Przeglądanie według Autor "Verteletskyi, Dmytro"

Aktualnie wyświetlane 1 - 3 z 3

Datowanie materiałów kultury trypolskiej ze stanowiska Myrogoszcza 15 odkrytych w 2017 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Verteletskyi, Dmytro; Bardetskyi, Andrij
This article is devoted to the issue of dating materials from Trypillian culture discovered in Myrogoszcz site 15 in 2017. An interesting object at the site was the ditch, which was explored. Among others, there were fragments of pottery from the Trypillian culture and a fragment of animal bone that was used to established radiocarbon dating (date 4450±35 BP) uncovered there. In the vicinity of the ditch, a cluster of human bones was found.
Kultura trypolska etapu C-II w międzyrzeczu Dniestru, Bugu i Horynia
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-04-30) Verteletskyi, Dmytro
Celem przedstawionej rozprawy pt. „Kultura trypolska etapu C-II w międzyrzeczu Dniestru, Bugu i Horynia” było zbadanie i zinterpretowanie zjawisk kulturowych zachodzących na terenie Wołynia i Podola w drugiej połowie i w końcu IV tys. BC. Pod względem chronologicznym przedstawione opracowanie obejmuje dosyć długi, ponad 500-letni okres czasu. Według dzisiejszej chronologii względnej oraz absolutnej KT jest to etap C-II, który to badacze łączą z okresem 3600/3500 – 3000/2600 BC. Na tej podstawie w pracy przyjęto podział na dwie fazy etapu CII; wczesną datowaną na lata 3600 - 3300 BC i późną datowaną na lata 3300 - 3000-2600 BC. Pierwsza faza jest związana z zanikiem kłasycznych elementów kultury trypolskiej i pojawieniem się istotnych zmian w kulturze materialnej i gospodarce, wyraźnie widocznych w kontekście migracji, organizacji osadnictwa, domostw, przemysłu itd. (grupa brynzeńska, grupa koszyłowiecka, grupa horiv-nowomalin, grupa kolodiażyn). Druga faza etapu C-II to pojawienie tzw. kultury post-klasycznej (grupa gordineşti-kasperowcy, grupa trojaniw, grupa sofiivka), wskutek poważnych zmian związanych zapewne z migracjami, wymianą kulturową, czynnikami ekologicznymi i innymi procesami pod koniec IV tys. BC. Obszar jaki analizowano w pracy to zachodnie terytorium współczesnej Ukrainy . Zasięg przestrzenny opracowania obejmuje ponad 40 tys. km². W aktualnym administracyjnym podziale Ukrainy to: południowe terytorium obwodów rówieńskiego oraz częściowo wołyńskiego, terytorium obwodów chmielnickiego oraz tarnopolskiego; północna część obwodów czernowieckiego, iwano-frankowskiego oraz zachodnia część obwodu lwowskiego. Terytorium geomorfologiczne dotyczy dwóch jednostek: pierwsza to wyżynna część – Wyżyny Wołyńsko-Podolskiej; druga to terytorium nizinne: Małego Polesia. Środowisko hydrologiczne: w południowej strefie to środkowa oraz część górnego Dniestru oraz jego główne lewe dopływy – Gniła Lipa, Seret, Strypa, Złota Lipa, Zbrucz. Na północy opracowanie obejmuje górne oraz środkowe dorzecze Horynia oraz główne dopływy –Vilię oraz r. Ustię. Na północnym zachodzie to górne oraz środkowe dorzecze Styru oraz jego główne dopływy – Ikwa (prawobrzeżna), oraz Czarnoguzka (lewobrzeżna). Na południowym zachodzie opracowanie dotyczy górnych źródeł Bugu. W pracy epizodycznie rozpatrywano terytorium środkowego Bugu. Podstawowe założenie w przedstawionej pracy jest próba systematyzacji źródeł ceramicznych z dalszą możliwością wyróżnienia cech kulturowych dla różnych stref mezoregionalnych. Ogromny region rozpatrywany w mojej pracy jest powiązany z poszukiwaniem głównych markerów osadniczych, kontaktów i szlaków ekonomicznych czy komunikacyjnych oraz odpowiedzi na pytania dotyczące akulturacji KT w jej późnym etapie. Jak już zaznaczono, w dysertacji główny nacisk położono na źródła ceramiczne które zdeponowane są w różnych muzealnych składnicach muzealnych lub innych instytucjach (Kijów, Lwów, Równe, Ostróg). Do osobnej kategorii zaliczono materiały opublikowane w czasopismach lub monografiach naukowych. Bardzo ważną rolę w dysertacji odgrywają dane pozyskane z własnych badań wykopaliskowych i powierzchniowych. Poszczególne aspekty związane z tematem rozprawy realizowano w ramach