Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 80(4)/2024
URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/11527
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja Ocena wystąpienia kryzysu finansowego spółek komunalnych na przykładzie wybranych spółek z województwa opolskiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Krasucka, MajaCelem badania była identyfikacja i ocena ryzyka wystąpienia kryzysu finansowego spółek komunalnych z terenu województwa opolskiego. Spółki zajmują się dostarczaniem ciepła (branża 35), wody (branża 36), odprowadzaniem ścieków (branża 37), zagospodarowaniem odpadów (branża 38) i transportem lokalnym (branża 49). Badanie przeprowadzono w oparciu o sprawozdawcze dane finansowe oraz sprawozdania zarządu z działalności spółek z okresu 2019–2022. Zastosowano analizę dokumentów, jakościową analizę czynników ryzyka, wskaźnikową analizę finansową oraz analizę wariancji. Sformułowano następujące pytania badawcze: 1) Jak kształtowały się wyniki finansowe spółek komunalnych?, 2) Czy wyniki finansowe generują ryzyko kryzysu finansowego i na jakim poziomie?, 3) Czy ryzyko to zmieniało się w czasie?, 4) Czy branża różnicuje istotnie poziom tego ryzyka? Wyniki wykazały, iż spółki działały w warunkach wysokiego ryzyka kryzysu finansowego. Wynikało ono z ich słabej kondycji finansowej. Pomimo że ryzyko kryzysu finansowego było zróżnicowane i zmienne w czasie, blisko 2/3 spółek było trwale obarczone wysokim i bardzo wysokim ryzykiem. Analiza w czasie wykazała wzrost tego ryzyka. W 2022 r. odnotowano wzrost odsetka spółek nierentownych, spółek z rosnącym niedostatkiem gotówki transakcyjnej przy niskim zaangażowaniu kapitałów własnych. Wyniki wskazują również różnice w skali ryzyka ze względu na rodzaj prowadzonej działalności. Wysokie ryzyko (klasa 2) cechowało spółki: ciepłownicze (35), zagospodarowania odpadów (38), wodociągowe (36) i transportowe (49). Średni poziom ryzyka (klasa 3) charakteryzował spółki zajmujące się odprowadzaniem ścieków (37). Ustalone w badaniu czynniki zagrażające kondycji finansowej uzasadniają pogląd, iż bezpośrednimi przyczynami wysokiego ryzyka kryzysu finansowego są niedostateczne przychody i wysokie koszty operacyjne oraz mechanizm kształtowania cen.Pozycja Rozwój społeczno-gospodarczy województw w okresie pandemii COVID-19(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Szczukocka, AgataZagadnienie rozwoju społeczno-gospodarczego województw jest przedmiotem wielu badań i wynika z dążenia do poprawy poziomu i jakości życia mieszkańców oraz wyrównywania różnic pomiędzy regionami. Celem artykułu jest analiza i ocena rozwoju społeczno-gospodarczego województw przed pandemią COVID-19 i w czasie jej trwania. Szczególną uwagę zwrócono na rok 2019 sprzed pandemii i 2020 r. po pandemii. Rozwój społeczno-gospodarczy województw jest zjawiskiem złożonym, na które wpływa wiele czynników, dlatego do realizacji postawionego celu zastosowano syntetyczną miarę rozwoju zaproponowaną przez Z. Hellwiga. Zagadnienie oceny rozwoju społeczno-gospodarczego jednostek terytorialnych z wykorzystaniem metod taksonomicznych należy do niezwykle ważnych i trudnych tematów badawczych. Badanie przeprowadzono na podstawie danych publikowanych przez GUS. Na podstawie otrzymanych wyników utworzono ranking oraz wyodrębniono trzy grupy województw o podobnym stopniu rozwoju. Wyniki badania pozwoliły dokonać oceny rozwoju społeczno-gospodarczego województw, wskazując regiony o dużym potencjale rozwojowym oraz te borykające się z trudnościami.Pozycja Ubóstwo menstruacyjne w świetle badań i opracowań naukowych z lat 