The article is an interpretation of Mary E. Wilkins Freeman’s novel Pembroke (1994). Even though it is set in the third decade of the 19th century, the year of publication suggests that it just as well refers to the condition of New England after the Civil War. Hit by a complex crisis, concerning demography, economy, and mores, after 1865 the region entered a stage of decadence. Wilkins Freeman diagnosed its symptoms, such as the collapse of interpersonal communication and the hypertrophy of individual will, showing that the portents of the decline of Puritan heritage had its roots in the first half of the century. With time, the symbolic system of New England culture collapsed and gave way to a new social order.

Artykuł dotyczy powieści Mary E. Wilkins Freeman Pembroke (1894). Powieść jest interpretowana w kontekście wielopłaszczyznowego kryzysu Nowej Anglii po wojnie secesyjnej, obejmującego nie tylko demografię (straty wojenne w populacji męskiej) czy gospodarkę (bankructwo fabryk tekstylnych w regionie, przejęcie handlu morskiego przez Nowy Jork), lecz także kultury opartej na tradycji purytanskiej sięgającej XVII wieku. Autorka umieściła wprawdzie akcję w latach 1830-tych, jednak zarówno data publikacji książki, jak i realia miasteczka na nowoangielskiej prowincji wskazują na okres znacznie późniejszy. Wilkins Freeman kontynuuje w Pembroke realistyczną konwencję przedstawieniową tzw. "powieści domowej", sięgającą roku 1822, łącząc ją zarazem z elementami gotyckimi bliskimi romantycznej prozie Nathaniela Hawthorne'a. Konkluzja opiera się na rozumieniu kultury przez Jacquesa Lacana (Realne - Wyobrażeniowe - Symboliczne). Porządek symboliczny ufundowany na patriarchalnie zdefiniowanym "Imieniu Ojca" ulega w Pembroke rozpadowi poprzez regresję do wyobrażeniowej relacji dziecka z matką, kwestionujacej tradycyjną pozycję ojca. Innym kluczowym symptomem upadku spuścizny purytańskiej jest utrata zdolności komunikowania się przez postaci męskie i kobiece, co stawia pod znakiem zapytania przyszłość wspólnoty.