ośmiu rozdziałów. W rozdziałe pierwszym pt „Zarys problemu badawczego” zostały określone zasadnicze elementy pracy, które dotyczą chronologii i definicji etapu C-II kultury trypolskiej, ram przestrzennych, założeń i metod badawczych. W rozdziale tym zaznaczono także, że praca ta została napisana w ramach trzech projektów: pierwszy projekt realizowano pod kierownictwem Promotor prof. dr hab. M. Rybickiej, a dwa inne ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (projekty „Młoda Kadra”). W ramach pierwszego projektu opracowywano materiały ceramiczne z następujących stanowisk kultury trypolskiej: Zweniaczyn-Karjer, Winniki-Żupan, Kurgany-Dubowa, Horiv-Pidłużżia, Nowomalin-Podobanka. Ponadto, w ramach tego projektu przeprowadzone zostały badania powierzchniowe na Wyżynie Wołyńskiej. W ramach własnych projektów zostały przeprowadzone badania wykopaliskowe i powierzchniowe na stanowiskach kultury trypolskiej w rejonie Grzędy Mizockiej (badania wykopaliskowe na stanowisku Myrohoszcza 15). Ważnym i podstawowym punktem projektów było opracowywanie materiałów ze stanowiska Żwaniec Szczob (rejon Kamieńca-Podolskiego), a także analiza chronologiczna i archeometryczna (wykonanie szlifów ceramiki naczyniowej). W drugim rozdziale o „Historii i stanu badań” przedstawiono rozwój różnych poglądów i aspekty historyczne związane z problematyką KT od dawnych wykopalisk oraz badań powierzchniowych do czasów dzisiejszych. Bardzo wyraźnie obserwujemy ogromną lukę we wprowadzaniu do obrotu naukowego wyników badań terenowych. Podczas studiowania szeregu publikacji i danych archiwalnych, zauważono, że ogromny potencjal stanowią badania przeprowadzone przez Tamarę Mowszę na stanowiskach kultury trypolskiej w rejonie środkowego Dniestru. Na Wyżynie Wołyńskiej ogromną bazę naukową stanowią badania Mykoly Peleszczyszyna. Oprócz tego równie ważne są prace i innych archeologów, których to badania zostały dokładnie opisane w tym rozdziałe. W rozdziałe trzecim o „Środowisku przyrodniczym” zostały opisane jednostki geograficzne i warunki naturalne. Dosyć wyrażnie pokazano zróżnicowanie wysoczyzny Podolskiej od Wołyńskiej, z wyrażnymi granicami między nimi w postaci Niziny Malopoleskiej. Wyżynę Wołyńsko-Podolską rozdzielają lewobrzeżne dopływy Dniestru: rzeki Gnila Lipa, Zolota Lipa, Stripa, Seret, Zbrucz, Tarnava, Studnica a także prawobrzeżne dopływy Pripeci: Turja, Stohid, Styr, Horyń, Słucz, Zdvig. W czwartym rozdziałe o „Rozmieszczeniu przestrzennym osadnictwa kultury trypolskiej z etapu C II w dorzeczu rzek Horyń, Bug oraz Środkowego i górnego Dniestru” została podjęta próba rekonstrukcji stref osadniczych w mikroregionach a także w strefach osadniczych. Analiza osadnictwa kulury trypolskiej dotyczy puli zbiorczej stanowisk z etapu C-II, bez uwzględnienia ich dokładnej chronologii względnej. Podobne metody pokazują sposób wykorzystania przestrzeni. Analiza geograficzno-osadnicza obejmuje stanowiska dobrze rozpoznane (badania wykopaliskowe) lub w miarę dobrze rozpoznane (badania powierzchniowe). Bardzo wyrażnie można zaobserować ogromną różnicę wykorzystania przestrzeni dla terytorium Dniestru i w międzyrzeczu rzek Horyń i Ikwy, co jest związane z wielkością osad. Osady na Wyżynie Wołyńskiej są niewielkie (przeważnie zajmują obszar do 0,5 hektara) i rozmieszczone w skupiskach oddalonych od siebie w odległościach o promieniu 5 i 10 km. Na terytorium Dniestru sytuacja jest inna – jedna osada ma powierzchnię od jednego do dwóch hektarów, i strefa osadnicza zajmuje terytorium od 5 do 10 km od swojego centrum. Piąty rozdział dotyczy „Ogólnej charakterystyki osadnictwa”. W tym rozdziałe zostały przeanalizowane różne obiekty z badań wykopaliskowych. Wyróżniono trzy typy obiektów: mieszkalne (płoszczadki i półziemianki); gospodarcze (jamy zagłębione) a także obiekty przemysłowe (piecy garncarskie). Wyjaśniono że zanik wykorzystania płoszczadek mógł nastąpić w końcu pierwszej fazy etapu C-II. W póżnym etapie C-II zaobserwowano wykorzystywanie domostw lżejszej konstrukcji (np. Kurgany-Dubowa na Wołyniu). W rozdziałe szóstym została podjęta