2013–2023(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Buczak, AgataMiesiączka, menstruacja, okres – to różne nazwy dla fizjologicznego procesu zachodzącego w organizmie kobiety. Z człowiekiem, ludzkością od zawsze, a jednak otoczony woalem tabu, z łatką tematu, którego w towarzystwie, w dyskusji publicznej „nie wypada” podejmować, a jedynie w gabinecie lekarskim. Nie dziwi zatem, że w procesie rozwoju ludzkości, cywilizacji, publicznej, powszechnej dyskusji, zaistniała przestrzeń dla wprowadzenia określenia dla nowego rodzaju nierówności związanej z faktem miesiączkowania i towarzyszącym jej zjawiskom, takim jak, np. ubóstwo menstruacyjne, wykluczenie społeczne, nierówny dostęp do wiedzy, środków higienicznych, opieki specjalistycznej, bieżącej wody. Celem artykułu ustanowiono dokonanie przeglądu literatury i badań, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, powstałych w nurcie nauk społecznych, które zostały opublikowane w latach 2013–2023, dotyczących szeroko ujmowanego zagadnienia ubóstwa menstruacyjnego. By przyjęty cel mógł być zrealizowany, podjęto się przeprowadzenia szczegółowej weryfikacji zbiorów opracowań naukowych, na takich platform, jak Google Scholar, Scopus, Central and Eastern European Online Library GmbH, Biblioteka Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Biblioteka Nauki, Research Gate. Wyniki przeprowadzonych badań są jednoznaczne, ponieważ zjawisko ubóstwa menstruacyjnego jest wynikiem nierówności społecznych, ekonomicznych, w dostępie do edukacji, kulturowych, religijnych, ekologicznych; powszechne, globalne; błędnie wiązane jedynie z krajami uznawanymi za ubogie; nieprawidłowo określane jako „problem kobiecy”, gdyż wpływa na szereg płaszczyzn całościowego życia społecznego, ekonomicznego, zdrowotnego. Co niezwykle istotne, wkład rodzimych badaczy w rozwój zasobów opracowań w tematyce ubóstwa menstruacyjnego pozostawia sporą przestrzeń do uzupełnienia.Pozycja System emerytalny Stanów Zjednoczonych a teoria ekonomii(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Poteraj, JarosławCelem artykułu jest analiza systemu emerytalnego Stanów Zjednoczonych w kontekście teorii ekonomii, w tym teorii redystrybucji zasobów, ekonomii dobrobytu oraz modeli pokoleń nakładających się (OLG). System ten, oparty na publicznym ubezpieczeniu społecznym (Social Security) oraz prywatnych planach oszczędnościowych, takich jak 401(k) i IRA, stanowi przykład zróżnicowanego podejścia do zabezpieczenia emerytalnego. Przeprowadzona analiza wskazuje, że połączenie elementów repartycyjnych i kapitałowych umożliwia większą elastyczność i efektywność w dostosowywaniu systemu do zmieniających się warunków demograficznych i gospodarczych. Wyniki badań wskazują, że Social Security odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu podstawowego dochodu emerytalnego, wspierając cele społeczne i redystrybucyjne, podczas gdy prywatne plany oszczędnościowe promują indywidualną odpowiedzialność i efektywną alokację zasobów. W kontekście teorii ekonomii dobrobytu oraz modeli OLG systemy kapitałowe są bardziej efektywne w gospodarkach, gdzie rynkowe stopy procentowe przewyższają stopy wzrostu populacji. Jednak prywatne mechanizmy oszczędzania niosą ze sobą ryzyko związane z wahaniami rynków finansowych, co wymaga dodatkowych regulacji i wsparcia edukacyjnego. W artykule wskazano na znaczenie elastyczności systemu emerytalnego w obliczu wyzwań związanych ze starzeniem się ludności oraz zmieniającymi się warunkami ekonomicznymi. Amerykański system emerytalny może stanowić inspirację do dalszych badań nad efektywnością różnych mechanizmów finansowych w kontekście ich wpływu na stabilność finansową i dobrobyt