„Zwyczaj narodowy czy fakt polityczny”? Wokół jubileuszu pięćdziesięciolecia powstania listopadowego we Lwowie

Przedmiotem artykułu są zagadnienia kształtowania się wizerunku powstania listopadowego w społecznej wyobraźni oraz w narracji historycznej w Galicji w dobie autonomii. Problematyka jubileuszu pięćdziesięciolecia powstania listopadowego we Lwowie z 1880 r. wpisuje się w szersze studia z zakresu obecności powstań narodowych w pamięci kulturowej społeczeństwa polskiego w XIX–XX w. Omawiany jubileusz wpłynął w sposób zdecydowany na rozwój literatury pamiętnikarskiej oraz na podjęcie studiów historycznych nad dziejami powstania listopadowego. W drugiej połowie XIX stulecia obchody 50. rocznicy powstania 1830 r. należały do najistotniejszych jubileuszy związanych z powstaniem listopadowym z uwagi na skalę uroczystości i ich polityczne znaczenie. Wiodąca pozycja Lwowa w jubileuszu pięćdziesięciolecia powstania listopadowego podyktowana była wieloma czynnikami natury politycznej, sprzeciwem wobec krakowskich konserwatystów oraz wzmożoną aktywnością środowiska demokratów galicyjskich, dla których rocznica stała się jednym z czynników legitymizujących środowisko pod względem ideowym. Zorganizowaniem uroczystości rocznicowych zajmował się „Komitet obywatelski obchodów 50. rocznicy powstania listopadowego we Lwowie” pod przewodnictwem Alfreda Młockiego (1804–1882), uczestnika powstania listopadowego, emigranta, członka Rady Miasta Lwowa i społecznika. Obchody rocznicowe z 1880 r. wpłynęły na konsolidację środowiska weteranów powstania listopadowego, czego efektem było utworzenie w Krakowie w 1882 r. Towarzystwa Opieki Weteranów Żołnierzy Polskich z Roku 1831. Towarzystwo posiadało rozbudowaną strukturę organizacyjną obejmującą delegacje na terenie całej Galicji, w tym również we Lwowie. Z okazji rocznicy ufundowano również we Lwowie trwałe „miejsca pamięci listopadowej” w postaci kwatery „Żelaznej Kompanii” na cmentarzu Łyczakowskim. W latach 1881–1916 znajdowały się tam miejsca spoczynku 47 żołnierzy powstania listopadowego.

The subject of this article is reflection on the issue of shaping the image of the November uprising in social imagination and in historic narration in Galicia at the period of autonomy. The problems of the 50th anniversary of the November uprising in Lvov from 1880 inscribes into wider studies on the presence of national uprisings in the cultural memory of Polish society in the 19th and 20th centuries. The discussed anniversary significantly influenced the development of the memoir literature and on undertaking historic studies on the November uprising. In the second half of the 19th century the celebration of the 50th anniversary of the 1830 uprising belonged to the most important anniversaries connected with the November uprising due to the scale of the celebrations and their political significance. The leading position of Lvov in the 50th anniversary of the November uprising was denoted by various factors of political nature, opposing the Krakow conservativists and increased activity of the Galician democrat environment for whom this anniversary was one of the factors legitimizing this environment in the ideological respect. Organization of the anniversary celebrations was prepared by the “Citizen Committee of celebrations of the 50th anniversary of the November uprising in Lvov” presided by Alfred Mlocki (1804-1882), a participant of the November uprising, immigrant, a member of the City Council and a social activist. The anniversary celebration from 1880 influenced consolidation of the environment of the uprising veterans what resulted in establishing the “Society for Care over Veterans Polish Soldiers from 1831” in Krakow in 1882. The Society had a complex organizational structure including Delegations in the area of the whole Galicia including Lvov. On the occasion of the anniversary also permanent “places of November memory” were funded in Lvov in the form of a Quarter of the “Iron Company” on the Lyczakovskij Cemetery. In years 1881-1916 there were graves of 47 soldiers of the November uprising.