Sacrum et Decorum nr 10 (2017)
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Aktualnie wyświetlane 1 - 5 z 7
- PozycjaSztuka religijna na wystawach Wiener Secession i Künstlerbund Hagen (1898–1933)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Kudelska, DorotaW artykule przedstawione zostały konteksty, w jakich w dwóch ważnych dla sztuki nowoczesnej ośrodkach w Wiedniu (Wiener Secession, Hagenbund) pojawiały się dzieła stricte religijne i parafrazujące motywy biblijne oparte na niekanonicznych interpretacjach. W Wiener Secession co jakiś prezentowano pojedynczo prace znanych artystów dawnych o tej tematyce (np. Rubensa), towarzyszyły im specjalne aranżacje wnętrz. Pokazywano też ekspozycje, gdzie obrazy, mozaiki, witraże i rzeźby opowiadały nowoczesnym językiem o bohaterach Starego i Nowego Testamentu, prezentowano ponadto sprzęty liturgiczne oraz projekty architektoniczne kaplic i kościołów. Pierwszą dużą wystawą tego rodzaju był pokaz benedyktynów z Beuron (1905), a następną ekspozycja sztuki chrześcijańskiej i rzemiosła artystycznego urządzona przez Österreichische Gesellschaft für Christliche Kunst na przełomie lat 1925/1926. Autorzy tekstów w katalogu tej drugiej ekspozycji wskazywali konieczny kierunek rewolucyjnych zmian plastycznych w wyposażeniu wnętrz kościelnych, uważając, że bez związku sztuki w świątyniach ze współczesną, nowatorską estetyką nie będzie możliwe propagowanie idei chrześcijańskich. Dostrzegali również konieczność estetycznej i religijnej edukacji wiernych, która miała doprowadzić do akceptacji form nowoczesnych w sztuce kościelnej. W Künstlerbund Hagen (Hagenbund) poza okazjonalnie prezentowanymi dziełami związanymi z topiką chrześcijańską dwukrotnie zorganizowano interesujące pokazy religijnej sztuki dawnej: w roku 1929 ekspozycję ikon z XII–XVII wieku z terenów ZSSR, a w 1933 wystawę austriackiej rzeźby gotyckiej w ramach Katholikentag. Oba te, starannie przygotowane, wydarzenia były wyraźnie, chociaż w odmienny sposób, związane z polityką, co omówiono w artykule. Formy ikon i gotyckich rzeźb odpowiadały dążeniom nowoczesnej sztuki: dwuwymiarowości oraz dramatycznej, a czasem agresywnej prymitywizacji ekspresji. Chociaż prezentacja dzieł zaangażowanych religijnie nie leżała w programowych założeniach Wiener Secession i Hagenbundu, to spotkanie konserwatywnych idei z nowoczesnymi tendencjami plastycznymi dawało na ich wystawach twórcze efekty, pozostające w kontrze do „sacharynowej słodyczy” oficjalnej sztuki kościelnej.
- PozycjaCompetition for the Stanisław Kostka Catholic Church in Łódź and the related polemics. “Our own” against “the others”(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Stefański, KrzysztofThe competition in 1898 for the Stanisław Kostka Catholic Church in Łódź (today the Cathedral Basilica) was exceptional in many ways. It was the first international competition in this city and one of the biggest – in terms of the number of designs sent – on Polish lands since the start of World War I. For Łódź and its Catholic community it was very important, and the way it was conducted was precisely reported by the local press. The first prize went to the work submitted by the Łódź construction-architecture company “Wende & Zarske”, the second prize went to I.A. Rüppel “Franz Langenberg Nachfolger” from Bonn, and the third went to the company of Stanisław Jan Cichorski and Edgar Vinson from Paris. The winning paper was sharply attacked by the chief editor of the Łódź daily Rozwój – Wiktor Czajewski, who promoted the proposition by Cichorski and Vinson. One of the arguments against the winning design was the fact that the actual author was an architect from Berlin, Emil Zillmann. Despite that fact, the concept of the company “Wende and Zarske” was (with amendments) executed between 1901–1912 (with the topping of the tower according to a design by Józef Kaban, 1927).
- PozycjaThe Interior Decoration of the Sobieski Chapel at the Church on Kahlenberg Hill in Vienna(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Wolańska, JoannaAccording to tradition, in the ruins of the Camaldolese church at Kahlenberg Hill (part of a hermitage founded in the first half of the 17 th century and destroyed by the Turks occupying the city), in the morning of 12 September 1683, before the decisive battle of Vienna, papal legate Marco d’Aviano celebrated a mass at which John III Sobieski served. The celebrant – instead of the standard “Ite, missa est” – at the end of the mass, pronounced the prophetic words: “Ioannes vinces”. The Polish community living in Vienna returned to this tradition at the beginning of the 20 th century, and spontaneously, with the help of their compatriots in Poland, managed to restore the chapel adjacent to the church which, at that time, was in private ownership. It was only a few years later that the Resurrectionist Congregation of Vienna took possession of the building and Father Jakub Kukliński (1871–1946) was appointed rector of the church. It was also him who, for almost 25 years, had striven to rebuild and renovate the chapel, his efforts resulting, in 1930, in the execution of wall paintings by Jan Henryk Rosen and Kazimierz Smuczak, which survive to this day. The present article examines the changes in the interior decoration of the chapel, starting from the earliest, and today almost unknown, works completed before the chapel had been taken over by the Resurrectionists in 1906 (when the chapel “institutionalised” its function as a “Polish church”) to a competition for its interior decoration in 1909, and the designs for wall paintings drawn by Józef Mehoffer in 1912, which remained unexecuted because of the outbreak of World War I, and finally, to the already mentioned decorations by Rosen and Smuczak.