społeczny.Pozycja Oddziaływanie środków masowego przekazu i globalizacji na gospodarkę światową – wybrane aspekty(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Żegleń, Patrycja; Ślusarczyk, BogusławProces globalizacji, a więc proces spajania gospodarek, dokonuje się pod wpływem różnych czynników o charakterze kulturowym, politycznym, ale także jest napędzany przez szereg czynników o wymiarze technologicznym. Postęp technologiczny sprawił bowiem, że możliwe jest obserwowanie i uczestniczenie w wydarzeniach na całym świecie, niezależnie od miejsca, w którym się aktualnie znajdujemy. Środki masowego przekazu odrywają istotną rolę w rozwoju gospodarczym w skali globalnej. Globalizacja przyczyniła się do rozwoju środków masowego przekazu (i odwrotnie) oraz spowodowała określone skutki w rozwoju mediów społecznościowych wspieranych i stymulowanych przez nowe platformy technologiczne. Podstawowym i decydującym czynnikiem w procesie globalizacji jest swobodny przepływ kapitału, prowadzący do wzrostu złożoności powiązań handlowych, kapitałowych i organizacyjnych podmiotów gospodarczych. Celem artykułu jest przybliżenie procesu oddziaływania środków masowego przekazu (przede wszystkim Internetu) na gospodarkę światową. Główną cechą wpływu, jaki niosą ze sobą nowe media, jest ich dynamizm w rozprzestrzenianiu się informacji, stanowiących często filar podejmowanych działań w skali globalnej. Autorzy niniejszego opracowania podjęli próbę ukazania wpływu środków masowego przekazu z perspektywy zagadnień z zakresu elementów ekonomii behawioralnej, ponieważ spróbowano przedstawić proces mediatyzacji współczesnego życia społecznego i gospodarczego. Dzięki metodzie desk research i przeglądowi literatury przedmiotu podjęto próbę zrealizowania założonego celu badań.Pozycja Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w krajach Sahelu – szansa na ograniczenie czy zagrożenie dla pogłębienia dysproporcji rozwoju społeczno-gospodarczego?(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Karaszewski, Włodzimierz; Domańska, JuliaRegion Sahelu charakteryzuje się strategicznym położeniem oraz bogactwem zasobów naturalnych. Mimo znacznego potencjału rozwojowego Sahel stoi w obliczu poważnych problemów społeczno-gospodarczych. Artykuł ma na celu zaprezentowanie skali BIZ napływających do krajów Sahelu w relacji do rozmieszczenia tych inwestycji na świecie, wybranych charakterystyk rozwoju społeczno-gospodarczego ukazujących sytuację w regionie. Artykuł rozpoczyna ogólna prezentacja sytuacji społeczno-ekonomicznej i politycznej Sahelu, regionu subsaharyjskiej części Afryki. Po krótkich rozważaniach dotyczących oddziaływań bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarki krajów przyjmujących zaprezentowano skalę bezpośrednich inwestycji zagranicznych dokonanych w krajach Sahelu w latach 2000–2023 na tle rozmieszczenia tych inwestycji na świecie i w Afryce. Wykorzystując wybrane charakterystyki, zaprezentowano nierówności rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarze Afryki Subsaharyjskiej, ukazując różnicę pomiędzy krajami Sahelu a RPA i Nigerią, a więc państwami odnotowującymi zasilenie największą wartością kapitału, który w postaci BIZ napłynął do tej części kontynentu. W świetle przytoczonych informacji i faktów podjęto próbę odpowiedzi na pytanie – czy w obecnych warunkach BIZ są szansą na ograniczenie nierówności społecznych, czy też zagrożeniem dla ich pogłębienia. Niestety, wbrew powszechnemu postrzeganiu BIZ jako czynnika przyczyniającego się do rozwoju społeczno-gospodarczego, zwłaszcza krajów odczuwających braki kapitałów własnych, wnioski z zaprezentowanych w artykule