Transformacja systemu pomocy społecznej w Polsce po 1989 roku – wybrane zagadnienia

W historii pomocy społecznej w Polsce można wyróżnić trzy okresy. Pierwszy z nich obejmuje tak zwaną dobroczynność publiczną, realizowaną głównie przez Kościół katolicki już od czasów średniowiecza. Drugi okres ukształtowany został przez ustawę o opiece społecznej z 1923 roku i stanowił podstawę prawną ówczesnego systemu opieki społecznej, zaś trzeci okres przypadał na czas organizowania systemu pomocy społecznej na mocy ustawy o pomocy społecznej z 1990 roku. Ten rozwój pomocy społecznej w Polsce po 1989 roku dokonał się w dwóch wymiarach: wertykalnym – tworząc od 1990 r. nierozbudowaną strukturę organizacyjną, złożoną jedynie z ośrodków pomocy społecznej i wojewódzkich zespołów pomocy społecznej, zaś od 1999 r. wprowadzono zmiany o charakterze horyzontalnym, czego efektem było powstanie złożonej sieci instytucji pomocy społecznej, funkcjonujących na wielu szczeblach organizacyjnych administracji państwowej i samorządu terytorialnego. Wśród wskazywanych w tym artykule przemian sytemu pomocy społecznej po 1989 r. na uwagę zasługują kwestie dotyczące zmian ustawy o pomocy społecznej (z 1990 czy z 2004 r.), a także przedstawienie nowych zadań i grup zawodowych (asystentów rodziny i koordynatorów pieczy zastępczej) włączonych do systemu pomocy społecznej – po wprowadzeniu w 2011 r. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dodatkowo ważnym zagadnieniem w tym artykule są także współczesne kierunki rozwoju pomocy społecznej w Polsce oraz ukazanie perspektywy nowych wyzwań bądź możliwych zmian w ramach sytemu pomocy społecznej.

Three periods can be distinguished in the history of social assistance in Poland. The first of them includes the so-called public charity, carried out mainly by the Catholic Church since the Middle Ages. The second period was shaped by the Act on Social Welfare of 1923 and constituted the legal basis of the social welfare system at that time, while the third period was related to the organization of the social welfare system under the Act on Social Welfare of 1990. This development of social assistance in Poland after 1989 took place in two dimensions: vertical – creating an undeveloped organizational structure from 1990, consisting only of social assistance centers and voivodeship social assistance teams, and from 1999 – horizontal changes were introduced, which resulted in the creation of a complex network of social welfare institutions operating at many organizational levels of state administration and local government. Among the changes in the social welfare system after 1989 indicated in this article, the issues related to the amendments to the Act on Social Assistance (1990 or 2004) are noteworthy, as well as the presentation of new tasks and professional groups (such as family assistants and foster care coordinators) included in the social welfare system – after the introduction in 2011 of the Act on supporting the family and the foster care system – Additionally, important issues stated in this article are contemporary trends in the development of social welfare in Poland and indication of the perspective of new challenges or possible changes within the social welfare system.