ustalenie i analiza zainteresowań wychowaniem estetycznym adresowanym do dzieci i młodzieży polskich badaczy, takich jak Maria Grzegorzewska, Janina Mortkowiczowa, Władysław Skoczylas i innych. W tym obszarze mieszczą się założenia i wskazania do realizacji wychowania plastycznego; takie zawężenie i dookreślenie pola badawczego jest konieczne z racji rozległości możliwości obszaru oddziaływania sztuki. Przedmiotem badań nie objęto sposobów i formy realizacji badanych założeń. Istotne wydają się być wynikające z analiz implikacje dla współczesnej kondycji wychowania estetycznego.Pozycja Youth work and youth workers as key elements for youth pedagogy development and realisation(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Dimitrova, Vesselina ValchevaIn recent decades, youth work, being the tool supporting young people to develop and reach their full potential, is gaining more and more attention and support from various actors on different levels. As youth work is mainly focused on learning and personal development, it would highly benefit from a specification of the terminologies and refining the youth workers' professional profile, both putting a solid, scientific-based foundation for its development. Here, the youth pedagogy comes to the scene. This paper is an attempt to identify and characterise “youth pedagogy” in terms of its specific approaches, contexts and ways of fostering the learners’ development, differing from the classical (child-oriented) pedagogy and the (adult-oriented) andragogy. Additionally, the connection between youth work and youth pedagogy will be observed and analysed, exploring the out-of-school environment offering a number of learning opportunities in the context of both - non-formal and informal learning. Finally, outlines of a professional profile of practitioners delivering youth pedagogy activities will be suggested and explained.Pozycja Praca zdalna wśród polskich logopedów - raport z badań(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-10) Michniuk, Anna; Faściszewska, MariaCelem artykułu jest przedstawienie opinii polskich logopedów na temat wykonywania zawodu logopedy w formie zdalnej. Przytoczone i opisane w artykule wyniki są częścią badań, w których analizowano wykorzystanie nowoczesnych technologii w 5 obszarach zawodowej aktywności logopedów: profilaktyce, diagnozie, terapii, samorozwoju, współpracy z innymi (konsultacje). Badania przeprowadzono w 2023 r. w formie ankiety internetowej. Wzięło w nich udział 105 respondentów, logopedów z różnym stażem w zawodzie. Jak się okazało, polscy logopedzi preferują pracę stacjonarną, twarzą w twarz z pacjentem w gabinecie. Wśród wad pracy zdalnej wskazano: niechęć pacjentów do prowadzenia działań w takiej formie, trudność skupienia (szczególnie u małych dzieci), problemy techniczne. Do zalet pracy zdalnej można zaliczyć: lepsze zaangażowanie rodziców, możliwość współpracy z pacjentami, którym trudno jest dojechać do gabinetu, czy urozmaicenie terapii.