Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 77(1)/2024
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/10668
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Projektowanie zorientowane na potrzeby użytkownika (UX) jako element przeciwdziałania nierównościom społecznym w świecie technoglobalizacji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Miluniec, Agnieszka; Miciuła, IreneuszW dobie cyfrowej rewolucji i globalizacji technologii dostęp do wiedzy stał się kluczowym aspektem społecznego i ekonomicznego rozwoju. Jednakże, mimo że Internet oferuje potencjalnie nieograniczony dostęp do informacji, to wiele osób nadal pozostaje wykluczonych z korzyści wynikających z tej cyfrowej rewolucji. Ten artykuł naukowy analizuje, w jaki sposób ulepszanie doświadczenia użytkownika (UX) może przyczynić się do przełamania barier dyfuzji wiedzy i wykluczenia z cyfrowego technoglobalizmu. W kontekście dyfuzji wiedzy, UX odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu, że proces zdobywania wiedzy jest jak najbardziej dostępny, zrozumiały i przyjazny dla użytkownika. W artykule przedstawiono praktyczne przykłady oraz strategie projektowania UX, które mogą wspomóc rozwiązanie wyzwań stojących na styku człowieka z technologią. Hipotezą badawczą jest stwierdzenie, że odpowiednie projektowanie zorientowane na użytkownika (UX) odgrywa kluczową rolę w przeciwdziałaniu nierównościom społecznym w świecie cyfrowym przez zapewnienie, że proces zdobywania wiedzy będzie dostępny, zrozumiały i przyjazny dla użytkownika. Dla jej potwierdzenia w ramach przeprowadzonych badań wykorzystano przegląd światowej literatury naukowej oraz analizę i interpretację przedstawionych w artykule studiów przypadków. Jednocześnie korzystano z praktycznych rozważań i doświadczeń produktów technologii cyfrowej. Natomiast na podstawie omówionych studiów przypadków opisano wpływ personalizacji, dostępności i zrozumiałości na tworzenie bardziej inkluzyjnych rozwiązań. Jednocześnie omówiono aktualne kierunki badań oraz otwarte zagadnienia badawcze i trendy.Pozycja Benchmarking – ciągłe doskonalenie wydajności czy antidotum na trudne czasy? Wybrane problemy dotyczące zarządzania wiedzą i pracownikami w procesie benchmarkingu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Gierczak-Korzeniowska, BeataKonkurowanie i wygrywanie w dzisiejszej gospodarce wymaga obszernej oraz zróżnicowanej wiedzy, a także orientacji zewnętrznej, rozumianej jako konieczność ciągłego śledzenia poczynań liderów rynkowych, a zatem odpowiednio ukierunkowanego zarządzania zasobami ludzkimi. Metodą, która wpisuje się w powyższe założenia jest benchmarking, którego właściwe użycie i z uzasadnionych powodów, zgodnych ze strategią firmy, przynosi oczekiwany skutek. Benchmarking nie jest panaceum, które może zapobiec błędom i niepowodzeniom, zastępując starania firmy w obszarze jakości czy na przykład zarządzania procesami, tym bardziej że jego wdrożenie wymaga przygotowania merytorycznego pracowników i umiejętności zarządczych, mających na celu zmotywowanie oraz zainspirowanie do doskonalenia wydajności. Celem artykułu jest próba zidentyfikowania problemów, z jakimi przyszło się mierzyć zarządzającym w procesie benchmarkingu w obszarze zarządzania wiedzą i pracownikami. Podstawę opracowania stanowi przegląd literatury przedmiotu oraz opis praktyk, z jakimi spotkano się w przedsiębiorstwach stosujących benchmarking. Przytoczone