analiza materiałów źródłowych. Dla stanowisk z wczesnej fazy etapu C-II została podjeta dokładna analiza typologiczno-metryczna. Z terytorium Dniestru materiały ceramiczne zostały opracowane dla stanowiska Żwaniec-Szczob. Z terytorium Wyżyny Wołyńskiej dla stanowisk Nowomalin-Podobanka i Horiv-Pidłużżia. Z póżnej fazy etapu C-II z terytorium Dniestru zostały opracowane materiały z stanowiska Zweniaczyn-Karjer, podczas gdy z Wyżyny Wołyńskiej materiały z stanowisk Kurgany-Dubowa, Kostianiec Gorby, Myrohoszcza 15. Na tle porównawczym bardzo wyraźnie widać dwa różne style ceramiczne – dniestrzański i wołyński. W rozdziałe siódmym została podjęta analiza wybranych cech ceramiki naczyniowej z etapu C-II w międzyrzeczu Dniestru, Horynia i Bugu. Jak można zaobserwować, na Wyżynie Wołyńskiej ogromny wpływ odegrała migracja części ludności z terytorium Dniestru lub z jego lewych dopływów. Można to zauważyć na tle pojawienia stanowisk grupy Horiv Nowomalin z charakterystyczną ceramiką dla grupy koszyłowieckiej i bryńzeńskiej. Niemałą rolę odegrały wpływy z innych środowisk kulturowych – kultur pucharów lejkowatych i kultury badeńskiej. Dalej, proces kulturowy na Wyżynie Wołyńskiej związany z postępującym „wygaszaniem” charakterystycznych trypolskich cech. Dotyczy to zmniejszenia wykorzystania tzw. ceramiki. stołowej, pojawieniem malowania czerwoną i białą farbą, jak i wiele innych cech. Pojawienie się rozbudowanych motywów może być związane ze swoistym naśladownictwem stylu naddniestrzańskiego (grupy Brynzeny-Żwaniec), jak i stylu kultury pucharów lejkowatych i kultury badeńskiej. W tym samym czasie następuje rozwój grupy Trojaniw na Wyżynie Wołyńskiej, na terytorium Dniestru pojawia się tzw. styl sznurowy, charakterystyczny dla grupy Horodiştea-Folteşti. Ten styl ostatecznie zmienia styl bryńzeńsko-żwaniecki. Na terytorium Dniestru zaczyna się formować grupa Gordineşti-Kasperowcy, datowanie której może być wyznaczone (według chronologii wzgłędnej i absolutnej) w okresie 3300-2900 BC. Dosyć ciekawa sytuacja dotyczy także terytorium górnych dopływów Bugu. Dosyć długi czas ten terytorium zajmowały plemiona kultury pucharów lejkowatych. W ostatniej ćwierci IV tys. BC na granicach Roztocza i Małego Polessia pojawiają się osady z typową ceramiką grupy Gordineşti-Kaperowcy. Według analizy ceramiki naczyniowej, pojawienie się podobnych epizodów może być związane z tzw. procesem trypolizacji kultury pucharów lejkowatych na terytorium górnego Bugu. Dosyć ciekawa sytuacja ma miejsce się na Wyżynie Wołyńskiej, gdzie także pojawiają się stanowiska z typową ceramiką grupy Gordineşti-Kaperowcy (Holysziw, Listwin, Gorodsk). Pojawienie podobnych osad może być związany z migracją części ludności z środkowego Dniestru lub jego dopływów. W ostatnim rozdziałe ósmym o „Przemianach kulturowych w drugiej połowie IV tys. – na przełamie III tys. BC” zostały przeanalizowanych wiele aspektów związanych z kulturą materialną, osadnictwem, środowiskiem przyrodniczym i inne. Ważne jest także przedstawienie chronologii absolutnej i porównanie jej z chronologię względną.
Obiekt kultury trypolskiej z etapu CII na stanowisku Liuczyn-Zawidow 3 (Wyżyna Wołyńska, Ukraina)
(Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 2020) Verteletskyi, Dmytro
The article introduces new data on rescue research conducted in the Volhynian Upland. The partially destroyed feature of Trypillia culture was accidentally discovered in April 2020. It was decided to explore immediately the feature, as it was threatened with complete destruction. During the surveys materials that have mixed features and are characteristic of several local groups (Brynzeny-Żwanets, Horiv-Nowomalin, Trojaniw) ware recorded in the object as well as outisde of it. However, the predominant attributes affiliate to the Trojaniw group (type Kostianec-Kurgany). Among the materials there were traces of the Funnel Beaker culture (FBK) and Baden culture. Furthermore, a fragment of bone was recorded at the bottom of the object, which was sold by radiocarbon analysis in the Poznan laboratory (4585 + -35 BP).