WYBORY PARLAMENTARNE W WOJEWÓDZTWIE RZESZOWSKIM W LATACH 1989-1997

Rozprawa doktorska pt. Wybory parlamentarne w województwie rzeszowskim w latach 1989-1997 poświęcona jest wyborom do Sejmu i Senatu, począwszy od transformacji ustrojowej a zakończywszy na ostatnich wyborach przeprowadzonych przed reformą administracyjną z 1 I 1999r., w wyniku, której utworzonych zostało 16 dużych województw. W dysertacji dokonano pogłębionej analizy preferencji wyborczych mieszkańców województwa oraz scharakteryzowano przemiany społeczno-polityczne zachodzące na obszarze województwa rzeszowskiego, jak również ukazano proces wyodrębnienia się elit w środowiskach lokalnych. W rozdziale pierwszym pt. Wybory do Sejmu Kontraktowego (1989) przedstawiono wydarzenie przełomowe, jakim były wybory czerwcowe w 1989r. Omówiono w nim nowe uregulowania prawne, które umożliwiły przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów (ordynacja przewidywała możliwość zdobycia przez opozycję tylko 35% udziału w Sejmie, 65% zarezerwowane zostało dla strony koalicyjno-rządowej). Scharakteryzowano w nim krótką, bo zaledwie dwumiesięczną kampanię wyborczą (Radę Państwa 13 kwietnia 1989 wyznaczyła datę wyborów na 4 czerwca), porównano siły dwóch głównych „aktorów politycznych” tych wyborów. Omówiono również taktyki zastosowane przez „Solidarność” i PZPR, działania Służby Bezpieczeństwa. Poruszono kwestie organizacji, przebiegu i sposobów finansowania kampanii wyborczej. Dokonano również analizy wyników wyborów na terenie województwa rzeszowskiego. Rozdział drugi pt. Pierwsze wolne wybory do Sejmu-1991 r. odnosi się do pierwszych w pełni demokratycznych wyborów. Na wstępie przedstawiono zarys sytuacji społeczno-politycznej jaka zaistniała w kraju po skróceniu kadencji Sejmu wybranego w 1989 r. Omówiono nowe zasady ordynacji wyborczej, sposób przeprowadzania wyborów, zgłaszania kandydatów, przebieg samego głosowania, sposoby liczenia głosów. Scharakteryzowano zadania instytucji powołanych do przeprowadzenia wyborów. Następnie zaprezentowano walkę o mandaty partii biorących udział w wyborach, ich programy, tworzenie komitetów wyborczych, typowanie kandydatów. Rozdział kończy zaprezentowanie rezultatów rywalizacji o mandaty poselskie w woj. rzeszowskim. Rozdział trzeci pt. Wybory do Sejmu w województwie rzeszowskim (1993) poświęcony został kolejnym przedterminowym wyborom przeprowadzonym we wrześniu 1993 r. W rozdziale zaprezentowano najpierw ówczesną scenę polityczną, następnie omówiono zmianę prawa wyborczego, która to wprowadziła istotne modyfikacje w nowej ordynacji wyborczej. Przedstawiono tworzenie komitetów i koalicji wyborczych a także proces „blokowania list”. Omówiono kwestie, które dominowały w kampanii, programy i hasła wyborcze partii i kandydatów na posłów. Dokonano analizy wyników wyborów oraz frekwencji wyborczej w woj. rzeszowskim. W rozdziale czwartym pt. Walka o mandaty do Sejmu III kadencji (1997) scharakteryzowano przebieg wyborów do Sejmu z 1997 r. Zgodnie z wcześniej przyjętym schematem przedstawiono sytuację na scenie politycznej w okresie poprzedzającym wybory, kreowanie nowych partii, koalicji wyborczych, proces konsolidacji ugrupowań prawicowych. Następnie omówiono kosmetyczne zmiany jakie wprowadzono w ordynacji wyborczej do Sejmu, kolejne etapy powadzenia kampanii wyborczej zgodnie z kalendarzem wyborczym, począwszy od tworzenia komitetów wyborczych, typowania kandydatów oraz walki o głosy elektoratu oraz ich efekty. Ostatni piąty rozdział pt. Wybory do Senatu (1989-1997) ma charakter przekrojowy przez omawiany zakres czasowy i poświęcony jest wyborom do Senatu z lat 1989-1997. Omówione zostały normy prawne umożliwiające przeprowadzenie wyborów do Senatu (wybory do izby wyższej od 1989 r. były w pełni demokratyczne) w przyjętych ramach czasowych. Następnie omówiono kolejno kampanie wyborcze i walkę o mandaty senatorskie. Zgodnie z przyjętą w całej pracy strukturą podrozdziały kończy charakterystyka rezultatów wyborów i ich analiza. W kampaniach przyszłych senatorów zostały pominięte ogólne kwestie, o których wspomniano już przy wyborach do Sejmu.

This doctoral dissertation deals with parliamentary elections held in Rzeszowskie Voivodeship in the years 1989-1997. The aim of this dissertation is to provide a deeper analysis of the voting preferences expressed by the inhabitants of Rzeszowskie Voivodeship and to take a closer look at the political changes which took place in that region, the so called „electoral geography“, as well as to describe the elite-forming process. The study is structured in a problematic-chronological manner and covers the period from 1989 to 1997. The territorial scope covers the area of the former Rzeszowskie Voivodeship established in 1975; it features an exception regarding the adopted territorial scope which is the year 1991, when the constituency number 29 was comprised of two Voivodeships, namely Rzeszowskie and Tarnobrzeskie Voivodeship. This doctoral dissertation consists of an introduction, five chapters, conclusion, bibliography and an extensive appendix. Numerous illustrations which directly correspond to the topic also constitute its important part. The illustrative material contains election notices, posters and promotional leaflets of the candidates who competed for parliamentary seats in the analysed area. The first chapter of the dissertation discusses June elections held in 1989 which were a breakthrough event. The following chapters deal with, rescpectively, the first fully democratic parliamentary elections held in 1991, the pre-term election held in September of 1993 and the last parliamentary elections held within the then administrative subdivision of the country in 1997. The last, fifth chapter, is cross-sectional and discusses the analysed temporal scope of Senate elections held over the period from 1989 to 1997. Each chapter provides the description of specific circumstances arising from the political situation in the country, the applicable election rules, the course of subsequent electoral campaigns and the results of the elections.