Szanse i bariery ograniczania nierówności we współczesnej Polsce. Perspektywa mikro- i mezospołeczna

Żadne społeczeństwo nie jest w stanie w pełni zrealizować ideału równych szans, praw obywatelskich, dostępu do podstawowych dóbr i usług, choć takie starania podejmowało na przestrzeni wieków niemal każde pokolenie w wielu krajach. Jednak pomiędzy niemożliwym do zrealizowania ideałem „doskonałej równości” a rzeczywistością coraz bardziej podzielonego świata, zarówno w wymiarze globalnym, jak i lokalnym, istnieją możliwości usunięcia najbardziej konfliktogennych i postrzeganych jako niesprawiedliwe obszarów nierówności. Problem zmniejszania się nierówności należy rozpatrywać na co najmniej trzech poziomach integracji zjawisk społecznych: w skali makro, mezo (poziom średnich struktur i instytucji) oraz mikro. Te trzy poziomy życia społecznego są ze sobą ściśle powiązane, zmiany zachodzące lub realizowane w jednym z nich, pośrednio lub bezpośrednio wpływają na zmiany w pozostałych. W kwestii wyrównywania szans, zwiększania dostępu do cennych dóbr i wartości, zapewnienia równości wobec prawa, równości szans na przeżycie (zapewnienie dostępu do określonego minimum społecznego) szczególną rolę odgrywa działalność w makroskali, a więc adekwatne prawo, możliwości egzekwowania uchwalonych ustaw, polityki gospodarczej, edukacyjnej i kulturalnej. W sferze tworzenia i zdobywania przez jednostki „kapitału kulturowego” najważniejszą rolę odgrywa rodzina, społeczność lokalna, a także określone instytucje edukacyjne. Raport przedstawia tylko drugi rodzaj zagadnień, skupiając się na problemach szeroko rozumianych nierówności w dostępie do odpowiedniej edukacji, warunkach wyrównywania różnic społecznych związanych z funkcjonowaniem rodziny i procesem socjalizacji, a także na temat możliwości podejmowania odpowiednich działań sprzyjających pożądanym transformacja i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

No society is able to fully realise the ideal of equal chances, civic rights, access to basic goods and services, although such efforts were taken by almost every generation in many countries throughout centuries. However, between the impossible to realise ideal of „perfect equality” and the reality of more and more divided world, both in global and local dimension, there exist some possibilities of removing the most conflictogenic and perceived as unfair areas of inequalities. Problem of decreasing inequalities should be considered at three, at least, levels of social phenomena integration: in macro, mezo (level of medium structures and institutions) and micro scale. These three levels of social life are closely connected, changes taking place or implemented in one of them, indirectly or directly influence changes in the others. In the matter of equalling chances, increasing access to prized goods and value, assuring equality to law, equality of survival chances (assuring access to defined social minimum) a special role plays activity in macro scale, and therefore adequate law, possibilities of enforcement of passed laws, economic, educational and cultural policy. In the sphere of creating and gaining by individuals „cultural capital” the most important role plays family, local community and also specified educational institutions. The report presents just the second kind of issues focusing on problems of widely understood inequalities in access to appropriate education, conditions of equalling social differences connected with functioning of family and socialisation process, and also on issues of opportunities of taking appropriate activities conducive to desirable transformation and preventing social exclusion.