przykłady, wyniki badań i refleksje odnoszą się do badań prowadzonych w przedsiębiorstwach turystycznych na przestrzeni ostatnich kilku lat.Pozycja Ocena ustawowych płac nauczycieli w Polsce w kontekście teorii pomiaru kapitału ludzkiego i godziwych wynagrodzeń(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Oliwkiewicz, BarbaraZawód nauczyciela jest uznawany za jeden z zawodów zaufania publicznego. To właśnie nauczyciele wraz z rodzicami kształtują kapitał ludzki przyszłych pracowników. Osoba podejmująca się tej pracy powinna posiadać odpowiednie predyspozycje a także kompetencje, których bazą są kwalifikację kierunkowe oraz pedagogiczne. Praca nauczyciela jest odpowiedzialna, a bywa także stresująca. W szkołach podstawowych i przedszkolach zawód ten jest regulowany przez ustawę Karta Nauczyciela, która z kolei stanowi o tym, że pedagodzy powinni posiadać: wyższe wykształcenie oraz przygotowanie pedagogiczne, należytą wiedzę, odpowiednie zdrowie, a także, że powinni przestrzegać podstawowych zasad moralnych, ponieważ stanowią wzór dla uczniów. Celem opracowania jest ocena godziwości ustawowych płac nauczycieli. Niestety, w ostatnich latach zawód ten jest bardzo zaniedbany i niedoceniany. Nauczyciele nagminnie porzucają pracę w szkole na rzecz biznesu, co w głównej mierze spowodowane jest nieadekwatnymi wynagrodzeniami dla tego zawodu. Dodatkowo frustracja i niepokój społeczny doprowadziły do zdeprecjonowania tej profesji, a to właśnie nauczyciel w szkole podstawowej ma znaczący wpływ na rozwój kapitału ludzkiego każdego z uczniów. Można stwierdzić, że to właśnie nauczyciele przyczyniają się do kształtowania wartości kapitału ludzkiego kolejnych pokoleń, które będą wchodzić na rynek pracy i mieć ogromny wpływ na rozwój gospodarki i społeczeństwa. Ich praca jest znacząca dla społeczeństwa i powinna być godziwie wynagradzana. Powinna, a nie jest. Aktualnie nauczyciel początkujący (absolwent studiów) jest wynagradzany na tym samym poziomie co 18-latek porzucający naukę i rozpoczynający pracę w sklepie, piekarni czy warsztacie samochodowym.Pozycja Analiza poziomu płac minimalnych w Polsce w latach 2003–2023 w kontekście utrzymania wartości kapitału ludzkiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Jędrzejczyk, Marcin; Kozioł, WojciechCelem artykułu jest ocena stopnia realizacji funkcji płacy minimalnej, polegającej na zapewnieniu odpowiedniego poziomu dochodu gospodarstwa domowego. Z uwagi na przyjętą metodę realizacji celu pracy, jest to kwota pozwalająca na utrzymanie wartości kapitału ludzkiego w rodzinach zarabiających płacę minimalną. W pracy wykorzystano model pomiaru i opłacenia kapitału ludzkiego stworzonego z poszanowaniem podstawowych zasad rachunkowości. Model ten pozwala na obiektywne oraz dokładne obliczenie stawki płacy minimalnej, której wysokość zdeterminowana jest wartością kosztów utrzymania. Realizując cel pracy obliczono poziom zgodności między obowiązującą stawką płacy minimalnej a stawką wynikającą z modelu kapitału ludzkiego. Badaniami objęto wysokość obowiązujących płac minimalnych w Polsce w okresie 2003–2023 oraz przygotowano symulację na rok kolejny. Wyniki wskazują na rosnący poziom zgodności płacy obowiązującej z płacą modelową. Zjawisko to należy ocenić pozytywnie, gdy płaca minimalna w coraz większym stopniu zabezpiecza najuboższe rodziny przed rozpraszaniem ich kapitału ludzkiego. Z kolei wyniki symulacji wskazują, że na 2024 rok przewidziano