- PozycjaBiblia ilustrowana polska Leopolda Nowotnego a ikonografia historii Polski w sztuce nazareńskiej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Nitka, MariaW roku 1872 Cyprian Kamil Norwid apelował, by ocalić zbiór rysunkowy autorstwa Leopolda Nowotnego, który nazwał przyszłą „Biblią ilustrowaną polską”. Autorka przedstawia ideę „Biblii ilustrowanej”, jaką w sztuce XIX stulecia ponownie podjęli członkowie Bractwa św. Łukasza, których ideowym spadkobiercą był Leopold Nowotny. Stworzył on kilkanaście rysunków ukazujących sceny biblijne, osadzonych w nazareńskiej estetyce. Przedstawienia te nie różnią się niczym od klasycznych wersji cyklów obrazowych historii ze Starego i Nowego Testamentu. Autorka poszukuje więc odpowiedzi, dlaczego Norwid widział w nich obrazy z „polskiej” Biblii. Analizując to zagadnie, sięgnęła do nazareńskiej koncepcji historii, w której zgodnie ze scholastycznym pojęciem czasu poszczególne wydarzenia stają się powtórzeniem historii zbawienia – najważniejszego w teologii katolickiej przekazu Biblii. Wskazała, iż nazareńska estetyka, zakorzeniona w takim pojęciu czasu, jest ściśle powiązana z semantyką dzieła. Archaiczna antynaturalistyczna forma obrazów Bractwa św. Łukasza to zatem element świadomego historyzowania, warunkujący zrozumienie istoty dzieł tego nurtu. To powiązanie formy i treści w dziełach nazareńczyków Cordula Grewe określiła jako „symbolizm historyczny”, łączy on historię świętą i świecką, przenosi profanum w strefę sacrum. W tym ujęciu polską wersją historii biblijnej byłyby przedstawienia świętych autorstwa Nowotnego. W teologicznym sensie powieleniem historii biblijnej są bowiem dzieje poszczególnych świętych – naśladowców Chrystusa. Powtórzeniem historii zbawienia były dla członków Bractwa św. Łukasza także wydarzenia z dziejów narodu. W polskiej sztuce jedyną pełną realizacją tej koncepcji jest dzieło Edwarda Brzozowskiego "Bolesław Chrobry i Otton III u grobu św. Wojciecha" w Kaplicy Królów Polskich w katedrze poznańskiej. Brak jednak odniesień do historii Polski w sztuce Nowotnego, który poświęcił się wyłącznie malowaniu obrazów religijnych. W nazareńskiej koncepcji dziejów nie musiało to oznaczać braku „polskości” tych dzieł, można je bowiem umieścić w politycznym kontekście jako manifestację katolickiej i konserwatywnej postawy stojącej u podstaw fundacji Kaplicy Królów Polskich czy kaplicy w Turwi, gdzie w ołtarzu umieszczony został obraz Nowotnego "Immaculata". Przywołując idę stworzenia „Biblii ilustrowanej polskiej”, Norwid odniósł się więc nie tylko do zbioru rysunków i grafik Nowotnego, lecz do projektu stworzenia malarstwa narodowo-sakralnego, a sam pomysł zebrania ilustracji do „Biblii ilustrowanej polskiej” może być rozumiany jako kolejna odsłona sakralizacji narodowej historii w sztuce polskiego romantyzmu.
- PozycjaOprawa obchodów Wielkiego Jubileuszu Tysiąclecia Chrztu Polski w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie (23–24 czerwca 1966)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Chrudzimska-Uhera, KatarzynaOgólnopolskie uroczystości milenijne w bazylice archikatedralnej pw. św. Jana w Warszawie odbyły się w dniach 23–24 czerwca 1966 roku. W celu ich sprawnej organizacji już 15 sierpnia 1965 roku kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, ogłosił dekret powołujący Komitet Uczczenia Tysiąclecia Chrześcijaństwa w Archidiecezji Warszawskiej, którego zadaniem było opracowanie programu obchodów milenijnych i czuwanie nad jego realizacją. Dla usprawnienia pracy Komitetu wyłoniono siedmioosobową Komisję Wykonawczą z przewodniczącym biskupem Jerzym Modzelewskim oraz pięć sekcji, w tym sekcję plastyczną, której zadanie polegało na projektowaniu i nadzorowaniu wykonania form plastycznych oraz ekspozycji stanowiących oprawę obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski. Przewodniczącym sekcji został ks. prałat Jan Penkała, a w jej skład weszli artyści plastycy, architekci i rzemieślnicy wywodzący się ze środowiska Rady Prymasowskiej Odbudowy Kościołów Warszawy. Stworzone przez nich elementy oprawy milenijnych obchodów we wnętrzu katedry warszawskiej miały charakter stałego i dość jednolitego (umiarkowanie nowoczesnego) wyposażenia, projektowanego zarówno w związku ze zbliżającym się Milenium, jak i ze względu na konieczność rekonstrukcji wyposażenia świątyni, doszczętnie zniszczonego w czasie II wojny światowej. Wystrój prezbiterium katedry (tron arcypasterza, ołtarz główny z obrazem Nawiedzenia Matki Boskiej) przetrwał w niezmienionej, ilenijnej formie do końca lat 80. XX wieku.