Porównanie struktur urbanistycznych trzech osiedli mieszkaniowych Rzeszowa w kontekście kryteriów zrównoważonego rozwoju

Abstract

Intensywnie rozbudowujące się miasta sprzyjają procesowi chaotycznej urbanizacji. W efekcie powstają wielorodzinne osiedla mieszkaniowe, w których kryteria rozwoju zrównoważonego nie są spełniane. Szczególnie widoczne jest to w ograniczonym dostępie do komunikacji publicznej, terenów zieleni urządzonej oraz obszarów sprzyjających integracji społecznej mieszkańców. Artykuł prezentuje analizę porównawczą trzech osiedli mieszkaniowych w Rzeszowie: dwa o założeniach historycznych (z okresu PRL) oraz współczesnego (po 2000 roku). Oceniono dostępność do transportu publicznego, infrastruktury pieszo-rowerowej, placówek ochrony zdrowia, edukacji, usług, handlu oraz instytucji sztuki i kultury. Obserwacjom poddano również przestrzenie publiczne o charakterze lokalnym oraz miejskim, w tym tereny zieleni. Stwierdzono, że osiedla o założeniach historycznych (z okresów wczesnego i późnego PRL) posiadają zaplecze usługowe oraz przestrzenie o charakterze społeczno-rekreacyjnym. Osiedle współczesne charakteryzuje niekontrolowany rozrost oraz komercjalizacja funkcji i przestrzeni publicznych.

Rapid urban expansion fosters chaotic and uncoordinated development. As a result, multi-family housing estates are often built without meeting sustainable development criteria. This is particularly evident in the limited access to public transport, landscaped green areas, and spaces supporting social cohesion. This article presents a comparative study of three residential estates in Rzeszów: two with historical layouts from the socialist period, and two developed after 2000. This analysis focuses on access to public transport, pedestrian and cycling infrastructure, healthcare, educational and cultural institutions, retail and service facilities. Additionally, both local and city-level public spaces, including green areas, were examined. The findings indicate that the historically planned estate offers better service coverage and social-recreational spaces. In contrast, contemporary development is characterized by uncontrolled spatial growth and the commercialization of urban spaces and services.