stawkę nieznacznie przewyższającą wartość modelową, co będzie skutkować nadmiernym obciążeniem pracodawców. Uzyskane wyniki mogą znaleźć zastosowanie w udoskonaleniu procedury corocznej aktualizacji stawek płacy minimalnej. Możliwość dokładnego obliczenia jej kwoty pozwoli na zrównoważenie funkcji kosztowej i dochodowej płacy minimalnej, czyli zabezpieczenie wartości kapitału ludzkiego najuboższych rodzin przy najniższym możliwym koszcie po stronie pracodawcy.Pozycja Zjawisko inflacji a polityka pieniężna w Polsce ostatnich lat(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Żyżyński, JerzyCelem artykułu jest przeanalizowanie problemu inflacji i reakcji na nią w sytuacji gospodarczej, w jakiej znalazła się Polska w ostatnich latach. Autor po pierwsze podejmuje podstawową kwestię definicji inflacji. Wskazuje, że inflacja jest to proces zmian cen. Powszechnie jednak błędnie identyfikuje się inflację z miarą jej rocznych skutków. W efekcie, w sytuacji gdy od kilku miesięcy ceny nie zmieniają się, czyli w myśl tej definicji nie ma inflacji, ale jednocześnie ceny te są wyższe niż 12 miesięcy wcześniej, w wyniku czego roczny wskaźnik wynosi kilka procent, mówi się, że inflacja jest wciąż wysoka. Autor podkreśla, że powszechny błąd metodologiczny polega na tym, że mylone jest zjawisko z miarą tego zjawiska, a ściślej biorąc z miarą rocznych jego skutków. To nie tylko podsyca oczekiwania inflacyjne, ale może prowadzić do forsowania zbyt restrykcyjnej polityki pieniężnej. Na prostym przykładzie autor pokazuje, że polityka pieniężna nie może kierować się wskazaniami miary inflacji, której wartość zależy od tego, co działo się z cenami rok wcześniej, powinna kierować się obserwacją zmian miary miesięcznej i ocenami jej kształtowania się w przyszłości. Autor wskazuje, że przyczyny inflacji są zarówno podażowe i popytowe, zewnętrzne i wewnętrzne. Podkreśla, że bank centralny nie ma wpływu na inflację, gdy przyczyny są zewnętrzne i mają charakter podażowy, wynikają ze wzrostu zewnętrznych kosztów, jak i nie ma wpływu także wtedy, gdy przyczyny popytowe mają charakter zewnętrzny, zwracając uwagę na to, że w Polsce istotne znaczenie miał przyrost popytu w wyniku napływu z Ukrainy ludności, a w efekcie i popytu. Autor przypomina, że bank centralny swą polityką pieniężną oddziałuje bezpośrednio na rynek pieniężny i może efektywnie zredukować inflację wtedy, gdy jej przyczyną jest ekspansja kredytu i skutkiem tego nadmierny wzrost popytu – wtedy zaostrzenie polityki pieniężnej ma na celu zredukowanie tej ekspansji kredytowej. Wykorzystując dane statystyczne pokazuje, że nadmiernej ekspansji kredytu nie było, zasób pieniądza po krótkotrwałym wzroście w początkach pandemii powracał do wartości sprzed pandemicznego kryzysu, a kredyty i należności w relacji do PKB zmniejszały się, w wyniku czego pole oddziaływania polityki pieniężnej zawężało się, co nie dawało podstaw do jej zaostrzania, co sugerowano w publicystyce ekonomicznej – zwłaszcza przy utrzymywaniu się wysokiej nadpłynności sektora bankowego. Autor podkreślił, że w polityce pieniężnej trzeba mieć na uwadze to, że siły i stabilności pieniądza nie zbuduje się przez osłabianie i destabilizację gospodarki.Pozycja Oszacowanie zmian produktywności polskiego sektora przemysłowego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Myrgorodska, LarysaCelem artykułu jest oszacowanie zmian produktywności w przemysłach, w których podczas transformacji