badań, jak również przedstawione informacje, mogą świadczyć, że obecnie BIZ nie niosą szansy na ograniczenie dysproporcji rozwoju społeczno-gospodarczego w regionie, a mogą stanowić zagrożenie ich pogłębienia.Pozycja Cybernetyczna identyfikacja i interpretacja zjawiska degradacji instytucji w demokratycznym państwie na przykładzie Polski(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Sala, Jolanta; Tańska, HalinaW Polsce od ponad 30 lat instytucje są w stanie permanentnych zmian, które mają charakter systemowy lub częściowy. Zmiany zachodzące w instytucjach społeczno-gospodarczych mają kierunek prorozwojowy i/lub degradujący. Liczne zmiany szczegółowe wymagają sprawnej identyfikacji oraz holistycznej weryfikacji procesu ich integracji. W artykule podjęta została próba zastosowania dorobku cybernetyki do interpretacji społecznego ładu informacyjnego w demokratycznym państwie. Ustawiczne naprawy funkcjonowania jednych instytucji powodują degradację innych instytucji. Brakuje instrumentów weryfikujących wzajemne relacje informacyjne. Posłużono się cybernetyczną teorią układów samodzielnych, aby na dwóch przykładach abstrakcyjnym i rzeczywistym zidentyfikować i zinterpretować zjawisko degradacji instytucji na najwyższym poziomie abstrakcji. Struktura modelu państwa polskiego i jego instytucji ma charakter uniwersalny w odniesieniu do sześciu organów układu autonomicznego i jego otoczenia. Dynamika zadań oraz sterujących przepływów (relacji, ścieżek) informacyjnych, energetycznych i sprzężeń zwrotnych w modelu pozwala na sformułowanie zakłóceń w społecznym ładzie informacyjnym oraz określenie ich źródła. Wyodrębniono także cztery główne etapy deformacji demokratycznego państwa stanowiące proces utraty suwerenności państwa od (A) układu samodzielnego, do układu samosterownego, następnie przez układ sterowny do (D) układu zorganizowanego stanowiącego w pełni układ sterowany przez zewnętrznego organizatora pełniącego funkcję układu sterującego. W artykule wykazano m.in., że cybernetyka nie jest „zaczarowaną różdżką”, która w sposób łatwy i przyjemny pokaże, jakich kierunków zmian instytucjonalnych unikać, aby nie doprowadziły one do deformacji demokracji i utraty suwerenności państwa, ale niewątpliwie wspiera możliwość holistycznej analizy zjawiska degradującego wpływ instytucji na poziom integracji demokratycznego państwa.Pozycja Ideologiczny i społeczny kontekst gospodarki kreatywno-kognitywnej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Lipski, AleksanderCelem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy „gospodarka kreatywno-kognitywna” jest kategorią opisową, czy raczej konstruktem ideologicznym i narzędziem określonego aktu performatywnego, czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu, odnosi się do stanu faktycznego współczesnej gospodarki, czy też jest jedynie hipostazą. Oparta na założeniach arbitralnie definiowanej kreatywności, selektywno-normatywnie rozumianej kultury, dematerializacji pracy i fetyszyzowaniu roli IT, neoliberalna ideologia gospodarki kreatywno-kognitywnej stwarza fałszywy obraz jakościowo nowej rzeczywistości, maskując stare problemy społeczne właściwe dla gospodarki rynkowej, takie jak utrwalone i pogłębiające się nierówności społeczne, nowe formy podziałów stratyfikacyjnych (afirmacja klasy kreatywnej i dyskredytacja niższych klas społecznych, zwłaszcza klasy robotniczej), segregacja społeczno-przestrzenna, manipulacja i dezinformacja (przemoc symboliczna), wykluczenie i marginalizacja społeczna. Ideologia ta, upowszechniana przez paternalistyczną wiedzo-władzę (governmentality), wpisuje się w elitarystyczny model społeczeństwa.