ustrojowej w Polsce nastąpiła likwidacja zakładów produkcyjnych w największej skali. Badanie opiera się na zastosowaniu metody dekompozycji czynnikowej wartości dodanej brutto oraz wykorzystaniu indeksu Tornqvista do opisu wzrostu produkcji i postępu w modernizacji przemysłu w latach 1995–2017. Badanie wykazało zmiany wzrostowe i relokacje czynników w wybranych przemysłach, a także potwierdziło tendencję do wzrostu polskiego sektora przemysłowego na poziomie zagregowanym w badanym okresie. Ograniczeniem analizy była koncentracja na przemysłach, w których likwidacja zakładów produkcyjnych osiągnęła najwyższy poziom. Aby przyznać, że nasze dociekania badawcze mają znaczenie z punktu widzenia potrzeb i wyzwań przyszłości, konieczne jest zbadanie zmian w innych branżach oraz porównanie wzorców wzrostu łącznej produktywności czynników produkcji TFP w innych krajach. Niniejsze badanie przyczynia się do zrozumienia zmian produktywności w wybranych przemysłach polskiej gospodarki i dostarcza cennych spostrzeżeń dotyczących nowoczesnego zakresu jej rozwoju. Wskazanie kompleksowych rozwiązań regulacyjnych podkreśla znaczenie inwestycji w kapitał fizyczny i ludzki, relokacji zasobów do bardziej produktywnych branż i przedsiębiorstw, w celu przyspieszenia postępu w innowacyjności polskiego przemysłu oraz wypracowania jak najlepszej pozycji rynkowej.Pozycja Nakłady na działalność badawczo-rozwojową a pozycja innowacyjna gospodarek krajów Unii Europejskiej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Skrodzka, IwonaArtykuł porusza problematykę innowacyjności krajów Unii Europejskiej. Innowacyjność gospodarki jest rozumiana jako zdolność do tworzenia i wdrażania innowacji. Cel prowadzonych badań stanowi określenie siły i kierunku wpływu nakładów na działalność B+R na pozycję innowacyjną unijnych gospodarek. Pozycja innowacyjna to jedna z dwóch kategorii opisujących innowacyjność gospodarki. Wyraża efekty połączenia kreatywności społeczeństwa z zasobami finansowymi w określonym środowisku ekonomicznym i instytucjonalnym. Z kolei nakłady na działalność B+R są istotnym czynnikiem determinującym zdolność danej gospodarki do innowacji, tj. stopnia, w jakim ma ona możliwość tworzenia i komercjalizacji nowych pomysłów. W artykule nakłady rozpatrywane są w dwóch kategoriach: kapitału finansowego i kapitału ludzkiego. Weryfikacji podlega hipoteza główna mówiąca o tym, że nakłady na działalność B+R mają dodatni, istotny statystycznie wpływ na pozycję innowacyjną gospodarki. Do realizacji celu badań oraz weryfikacji sformułowanej hipotezy zastosowano modelowanie równań strukturalnych PLS-SEM (partial least squares structural equation modeling). Modele PLS-SEM oszacowano na podstawie danych przekrojowych dotyczących 27 krajów UE. Dane odnosiły się do trzech lat: 2017, 2019 i 2021. Wyniki modelowania wskazały, że w badanym okresie nakłady na działalność B+R wywierały silny, dodatni, istotny statystycznie wpływ na pozycję innowacyjną gospodarek krajów UE. Zarówno kapitał finansowy, jak i kapitał ludzki wpływały istotnie, dodatnio na pozycję innowacyjną analizowanych gospodarek, przy czym większe znaczenie miał kapitał finansowy. W artykule dokonano również porządkowania krajów UE ze względu na wielkość nakładów na B+R, kapitał finansowy i ludzki oraz pozycję innowacyjną gospodarki.Pozycja Nierówności społeczne – przegląd zagranicznych artykułów i badań z lat 2018–2023(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Buczak, AgataZagadnienie nierówności społecznych cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem badaczy zarówno z Polski, jak i ze świata, co nie dziwi z perspektywy turbulentnego otoczenia, w jakim przyszło żyć ludziom tworzącym społeczeństwa. Ostatnie lata, naznaczone trudnymi i nieznanymi współcześnie wydarzeniami, takimi jak, np.: pandemia COVID-19, wojna tuż za granicą Unii Europejskiej, kryzysy ekonomiczne, migracyjne i humanitarne, klęski naturalne i ekologiczne, przyczyniły się do wzrostu liczby publikacji naukowych w tematyce szeroko ujmowanych nierówności: ekonomicznych, edukacyjnych, środowiskowych, technologicznych czy politycznych, nierównego traktowania ze względu na: płeć, wiek, pochodzenie, wyznawany światopogląd, uczestniczenie w określonej kulturze czy wyznawaną wiarę. Niniejszy artykuł, wykorzystując zasoby wyszukiwarek dedykowanych publikacjom naukowym: Google Scholar i Scopus, poświęcony został na analizę występowania i bibliometrycznej identyfikacji zagranicznych dysertacji typu przegląd literatury i badań w zakresie tematyki nierówności społecznych, a także przedstawienie, w wymiarze liczbowym, zainteresowania badaczy spoza Polski zagadnieniami uzupełniającymi i charakteryzującymi ww. tematykę, do których zaliczono frazy dopełniające pojęcie nierówności: ekonomiczne, społeczne, rasowe, kulturowe, edukacyjne, dochodowe, warunkowane płcią, ekologiczne (środowiskowe), technologiczne. Weryfikacji badawczej poddawano opracowania opublikowane w latach 2018–2023 (stan na dzień 15.09.2023 r.), co czyni prezentowany artykuł aktualnym, a z racji niestandardowej formuły – ciekawym i innowacyjnym przeglądem literatury i badań w ważnych dla współczesnych społeczeństw dziedzinach.Pozycja PKB uwzględniający nierówności jako miara rozwoju gospodarczego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-03) Knapińska, Magdalena; Siński, WojciechCelem artykułu jest wypracowanie metody pozwalającej korygować PKB per capita za pomocą miar nierówności dochodowych. Otrzymana w ten sposób wielkość PKB per capita skorygowana miarami nierówności dochodowych, pozwala na porównanie krajów UE pod względem wysokości tej nowej miary. Ustalenie pięciu grup krajów i wskazanie, jak zmieniły się relacje PKB per capita między nimi przed i po uwzględnieniu nierówności, jest istotną wartością dodaną tego artykułu. Zakres czasowy obejmuje lata 2005–2020. Zakres przestrzenny obejmuje kraje UE, czyli 28 krajów członkowskich, które w tym czasie znajdowały się w UE. Materiał statystyczny pozyskano w bazach danych Eurostat i OECD. Główna hipoteza sprowadza się do stwierdzenia, że nierówności dochodowe mają wpływ na rozwój gospodarczy mierzony tempem wzrostu PKB. Dla ilustracji i weryfikacji hipotezy posłużono się metodami statystycznymi: badaniem zmienności, korelacji, weryfikacji zmiennych, a także posłużono się metodami analizy logicznej, badaniem związków przyczynowo-skutkowych. Ogólne wnioski z badania wskazują, że przedstawiona metoda korygowania PKB per capita jest pewną propozycją rozwiązania, nie wyczerpuje ona jednak wszystkich zagadnień i problemów, które towarzyszą uwzględnianiu nierówności dochodowych dla szacunków PKB. Ponadto interesujące wnioski w sferze aplikacyjnej pojawiają się, gdy nową miarę PKBN(d) wykorzysta się do wyodrębnienia i porównywania grup krajów członkowskich, gdyż rankingi krajów uległy zmianie po skorygowaniu PKB nierównościami.